Ushbu Qonunning maqsadi tijorat sirini muhofaza qilish va undan foydalanish sohasidagi munosabatlarni tartibga solishdan iborat.
Oldingi tahrirga qarang.
Agar O‘zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomasida O‘zbekiston Respublikasining tijorat siri to‘g‘risidagi qonunchiligida nazarda tutilganidan boshqacha qoidalar belgilangan bo‘lsa, xalqaro shartnoma qoidalari qo‘llaniladi.
(2-modda O‘zbekiston Respublikasining 2021-yil 21-apreldagi O‘RQ-683-sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 21.04.2021-y., 03/21/683/0375-son)
tijorat siri — uchinchi shaxslarga noma’lumligi sababli fan-texnika, texnologiya, ishlab chiqarish, moliya-iqtisodiyot sohalarida hamda boshqa sohalarda tijorat qimmatiga ega bo‘lgan, qonuniy asosda erkin foydalanilmaydigan axborot bo‘lib, ushbu axborot mulkdori uning maxfiyligini muhofaza qilish bo‘yicha chora-tadbirlarni ko‘radi;
LexUZ sharhi
tijorat sirining maxfiyligi — tijorat sirining tarqalib ketishi, oshkor etilishi va undan ruxsatsiz foydalanilishi xavfsizligi ta’minlanganligi holati;
tijorat sirining mulkdori — tijorat siriga egalik qilish, undan foydalanish hamda uni tasarruf etishni amalga oshiruvchi va unga nisbatan tijorat siri rejimini o‘rnatgan yuridik yoki jismoniy shaxs;
konfident — tijorat sirini uning mulkdori bilan tuzilgan shartnoma asosida egalik qilishga va foydalanishga olgan yuridik yoki jismoniy shaxs;
tijorat sirini oshkor etish — tijorat sirini tashkil etuvchi axborotning uchinchi shaxslarga bunday axborot mulkdorining yoki konfidentning roziligisiz yoxud mehnat shartnomasi (kontrakt) yoki fuqarolik-huquqiy shartnomaga xilof ravishda, mumkin bo‘lgan har qanday shaklda (og‘zaki, yozma, boshqa shaklda, shu jumladan texnika vositalaridan foydalangan holda) ma’lum bo‘lib qolishiga olib keladigan harakat yoki harakatsizlik;
tijorat siri rejimi — tijorat siridan foydalanishni cheklaydigan huquqiy, tashkiliy, texnik va boshqa chora-tadbirlar tizimi.
uchinchi shaxslarga noma’lumligi sababli o‘z mulkdori uchun haqiqiy yoki potensial tijorat qiymatiga ega bo‘lishi;
Oldingi tahrirga qarang.
(4-moddaning birinchi qismi uchinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasining 2021-yil 21-apreldagi O‘RQ-683-sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 21.04.2021-y., 03/21/683/0375-son)
LexUZ sharhi
LexUZ sharhi
Xususan, qarang: O‘zbekiston Respublikasi “Davlat sirlarini saqlash to‘g‘risida”gi Qonunining 1-moddasi, O‘zbeksiton Respublikasi Fuqarolik kodeksining 786, 933-moddalari, O‘zbekiston Respublikasi “Bank siri to‘g‘risida”gi Qonunining 3-moddasi, O‘zbekiston Respublikasi “Sug‘urta faoliyati to‘g‘risida”gi Qonunining 62-moddasi.
davlat ro‘yxatidan o‘tkazilishi lozim bo‘lgan mol-mulkka doir huquqlar va bu huquqlar bo‘yicha bitimlar to‘g‘risidagi;
yuridik shaxsning ta’sis hujjatlaridagi, yuridik shaxslar, yakka tartibdagi tadbirkorlar va yuridik shaxs tashkil etmagan dehqon xo‘jaliklari haqidagi yozuvlar tegishli davlat reyestrlariga kiritilganligi faktini tasdiqlaydigan hujjatlardagi;
davlat unitar korxonasining, davlat muassasasining mol-mulki tarkibi to‘g‘risidagi va ular tomonidan tegishli budjet mablag‘laridan foydalanilishi haqidagi;
atrof muhitning ifloslanishi, yong‘in xavfsizligining holati, sanitariya-epidemiologik va radiatsiyaviy vaziyat, oziq-ovqat mahsulotlari xavfsizligi hamda ishlab chiqarish obyektlarining xavfsiz faoliyat ko‘rsatishini, har bir fuqaroning va butun aholining xavfsizligini ta’minlashga salbiy ta’sir ko‘rsatuvchi boshqa omillar haqidagi;
xodimlarning soni va tarkibi, mehnatga haq to‘lash tizimi va mehnat sharoitlari to‘g‘risidagi, shu jumladan mehnatni muhofaza qilish, ishlab chiqarishdagi jarohatlanishlar va kasb kasalliklari ko‘rsatkichlari, shuningdek bo‘sh ish o‘rinlari bor-yo‘qligi haqidagi;
Oldingi tahrirga qarang.
qonunchilik buzilishlari va bunday buzilishlarni sodir etganlik uchun javobgarlikka tortish faktlari to‘g‘risidagi;
(5-moddaning birinchi qismi to‘qqizinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasining 2021-yil 21-apreldagi O‘RQ-683-sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 21.04.2021-y., 03/21/683/0375-son)
davlat mulki obyektlarini xususiylashtirish bo‘yicha tanlovlarning yoki kimoshdi savdolarining shartlari haqidagi;
notijorat tashkilotlar daromadlarining miqdorlari va tuzilishi, ushbu tashkilotlarning mol-mulki miqdorlari va tarkibi haqidagi, ularning xarajatlari, bu tashkilotlar xodimlarining (a’zolarining) soni va mehnatiga haq to‘lash, notijorat tashkilotning faoliyatida fuqarolarning tekin mehnatidan foydalanilishi to‘g‘risidagi;
yuridik shaxs nomidan ishonchnomasiz ish yuritish huquqiga ega bo‘lgan shaxslarning ro‘yxati haqidagi;
LexUZ sharhi
Shuningdek, qarang: O‘zbeksiton Respublikasining Fuqarolik kodeksi 1095-moddasining uchinchi qismi..
Oshkor etilishi shartligi yoki foydalanishni cheklashga yo‘l qo‘yilmasligi boshqa qonunda belgilangan ma’lumotlar tijorat sirini tashkil etishi mumkin emas.
LexUZ sharhi
Masalan, qarang: O‘zbekiston Respublikasi “Axborot erkinligi prinsiplari va kafolatlari to‘g‘risida”gi Qonunining 6-moddasi, O‘zbekiston Respublikasi “Axborot olish kafolatlari va erkinligi to‘g‘risida”gi Qonunining 7-moddasi, O‘zbekiston Respublikasi “Jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish to‘g‘risida”gi Qonuni 18-moddasining ikkinchi qismi, O‘zbekiston Respublikasi “Qimmatli qog‘ozlar bozori to‘g‘risida”gi Qonunining 6-bobi (“Qimmatli qog‘ozlar bozorida axborotni oshkor qilish”).
Tijorat siri mulkdorining huquqlari mulkdor tomonidan axborotga nisbatan tijorat siri rejimi o‘rnatilgan paytdan e’tiboran vujudga keladi.
mehnat munosabatlari jarayonida tijorat siridan foydalanishga ijozat berish yoki ijozat berishni taqiqlash;
LexUZ sharhi
tijorat sirini uning maxfiyligini muhofaza qilish to‘g‘risidagi shartlar kiritilishini nazarda tutadigan shartnomalar asosida fuqarolik muomalasiga kiritish;
tasodifan va (yoki) yanglishib amalga oshirilgan harakatlar natijasida tijorat sirini qo‘lga kiritgan shaxslardan uning maxfiyligi muhofaza qilinishini talab qilish;
tijorat siri uchinchi shaxslar tomonidan oshkor etilgan, qonunga xilof ravishda olingan yoki undan qonunga xilof ravishda foydalanilgan hollarda o‘z huquqlarini qonunda belgilangan tartibda himoya qilish, shu jumladan o‘z huquqlari buzilishi natijasida yetkazilgan zararning o‘rni qoplanishini talab qilish.
LexUZ sharhi
Qarang: O‘zbekiston Respublikasining Fuqarolik protsessual kodeksi II bo‘limning 2-kichik bo‘limi (“Da’vo ishini yuritish”), O‘zbeksiton Respublikasi Fuqarolik kodeksining 1096-moddasi.
Oldingi tahrirga qarang.
(6-moddaning uchinchi qismi O‘zbekiston Respublikasining 2021-yil 21-apreldagi O‘RQ-683-sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 21.04.2021-y., 03/21/683/0375-son)
Tijorat sirini muhofaza qilish tijorat sirining maxfiyligi yo‘qoladigan paytga qadar uning mulkdori va (yoki) konfident tomonidan amalga oshiriladi.
LexUZ sharhi
Shuningdek, qarang:O‘zbeksiton Respublikasining Fuqarolik kodeksi 1095-moddasining to‘rtinchi qismi.
Tijorat siri rejimi tijorat sirining mulkdori tomonidan o‘rnatiladi. Tijorat siri rejimini o‘rnatish shartnoma asosida konfident zimmasiga ham yuklatilishi mumkin.
Tijorat sirining mulkdori “tijorat siri” grifini qo‘yish va olib tashlashni, tijorat sirini qo‘lga kiritish, undan foydalanish va uni oshkor etish shartlarini, muhofaza qilish usullarini, tijorat sirini topshirish vositalarini tanlashni mustaqil ravishda belgilaydi.
Tijorat siri rejimi tijorat sirining mulkdori yoki konfident tomonidan ushbu Qonunning 10-moddasida nazarda tutilgan chora-tadbirlar ko‘rilganidan keyin o‘rnatilgan deb hisoblanadi.
Tijorat siri rejimidan mamlakat konstitutsiyaviy tuzumi asoslarini himoya qilish, davlat mudofaasi va xavfsizligini, fuqarolarning axloqini, sog‘lig‘ini, boshqa shaxslarning huquqlari va qonuniy manfaatlarini ta’minlash talablariga zid maqsadlarda foydalanilishi mumkin emas.
Maxfiylik haqidagi qoidalarni fuqarolik-huquqiy shartnomalarga kiritish tijorat siri rejimini o‘rnatishning zaruriy shartidir.
LexUZ sharhi
Qo‘shimcha ma’lumot uchun qarang: “Xodimlari tijorat siridan foydalanadigan korxonalar va tashkilotlar uchun tijorat siri rejimiga rioya etilishi bo‘yicha” namunaviy nizom (ro‘yxat raqami 2818, 28.07.2016-y.).
Tijorat sirining mulkdori, konfident o‘zlari tuzgan shartnomalarda qabul qilingan majburiyatlarni buzmagan holda tijorat siri rejimini o‘zgartirish yoki bekor qilish huquqiga ega. Tijorat siri rejimi o‘zgartirilganda yoki bekor qilinganda tijorat sirining mulkdori bu haqda konfidentni shartnomada nazarda tutilgan muddatda yozma shaklda xabardor qilishi shart.
tijorat siri bilan muomalada bo‘lish tartibini belgilash va bunday tartibga rioya etilishi ustidan nazorat o‘rnatish;
tijorat siri aks etgan moddiy jismlarga yoki tijorat sirini o‘z ichiga olgan hujjatlarning rekvizitlari tarkibiga uning mulkdorini ko‘rsatgan holda “tijorat siri” grifini qo‘yish.
Oldingi tahrirga qarang.
Tijorat sirining mulkdori, konfident tijorat sirini muhofaza qilish bo‘yicha qonunchilikka zid bo‘lmagan boshqa chora-tadbirlarni ham qo‘llashga haqli.
(10-moddaning ikkinchi qismi O‘zbekiston Respublikasining 2021-yil 21-apreldagi O‘RQ-683-sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 21.04.2021-y., 03/21/683/0375-son)
Tijorat sirini muhofaza qilish bo‘yicha chora-tadbirlarni tashkil etish hamda ularning bajarilishini nazorat qilish tijorat sirining mulkdori va (yoki) konfident zimmasiga yuklatiladi.
LexUZ sharhi
Qo‘shimcha ma’lumot uchun qarang: “Xodimlari tijorat siridan foydalanadigan korxonalar va tashkilotlar uchun tijorat siri rejimiga rioya etilishi bo‘yicha” namunaviy nizom (ro‘yxat raqami 2818, 28.07.2016-y.), O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2020-yil 21-fevraldagi 04-son “Sud muhokamasi oshkoraligini va sudlar faoliyatiga doir axborot olish huquqini ta’minlash to‘g‘risida” qarori 12-bandi.
Tijorat sirining muhofaza qilinishini ta’minlash maqsadida ish beruvchi (tijorat sirining mulkdori, konfident):
o‘z mehnat vazifalarini bajarish uchun tijorat siridan foydalanishi zarur bo‘lgan xodimni tijorat sirini tashkil etuvchi ma’lumotlar ro‘yxati bilan tilxat olgan holda tanishtirishi;
xodimni ish beruvchi tomonidan o‘rnatilgan tijorat siri rejimi va uni buzganlik uchun javobgarlik choralari bilan tilxat olgan holda tanishtirishi;
ish beruvchi tomonidan o‘rnatilgan tijorat siri rejimiga rioya etishi uchun xodimga zarur shart-sharoitlarni yaratishi shart.
Xodimning tijorat siridan foydalanishi, agar bu uning mehnat vazifalarida nazarda tutilmagan bo‘lsa, o‘zining roziligi bilan amalga oshiriladi.
ish beruvchining roziligisiz tijorat sirini oshkor etmasligi va undan shaxsiy maqsadlarda foydalanmasligi;
mehnat shartnomasi (kontrakt) bekor qilinganda o‘z foydalanishida bo‘lgan, tijorat siri aks etgan moddiy jismlarni ish beruvchiga topshirishi yoki uni mazkur jismlardan ish beruvchining nazorati ostida yo‘q qilib yoxud o‘chirib tashlashi shart.
Tijorat sirining muhofaza qilinishini ta’minlash maqsadida mehnat shartnomasi (kontrakt) yoki fuqarolik-huquqiy shartnomada quyidagilar nazarda tutilishi kerak:
xodimning va tijorat siri mulkdori yoki konfident bo‘lgan ish beruvchining tijorat siri muhofaza qilinishini ta’minlash bo‘yicha majburiyatlari;
mehnat shartnomasi (kontrakt) yoki fuqarolik-huquqiy shartnoma bekor qilingandan keyin sobiq xodim tijorat sirini oshkor etmasligi shart bo‘lgan muddat.
Xodim mehnat shartnomasi (kontrakt) yoki fuqarolik-huquqiy shartnomada nazarda tutilgan vazifalarni bajarishi munosabati bilan foydalanishga ijozat olgan tijorat siriga qonunga xilof ravishda tijorat siri rejimi o‘rnatilganligi ustidan sud tartibida shikoyat qilish huquqiga ega.
LexUZ sharhi
Qarang: O‘zbekiston Respublikasining Fuqarolik protsessual kodeksi II bo‘limning 2-kichik bo‘limi (“Da’vo ishini yuritish”).
Mehnat munosabatlari jarayonida tijorat siridan foydalanishni bekor qilish uchun quyidagilar asos bo‘ladi:
Oldingi tahrirga qarang.
Qonunchilikka yoki shartnomaga muvofiq boshqa holatlar ham mehnat munosabatlari jarayonida tijorat siridan foydalanishni bekor qilish uchun asos bo‘lishi mumkin.
(12-moddaning ikkinchi qismi O‘zbekiston Respublikasining 2021-yil 21-apreldagi O‘RQ-683-sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 21.04.2021-y., 03/21/683/0375-son)
Mehnat munosabatlari jarayonida tijorat siridan foydalanishning bekor qilinishi xodimni tijorat sirini oshkor etmaslik bo‘yicha o‘z zimmasiga olgan majburiyatlardan ozod etmaydi.
Xo‘jalik yurituvchi subyektlar tomonidan savdo-iqtisodiy, fan-texnika, valyuta-moliyaviy va boshqa munosabatlar amalga oshirilayotganda kelishuvchi taraflar tijorat sirini tashkil etuvchi ma’lumotlarning tavsifini va ro‘yxatini, shuningdek uning muhofaza qilinishini ta’minlash bo‘yicha o‘zaro majburiyatlarni alohida shartlashib oladi.
Tijorat sirining mulkdori shartnomaga muvofiq o‘zi tomonidan konfidentga topshirilgan tijorat sirini oshkor etmasligi shart.
Oldingi tahrirga qarang.
Agar tijorat sirini talab qilib olish qonunchilikka muvofiq davlat organining vakolatiga kirsa, tijorat sirini taqdim etish mazkur davlat organining asoslantirilgan talabiga ko‘ra tijorat sirining mulkdori yoki konfident tomonidan tekin amalga oshiriladi.
(15-moddaning birinchi qismi O‘zbekiston Respublikasining 2021-yil 21-apreldagi O‘RQ-683-sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 21.04.2021-y., 03/21/683/0375-son)
Tijorat sirini taqdim etish to‘g‘risidagi asoslantirilgan talab, agar qonunda boshqacha qoida belgilanmagan bo‘lsa, davlat organining vakolatli mansabdor shaxsi tomonidan imzolangan bo‘lishi, unda tijorat sirini talab qilib olishning maqsadi va huquqiy asosi, uni taqdim etish muddati ko‘rsatilgan bo‘lishi kerak.
Tijorat sirini taqdim etish tijorat sirining mulkdori yoki konfident tomonidan rad etilgan taqdirda, davlat organi uni sud tartibida talab qilib olishga haqli.
LexUZ sharhi
Qarang: O‘zbekiston Respublikasining Fuqarolik protsessual kodeksi II bo‘limning 2-kichik bo‘limi (“Da’vo ishini yuritish”).
Davlat organlari o‘zlariga tijorat sirining mulkdori yoki konfident tomonidan taqdim etilgan tijorat sirining maxfiyligini ta’minlovchi shart-sharoitlar yaratishi shart.
Oldingi tahrirga qarang.
Davlat organlarining xodimlari xizmat vazifalarini bajarishi munosabati bilan o‘zlariga ma’lum bo‘lib qolgan tijorat sirini oshkor etishga yoki boshqa shaxslarga, shu jumladan davlat organlariga topshirishga, qonunda nazarda tutilgan hollar bundan mustasno, shuningdek undan g‘arazli yoki boshqa shaxsiy maqsadlarda foydalanishga haqli emas.
(16-moddaning ikkinchi qismi O‘zbekiston Respublikasining 2021-yil 21-apreldagi O‘RQ-683-sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 21.04.2021-y., 03/21/683/0375-son)
Sud muhokamasi chog‘ida sudni va ishda ishtirok etuvchi shaxslarni tijorat siri bilan tanishtirishga tijorat sirining mulkdori yoki konfident da’vogar yoki javobgar sifatida ishtirok etayotgan nizoning mazmuniga bevosita taalluqli bo‘lgan qismi bo‘yicha yo‘l qo‘yiladi.
Oldingi tahrirga qarang.
tijorat siri mulkdorining to‘lovga qobiliyatsizligi to‘g‘risida ish qo‘zg‘atilganda, tijorat sirining mulkdori tugatilganda yoxud uning faoliyati tugatilganda;
(17-modda ikkinchi qismining uchinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasining 2024-yil 21-fevraldagi O‘RQ-911-sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 22.02.2024-y., 03/24/911/0142-son)
er-xotin yoki ulardan biri tijorat sirining mulkdori bo‘lganda ularning umumiy mol-mulki bo‘linishi xususidagi nizolarda;
Oldingi tahrirga qarang.
Tijorat sirini muhofaza qilish va undan foydalanish sohasidagi nizolar qonunchilikda belgilangan tartibda hal etiladi.
(18-moddaning matni O‘zbekiston Respublikasining 2021-yil 21-apreldagi O‘RQ-683-sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 21.04.2021-y., 03/21/683/0375-son)
LexUZ sharhi
Qarang: O‘zbekiston Respublikasining Fuqarolik protsessual kodeksi II bo‘limning 2-kichik bo‘limi (“Da’vo ishini yuritish”).
Oldingi tahrirga qarang.
Tijorat siri to‘g‘risidagi qonunchilikni buzganlikda aybdor shaxslar belgilangan tartibda javobgar bo‘ladi.
(19-modda O‘zbekiston Respublikasining 2021-yil 21-apreldagi O‘RQ-683-sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 21.04.2021-y., 03/21/683/0375-son)
Oldingi tahrirga qarang.
(20-moddaning nomi O‘zbekiston Respublikasining 2021-yil 21-apreldagi O‘RQ-683-sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 21.04.2021-y., 03/21/683/0375-son)
davlat boshqaruvi organlari ushbu Qonunga zid bo‘lgan o‘z normativ-huquqiy hujjatlarini qayta ko‘rib chiqishlari va bekor qilishlarini ta’minlasin.
LexUZ sharhi