(низом номи Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқарувининг 2019 йил 20 апрелдаги 8/4-сонли қарори (рўйхат рақами 622-9, 23.05.2019 й.) таҳририда — Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 24.05.2019 й., 10/19/622-9/3178-сон)
LexUZ шарҳи
Мазкур Низом Ўзбекистон Республикаси Марказий банки бошқарувининг 2020 йил 4 сентябрдаги 13/9-сонли «Ўзбекистон Республикаси Марказий банки томонидан қабул қилинган айрим норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни ўз кучини йўқотган деб топиш тўғрисида»ги қарорига (рўйхат рақами 3282, 16.09.2020 й.) асосан ўз кучини йўқотган.
1.1. Мазкур Низом Ўзбекистон Республикасининг «Ўзбекистон Республикасининг Марказий банки тўғрисида»ги, «Банклар ва банк фаолияти тўғрисида»ги ва «Микрокредит ташкилотлари тўғрисида»ги қонунларига мувофиқ Марказий банк томонидан банк ва бошқа кредит ташкилотлари фаолиятини тартибга солувчи норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни бузганликлари учун тижорат банклари, микрокредит ташкилотлари ва ломбардларга нисбатан чора ва санкциялар қўллаш тартибини белгилайди.
(1.1-банд Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқарувининг 2019 йил 20 апрелдаги 8/4-сонли қарори (рўйхат рақами 622-9, 23.05.2019 й.) таҳририда — Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 24.05.2019 й., 10/19/622-9/3178-сон)
1.2. Ўзбекистон Республикаси Марказий банки ушбу низомга мувофиқ амалдаги қонунчиликни, банк операцияларини амалга оширишни тартибга солувчи меъёрий ҳужжатлар ва қоидаларни бузишга йўл қўйган банкларга нисбатан жарима жазоларини қўллаши мумкин.
1.3. Ундириладиган жарималар суммаси Ўзбекистон Республикаси Марказий банкининг 1999 йил 25 декабрдаги 289-сонли Бухгалтерия ҳисобининг ҳисобварақлар режасига мувофиқ 45994-«Бошқа фоизсиз даромадлар» баланс ҳисобварағига кирим қилинади.
2.1. Ўзбекистон Республикасининг «Ўзбекистон Республикасининг Марказий банки тўғрисида»ги Қонунининг 29, 51 ва 53-моддаларига мувофиқ, банк томонидан Марказий банкнинг мажбурий захиралар бўйича талабларини уларнинг таркиби ва миқдори бўйича депонентлаш меъёрлари тўғрисидаги кўрсатмаларини бузганликлари учун Марказий банк ушбу банкдан киритилмаган суммани ундириб олади, шунингдек киритилмаган сумма ҳисобидан қайта молиялаш ставкасининг икки маротабасидан ошмаган миқдорда жарима ундиради.
2.2. Ўрнатилган иқтисодий нормативлар ва банк қонунчилиги, банклар ва уларнинг филиаллари томонидан бузилганида, Марказий банк ҳар бир бузилган норматив учун устав капитали ўрнатилган энг кам миқдорининг 0,1 фоизигача, аммо бузилган нормативларнинг умумий йиғиндиси бўйича юқорида кўрсатилган миқдорнинг бир фоизидан ортиқ бўлмаган миқдорда жарима ундириш ёки алоҳида операцияларни ўтказишни олти ойгача муддатга чеклаб қўйиш ҳуқуқига эга.
2.3. Банк томонидан ссудалар бўйича (ссудалар бўйича эҳтимолий йўқотишларга) Захира фондини шакллантириш бўйича нормативга ҳисобот ойи давомида риоя қилинмаганида, Марказий банк тузатиш чоралари киритилиши лозимлиги тўғрисида банкка кўрсатма йўллайди.
Банк томонидан юқоридаги кўрсатмалар ижро этилмаганда ёки охирги уч ой мобайнида Захира фондини шакллантириш таъминланмаган, яъни банк омонатчилари ва кредиторлари манфаатларига реал хавф туғилган тақдирда, Марказий банк Ўзбекистон Республикасининг «Ўзбекистон Республикасининг Марказий банки тўғрисида»ги Қонунининг 53-моддасига мувофиқ кредит операциялари ўтказилишини олти ойгача муддатга чеклайди ёки қўшимча иқтисодий нормативлар ўрнатади.
2.4. Банкда ссудалар, шу жумладан, факторинг ва лизинг операциялари бўйича муддати ўтган қарздорлик, кредит қўйилмалари умумий суммасининг 10 фоизидан ортган тақдирда, Марказий банк муддати ўтган қарздорликни камайтириш борасида банк томонидан тегишли чоралар қабул қилиниши тўғрисида кўрсатма юборади.
Банк томонидан кўрсатма бажарилмаган тақдирда ёки ссудалар бўйича муддати ўтган қарздорлик суммаси охирги уч ой давомида ўсганида, яъни банк омонатчилари ва кредиторлари манфаатларига реал хавф вужудга келган тақдирда, Марказий банк ушбу банк учун олти ойгача муддатга кредит операцияларини амалга оширишни тақиқлаш ҳуқуқига эга.
3.1. Марказлаштирилган кредит ресурслари бўйича Марказий банк томонидан белгиланадиган маржа миқдорини оширганлиги учун тижорат банкларидан маржани ошириш ҳисобига олинган қўшимча даромаднинг икки баравари миқдорида жарима ундирилади.
3.2. Тижорат банки томонидан олинган қайта молиялаш кредитлари белгиланган муддатда қайтарилмаган ҳолатларда ушбу банкдан Марказий банкнинг амалдаги қайта молиялаш ставкасининг икки баравари миқдорида фоизлар ундирилади.
Мижозлари томонидан тўла ёки қисман қайтарилган марказлаштирилган мақсадли кредитлар тижорат банки томонидан қайтарилмаган ҳолатларда, бундай банкдан ҳар бир муддати ўтказилган кун учун Марказий банкнинг амалдаги қайта молиялаш ставкасининг икки баравари миқдорида фоизлар ундирилади.
3.3. Мақсадли қайта молиялаш кредитларини бошқа мақсадларга ишлатилишига йўл қўйилган бўлса, банкдан бошқа мақсадларга ишлатилган қайта молиялаш кредитлари суммасидан Марказий банкнинг амалдаги қайта молиялаш ставкасининг икки баравари миқдорида жарима ундирилади. Бошқа мақсадларга ишлатилган қайта молиялаш кредитлари суммаси муддатидан олдин ундирилиши лозим бўлади.
4.1. Ўзбекистон Республикаси Марказий банки (ЎзРМБ)да очилган вакиллик ҳисобварағида дебет сальдоси ҳосил бўлганлиги учун тижорат банки устав капитали ўрнатилган энг кам миқдорининг 0,1 фоизигача миқдорда жарима тўлайди. Жарима дебет сальдоси батамом ёпилганидан кейин Марказий банк фойдасига ундирилади ва унинг жами бўйича устав капитали ўрнатилган энг кам миқдорининг 1 фоиздан ошмаслиги керак.
4.2. Нотўғри тақдим этилган электрон тўлов ҳужжатлари рейслари қайтарилганлигининг ҳар бир ҳолати учун (кейинги матнда — ЭТҲ) тижорат банклари МБнинг Бош Ахборотлаштириш Маркази (БАМ), Минтақавий Ахборотлаштириш Маркази (МАМ) фойдасига рейснинг умумий суммасидан 1 фоиз миқдорда, лекин устав капитали ўрнатилган энг кам миқдорининг 0,1 фоизидан ортиқ бўлмаган миқдорда жарима тўлайдилар.
4.3. Ўтган кунда ЭТҳ орқали олинган маблағларни ҳисобга қўшиш ёки ҳисобдан чиқариш тўғрисидаги тасдиқ БАМ (МАМ)га ўз вақтида тақдим этилмаган ҳолатда, Марказий банкнинг ҳудудий Бош бошқармалари (ҲББ) тижорат банкидан кечиктирилган ҳар бир соат учун 3 фоиз миқдорда, лекин устав капитали ўрнатилган энг кам миқдорининг 0,1 фоизидан ортиқ бўлмаган миқдорда жарима ундиради.
5.1. Алоҳида хорижий валюталар бўйича очиқ валюта мавқеи ва очиқ валюта мавқеи жами миқдорининг лимитлари ошиб кетганда ёки тегишли ҳисобот тақдим этилмаганида Марказий банк ошиб кетишнинг ҳар бир ҳолати учун тижорат банкидан устав капитали ўрнатилган энг кам миқдорининг 0,01 фоизи миқдорида, бироқ тижорат банки устав капитали ўрнатилган энг кам миқдорининг 0,1 фоизидан кўп бўлмаган миқдорда жарима ундириши ёки тижорат банки томонидан хорижий валютани сотиб олиш ва сотиш бўйича операцияларни амалга оширишни олти ойгача чеклаши, шунингдек очиқ валюта мавқеи индивидуал лимитларини ўрнатиши мумкин.
5.2. Жисмоний шахслар билан валюта айирбошлаш операцияларини амалга ошириш тартиби бузилганда, тижорат банкларидан ҳар бир ҳолат учун банк устав капитали энг кам миқдорининг 0,01 фоизи миқдорида, бироқ банк устав капитали энг кам миқдорининг 0,1 фоизидан кўп бўлмаган миқдорда жарима ундирилади.
(5.2-банд Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқарувининг 2019 йил 19 январдаги 1/4-сонли қарори (рўйхат рақами 622-8, 12.02.2019 й.) таҳририда — Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 13.02.2019 й., 10/19/622-8/2605-сон)
5.3. Тижорат банки томонидан Ўзбекистон Республикаси валюта биржасида сотиб олинган ва банкнинг айби билан ўрнатилган муддатда мижоз томонидан фойдаланилмаган хорижий валюта сотувга қўйилмаган тақдирда банкдан, белгиланган муддатдан хар бир ўтказилган кун учун унинг айби билан ўз муддатида фойдаланилмаган хорижий валюта суммасининг 0,3 фоизи миқдорида жарима ундирилади.
5.4. Тижорат банки томонидан Ўзбекистон Республикаси валюта биржасида сотиб олинган хорижий валютадан бошқа мақсадда фойдаланилган тақдирда, бошқа мақсад учун фойдаланилган хорижий валюта суммасининг 10 фоизи миқдорида жарима ундирилади. Бошқа мақсад учун фойдаланилган хорижий валюта суммаси валюта биржасида қайта сотилиши шарт.
5.7. Улар юзасидан олиб борилган мониторинг натижасида тегишли белгилар бўйича мижозлар томонидан ўтказиладиган валюта операциялари тўғрисида тижорат банклари валюта назорати органларини ўз вақтида хабардор қилмаганликлари учун тижорат банкларидан ҳар бир ҳолат учун устав капитали ўрнатилган энг кам миқдорининг 0,01 фоизи миқдорида, бироқ ваколатли банк устав капитали ўрнатилган энг кам миқдорининг 0,1 фоизидан кўп бўлмаган миқдорда жарима ундирилади.
5.8. Ташқи савдо операциялари юзасидан мониторинг олиб бориш тартибини бузганлик учун тижорат банкларидан ҳар бир ҳолат учун устав капитали ўрнатилган энг кам миқдорининг 0,01 фоизи миқдорида, бироқ тижорат банки устав капитали ўрнатилган энг кам миқдорининг 0,1 фоизидан кўп бўлмаган миқдорда жарима ундирилади.
5.10. Биржадан ташқари валюта бозорида хорижий валютани сотиб олиш ва сотиб операцияларини амалга ошириш тартиби бузилганда тижорат банкларидан ҳар бир ҳолат учун устав капитали ўрнатилган энг кам миқдорининг 0,01 фоизи миқдорида, бироқ тижорат банки устав капитали ўрнатилган энг кам миқдорининг 0,1 фоизидан кўп бўлмаган миқдорда жарима ундирилади.
Биржадан ташқари валюта бозорида хорижий валютани сотиб олиш ва сотиш операцияларини амалга ошириш тартибининг бузилишига қуйидагилар киради:
хорижий валюта сотиб олиш учун мижозлар томонидан тақдим этилган буюртманомаларни уч иш кунидан кеч бўлган муддатда кўриб чиқиш;
сўмни хорижий валютага конвертация қилиш бўйича эксперт хулосасининг белгиланган талабларга номувофиқлиги;
эксперт гуруҳининг ижобий қарори қабул қилинган кундан кейинги кундан кечикиб хорижий валюта харид қилиш учун буюртманома топшириш;
хорижий валюта харид қилиш учун етарли бўлган ҳажмда миллий валютада захира қилинган пул маблағларининг йўқлиги;
сотиб олинган валюта маблағларини мижозларнинг хорижий валютадаги талаб қилиб олинадиган иккиламчи (махсус) депозит ҳисобварағига битим амалга оширилган ва ҳисоб-китоблар расмийлаштирилгандан кейин икки иш кунидан кечиктириб ўтказиш;
мижозларнинг хорижий валютадаги талаб қилиб олинадиган иккиламчи (махсус) депозит ҳисобварағидан нақд валютани олиш (хизмат сафари харажатларини тўлаш учун олиш бундан мустасно), хорижий валютани хўжалик юритувчи субъектларнинг бошқа валюта ҳисобварақларига ўтказиш, шунингдек маблағларни депозитга жойлаштириш ва ҳисобварақлар қолдиғига фоизлар ҳисоблаш ҳолатларига йўл қўйиш.
5.11. Юридик ва жисмоний шахсларнинг хорижий валютадаги ҳисобварақлари бўйича операцияларни амалга ошириш тартиби бузилганда ҳар бир тартиб бузилиши ҳолати учун банкдан устав капитали ўрнатилган энг кам миқдорининг 0,01 фоизи миқдорида жарима ундирилади.
5.12. Ушбу низомнинг V бўлимида кўрсатилган тартиб бузишларга такроран йўл қўйилганда Марказий банк тегишли жарима жазоларини қўллаганидан кейин тижорат банкига ишдаги камчиликларни бартараф этишга доир тегишли чоралар кўриш бўйича кўрсатма йўллайди.
Юқорида кўрсатилган кўрсатма бажарилмаган тақдирда Марказий банк хорижий валютада операцияларни олти ойгача бўлган муддатга тўхтатиш ҳуқуқига эга.
5.13. Мазкур Низомда назарда тутилган жарималар Ўзбекистон Республикасининг миллий валютасида ундирилади.
(5.13-банд Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқарувининг 2019 йил 19 январдаги 1/4-сонли қарори (рўйхат рақами 622-8, 12.02.2019 й.) таҳририда — Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 13.02.2019 й., 10/19/622-8/2605-сон)
6.1. Тижорат банклари томонидан ҳисоботларни тақдим қилишнинг ўрнатилган шакллари ва муддатларига риоя қилинмаган ҳамда ҳисобот маълумотлари бузиб кўрсатилган ҳолатларда Марказий банк ушбу банкка огоҳлантириш хатини йўллайди.
Агар мазкур тартиб бузиш ҳолатлари тижорат банки томонидан бир неча марта содир этилса, ушбу банкдан устав капитали ўрнатилган энг кам миқдорининг 0,1 фоизигача бўлган миқдорда жарима ундирилади.
6.2. Банк мижозларининг банк операциялари ва жамғармалари сири, тижорат сири, уларнинг қонуний манфаатларига моддий ёки маънавий зарар келтириши мумкин бўлган бошқа маълумотларни ошкор қилганлик учун айбдор мансабдор шахсларга нисбатан қонунчиликда белгиланган тартибга мувофиқ жарима жазолари қўлланилади.
1997 йил 25 январдаги 74-сон «Марказий банк томонидан банк қонунчилиги ва банк фаолиятини тартибга солувчи меъёрий ҳужжатларни бузганликлари учун тижорат банкларига нисбатан қўлланиладиган чора ва санкциялар тўғрисида»ги низом ўз кучини йўқотади.
(VI1-бўлим номи Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқарувининг 2019 йил 19 январдаги 1/4-сонли қарори (рўйхат рақами 622-8, 12.02.2019 й.) таҳририда — Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 13.02.2019 й., 10/19/622-8/2605-сон)
Олдинги таҳрирга қаранг.
(6.11-банд Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқарувининг 2019 йил 19 январдаги 1/4-сонли қарорига (рўйхат рақами 622-8, 12.02.2019 й.) асосан ўз кучини йўқотган— Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 13.02.2019 й., 10/19/622-8/2605-сон)
6.22. Банкнинг ички ҳужжатларида (таомилларида) қонунчиликка зид бўлган меъёрлар аниқланган тақдирда, Марказий банк банкнинг ички ҳужжатларини (таомилларини) қонунчиликка мувофиқлаштириш ҳақида ижро муддатини кўрсатган ҳолда кўрсатма йўллайди.
Банк Марказий банкнинг банк ички ҳужжатларини (таомилларини) белгиланган муддатда қонунчиликка мувофиқлаштириш ҳақидаги кўрсатмасини ижро этмаган тақдирда банкдан Марказий банк томонидан банк устав капитали белгиланган энг кам миқдорининг 0,1%и миқдорида жарима ундирилади.
Марказий банкнинг банк ички ҳужжатларини (таомилларини) қонунчиликка мувофиқлаштириш ҳақидаги кўрсатмалари жарима жазолари қўлланилганидан кейин ҳам ижро этилмаган тақдирда Марказий банк банкнинг қонунчиликка зид бўлган ички ҳужжатларига (таомилларига) мувофиқ амалга ошириладиган банк операцияларини амалга оширишни бир йилгача муддатга тўхтатиб туришга ҳақли
6.23. Банк хизматлари истеъмолчиларининг қонун ҳужжатлари билан белгиланган ҳуқуқлари тижорат банклари ва бошқа кредит ташкилотлари томонидан бузилган тақдирда уларга нисбатан Марказий банк қуйидагича жарима қўллаш ҳуқуқига эга:
микрокредит ташкилотига — микрокредит ташкилоти устав фондининг белгиланган энг кам миқдорининг 0,1 фоизи миқдорида;
(VI2-бўлим Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқарувининг 2019 йил 20 апрелдаги 8/4-сонли қарорига (рўйхат рақами 622-9, 23.05.2019 й.) асосан киритилган — Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 24.05.2019 й., 10/19/622-9/3178-сон)
7.1. Ушбу Низомда белгиланган чора ва санкциялар кредит ташкилотларига Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Банк назорати қўмитасининг қарорига мувофиқ Марказий банк фармойиши асосида қўлланилади.
(7.1-банд Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқарувининг 2019 йил 20 апрелдаги 8/4-сонли қарори (рўйхат рақами 622-9, 23.05.2019 й.) таҳририда — Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 24.05.2019 й., 10/19/622-9/3178-сон)