O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudining 2015-yil ish rejasiga asosan xo‘jalik sudlari tomonidan 2013-2014-yillar davomida qo‘shimcha hal qiluv qarorini qabul qilish, hal qiluv qarorini tushuntirish, yozuvdagi xatolar, harfiy xatolar va hisob-kitobdagi yanglishishlarni tuzatish bo‘yicha sud amaliyotini umumlashtirish uchun xo‘jalik ishlari va ushbu masala bo‘yicha xo‘jalik sudlarida o‘tkazilgan umumlashtirishlar o‘rganib chiqildi.
1. Qo‘shimcha hal qiluv qarorini qabul qilish masalasi sud majlisida hal qilinadi. Ishda ishtirok etuvchi shaxslar majlis vaqti va joyi to‘g‘risida XPKning 124-moddasida nazarda tutilgan tartibda xabardor qilinadi.
Da’vogar “Navoiy kon-metallurgiya kombinati” davlat korxonasi xo‘jalik sudiga murojaat qilib, javobgarlar “O‘zbekiston havo yo‘llari” milliy aviakompaniyasi va “Navoiy” xalqaro aeroportidan 221 526 240 so‘m asosiy qarz va11 076 312 so‘m penya, jami 232 602 552 so‘m undirishni so‘ragan.
Birinchi instansiya sudi da’vo arizasini ish yuritishga qabul qilib, ishni 2014-yil 12-dekabrda videokonferensaloqa rejimida mazmunan ko‘rib chiqqan.
Sudning hal qiluv qarori bilan da’voni qanoatlantirish rad etilgan va da’vogar tomonidan davlat boji oldindan to‘langanligi inobatga olingan. Biroq sud muhokamasi videokonferensaloqa rejimida o‘tkazilganligi uchun xarajatlar undirilmagan.
Sud undirilmagan ushbu xarajatlarini undirish uchun qo‘shimcha hal qiluv qarori qabul qilish masalasini hal qilish maqsadida 2014-yil 17-dekabrda ajrim chiqarib, ishni ko‘rishni 2014-yil 22-dekabrga tayinlagan.
XPK 149-moddasining uchinchi qismiga asosan qo‘shimcha hal qiluv qarorini qabul qilish masalasi sud majlisida hal qilinadi. Ishda ishtirok etuvchi shaxslar majlis vaqti va joyi to‘g‘risida ushbu Kodeksning 124-moddasida nazarda tutilgan tartibda xabardor qilinadi. Tegishli ravishda xabardor qilingan ishda ishtirok etuvchi shaxslarning kelmaganligi masalani ko‘rishga to‘sqinlik qilmaydi.
XPK 124-moddasining birinchi qismiga ko‘ra, ishda ishtirok etuvchi shaxslar sud muhokamasining vaqti va joyi to‘g‘risida sud ajrimi orqali xabardor qilinadi, ajrim topshirilganligi ma’lum qilinadigan buyurtma xat orqali yuboriladi yoki ushbu shaxslarga tilxat olib topshiriladi yoxud xabardor qilinganligi fakti qayd etilishini ta’minlaydigan aloqa vositalaridan foydalangan holda xabardor qilinadi.
Biroq, xo‘jalik ishida ajrimni ishda ishtirok etuvchi shaxslarga yuborilganligini tasdiqlovchi dalillar mavjud emas.
Sud 2014-yil 22-dekabrdagi sud majlisida da’vogar va javobgar vakillari ishtirokisiz sud xarajatlari to‘g‘risidagi masalani ko‘rib chiqib, qo‘shimcha hal qiluv qarori qabul qilgan.
2. Hal qiluv qarorida davlat bojini undirish masalasi hal etilmagan bo‘lsa, sud davlat bojini undirish bo‘yicha yozuvdagi xatoni tuzatish to‘g‘risida ajrim chiqarmaydi, balki qo‘shimcha hal qiluv qarori qabul qiladi.
O‘zbekiston Savdo-sanoat palatasi “Qishloq qurilish invest” ixtisoslashtirilgan shu’ba kompaniyasi Navoiy viloyat filiali manfaatida xo‘jalik sudiga murojaat qilib, javobgar “Navoiy toj qurilish servis” xususiy korxonasidan 11 089 816 so‘m zarar va 12 795 954 so‘m penya undirishni so‘ragan.
Sudning ajrimi bilan “Qishloq qurilish invest” ixtisoslashtirilgan shu’ba kompaniyasi ishga javobgar sifatida jalb qilingan.
Birinchi instansiya sudining hal qiluv qarori bilan da’vo qisman qanoatlantirilib, javobgardan da’vogar foydasiga 11 089 816 so‘m yetkazilgan zarar va to‘langan 7 000 so‘m pochta xarajati jami 11 096 763 so‘m undirilgan. Da’voning penya undirish qismi bo‘yicha ish yuritish tugatilgan.
Biroq, sud o‘zining hal qiluv qarorida ishni ko‘rish natijalari bo‘yicha davlat boji undirish masalasini hal etmagan.
Shu sababli, sud 2013-yil 25-iyulda yozuvdagi xatoni tuzatish to‘g‘risida ajrim chiqargan. Mazkur ajrimda hal qiluv qarorining xulosa qismi “javobgar hisobidan 238 756 so‘m davlat boji Respublika budjetiga hamda Sudlar va adliya organlarini rivojlantirish jamg‘armasiga undirilsin degan jumla bilan to‘ldirilsin” deb ko‘rsatilgan. Ya’ni, ushbu ajrim bilan javobgardan da’vogar foydasiga davlat boji undirilgan.
Vaholanki, XPK 149-moddasi birinchi qismining 3-bandiga muvofiq sud xarajatlari to‘g‘risidagi masala hal qilinmagan bo‘lsa, hal qiluv qarorini qabul qilgan xo‘jalik sudi qo‘shimcha hal qiluv qarori qabul qiladi.
Shu bois, mazkur holatda sud davlat bojini undirish masalasini yozuvdagi xatoni tuzatish to‘g‘risida ajrim chiqarish yo‘li bilan hal etmasdan, balki XPKning 149-moddasida belgilangan talablarga rioya qilgan holda qo‘shimcha hal qiluv qarori qabul qilishi lozim edi.
3. XPK 149-moddasi birinchi qismining 1-bandiga ko‘ra sud ishda ishtirok etuvchi shaxslar dalillar taqdim etgan biron-bir talab bo‘yicha hal qiluv qarori qabul qilmagan bo‘lsa, qo‘shimcha hal qiluv qarori qabul qiladi.
O‘zbekiston Savdo-sanoat palatasi Namangan viloyat hududiy boshqarmasi OATB “Qishloq qurilish bank” Namangan mintaqaviy filiali manfaatida (bundan buyon matnda bank deb yuritiladi) “Taksi” MChJ (bundan buyon matnda MChJ deb yuritiladi)ga nisbatan xo‘jalik sudiga da’vo arizasi bilan murojaat qilib, MChJ va bank o‘rtasida tuzilgan kredit shartnomasini muddatidan oldin bekor qilishni va 1 569 939 899,9 so‘m kredit qarzini undirishni hamda undiruvni garov (ipoteka) narsasiga qaratishni so‘ragan. Shuningdek, da’voni ta’minlash maqsadida garovga qo‘yilgan va kredit hisobiga sotib olingan avtomashinalarni jarima maydonchasiga tortish haqida ajrim chiqarishni so‘ragan.
Sudning ajrimi bilan OATB “Qishloq qurilish bank” da’vogar sifatida ishga jalb etilgan. Shuningdek, sudning ajrimi bilan da’voni ta’minlash to‘g‘risidagi ariza qanoatlantirilgan.
Birinchi instansiya sudining 2014-yil 4-apreldagi hal qiluv qarori bilan da’vo qisman qanoatlantirilib, MChJ hisobidan bank foydasiga 1 472 960 947,26 so‘m asosiy qarz va 5 000 so‘m pochta xarajatlari undirilgan hamda undiruv garov (ipoteka) narsasiga qaratilgan. Shuningdek, MChJ hisobidan respublika budjeti va Sudlar hamda adliya organlarini rivojlantirish jamg‘armasiga 16 660 438 so‘m davlat boji undirilgan.
Birinchi instansiya sudi taraflar vakillari ishtirokida 2014-yil 28-aprelda qo‘shimcha hal qiluv qarori qabul qilgan. Unga ko‘ra da’vo talabining kredit shartnomasi muddatidan oldin bekor qilish qismi sud majlisida muhokama qilinib, hal qiluv qarorining bayon qismi va asoslantiruvchi qismida kredit shartnomasini muddatidan oldin bekor qilish va shartnoma bekor qilinganligi sababli davlat boji undirish lozimligi hamda hal qiluv qarorining xulosa qismida ushbu da’vo talabi bo‘yicha 961 050 so‘m davlat boji undirilishi belgilangan bo‘lsada, biroq mazkur talab qanoatlantirilganligi hal qiluv qarorining xulosa qismida ko‘rsatilmagan.
XPK 149-moddasi birinchi qismining 1-bandiga ko‘ra, ishda ishtirok etuvchi shaxslar dalillar taqdim etgan biron-bir talab bo‘yicha hal qiluv qarori qabul qilinmagan bo‘lsa, qo‘shimcha hal qiluv qarori qabul qilishi lozimligi belgilangan.
Shu sababli, sud qo‘shimcha hal qiluv qarori qabul qilib, da’vo talabining kredit shartnomasini muddatidan oldin bekor qilish haqida to‘g‘ri xulosaga kelgan.
Da’vogar O‘zbekiston Respublikasi TIF “Milliy banki” xo‘jalik sudiga murojaat qilib, javobgarlar “MSX Agrosnab” MChJ va “Qoraozek” MTPdan 117 923 095 so‘m kredit qarzini undirishni va undiruvni garovga qo‘yilgan “Keys-2166” rusumli, dvigatel raqami 45253899, davlat belgisi 3799 JF bo‘lgan kombayn va “Keys-2166” rusumli, dvigatel raqami 45322902, davlat belgisi 3797 JF bo‘lgan kombaynlarga qaratishni so‘ragan.
Birinchi instansiya sudining hal qiluv qarori bilan da’vo qanoatlantirilgan. Javobgardan da’vogar foydasiga 117 923 095 so‘m kredit qarzi undirilib, undiruv “Keys-2166” rusumli, dvigatel raqami 45322902, davlat belgisi 3797 JF bo‘lgan kombayniga qaratilgan.
Biroq, sud tomonidan undiruvni garov shartnomasiga asosan garovga qo‘yilgan “Keys-2166” rusumli, dvigatel raqami 45253899, davlat belgisi 3799 JF bo‘lgan kombayniga qaratish masalasi muhokama qilinmagan.
Shu sababli, sud da’vogarning arizasiga binoan asosli ravishda qo‘shimcha hal qiluv qarori qabul qilib, “MSX Agrosnab” MChJning 117 923 095 so‘m kredit qarzini undirish bo‘yicha undiruvni garovga qo‘yilgan “Keys-2166” rusumli, dvigatel raqami 45253899, davlat belgisi 3799 JF bo‘lgan kombayn va “Keys-2166” rusumli, dvigatel raqami 45322902, davlat belgisi 3797 JF bo‘lgan kombaynlarga qaratgan.
XPK 149-moddasi birinchi qismining 1-bandiga ko‘ra, hal qiluv qarorini qabul qilgan xo‘jalik sudi ishda ishtirok etuvchi shaxslar dalillar taqdim etgan biron-bir talab bo‘yicha hal qiluv qarori qabul qilmagan bo‘lsa, qo‘shimcha hal qiluv qarori qabul qiladi.
4. Hal qiluv qarorini qabul qilgan xo‘jalik sudi tomonidan pochta xarajatlari to‘g‘risidagi masala hal qilinmagan bo‘lsa, qo‘shimcha hal qiluv qarori qabul qilinishi lozim.
O‘zbekiston Savdo-sanoat palatasi Qashqadaryo viloyat boshqarmasi “Don xalq rizqi” AJ manfaatida xo‘jalik sudiga murojaat qilib, javobgar “Elmurod ota o‘g‘li Baxodir” fermer xo‘jaligidan 3 388 450so‘m jarima undirishni so‘ragan.
Birinchi instansiya sudining hal qiluv qarori bilan da’vo qisman qanoatlantirilib, javobgardan “Don xalq rizqi” AJ foydasiga 406 614 so‘m jarima va respublika budjeti hamda Sudlar va adliya organlarini rivojlantirish jamg‘armasiga 91 530 so‘m davlat boji undirilgan.
Shu sababli, sud 2013-yil 29-noyabrda yozuvdagi xatoni tuzatish to‘g‘risida ajrim chiqarib, hal qiluv qarorining xulosa qismidagi “Don xalq rizqi” AJ foydasiga 406 614 so‘m jarima undirilsin” jumlasi “Don xalq rizqi” AJ foydasiga 406 614 so‘m jarima, 4 500 so‘m pochta xarajati undirilsin” jumlasiga tuzatilgan.
Vaholanki, XPK 149-moddasi birinchi qismining 3-bandiga muvofiq sud xarajatlari to‘g‘risidagi masala hal qilinmagan bo‘lsa,hal qiluv qarorini qabul qilgan xo‘jalik sudi qo‘shimcha hal qiluv qarori qabul qiladi.
XPK 90-moddasining birinchi qismiga ko‘ra, sud xarajatlari davlat bojidan va ishni ko‘rish bilan bog‘liq chiqimlardan: sud hujjatlarini yuborish bilan bog‘liq pochta xarajatlaridan, xo‘jalik sudi tayinlagan ekspertizani o‘tkazish, guvohni chaqirish, dalillarni o‘z joyida ko‘zdan kechirish uchun to‘lanishi kerak bo‘lgan summa, sud majlisini videokonferensaloqa rejimida o‘tkazish bilan bog‘liq xarajatlar, shuningdek ishni ko‘rish bilan bog‘liq boshqa xarajatlardan tashkil topadi.
XPK 90-moddasi birinchi qismining mazmunidan ko‘rinib turibdiki, pochta xarajatlari ham sud xarajatlarining tarkibiy qismi hisoblanadi.
Shu bois, mazkur holatda sud pochta xarajatlarini undirish masalasini yozuvdagi xatoni tuzatish to‘g‘risida ajrim chiqarish yo‘li bilan hal etmasdan, balki XPK 149-moddasida belgilangan talablarga rioya qilgan holda qo‘shimcha hal qiluv qarori qabul qilishi lozim edi.
5. Hal qiluv qarorining xulosa qismida ko‘rsatilishi shart bo‘lgan ma’lumotlarning mavjud emasligini hal qiluv qarorini tushuntirish yo‘li bilan bartaraf etilishiga yo‘l qo‘yilmaydi.
2014-yil 5-martda” GANJBAYJAN” YoAJ aksiyadorlari o‘rtasida nizoni sudgacha kelishuv yo‘li bilan hal etish haqida kelishuv imzolangan. Unga ko‘ra jamiyatning chet el aksiyadori “Can Gida Sanayi ve Dis Ticaret A.S.” kompaniyasi (bundan buyon matnda javobgar deb yuritiladi) o‘ziga tegishli bo‘lgan 10 752 dona aksiyalarni korxonaning aksiyadori A.Isroilovga, 11 000 dona aksiyalarini korxonaning aksiyadori T.Kuziyevga va 10 000 dona aksiyalarini korxonaning aksiyadori M.Xidoyatovga rasmiylashtirib berish majburiyatini olgan.
Biroq javobgar tomonidan majburiyat bajarilmagan. Shu bois, aksiyador A.Isroilov (bundan buyon matnda da’vogar deb yuritiladi) xo‘jalik sudiga da’vo arizasi bilan murojaat qilib, javobgar zimmasiga taraflar o‘rtasida tuzilgan kelishuvni bajarish majburiyatini yuklashni so‘ragan.
Birinchi instansiya sudining hal qiluv qarori bilan da’vo qanoatlantirilib, javobgar zimmasiga taraflar o‘rtasida 2014-yil 5-martda tuzilgan kelishuvni bajarish majburiyati va sud xarajatlari yuklangan.
Da’vogar sudga ariza bilan murojaat qilib, sud hujjatini XPK 150-moddasiga asosan tushuntirib berishni so‘ragan. Bunga asos qilib javobgar vakili O‘zbekiston Respublikasi hududida emasligi, hal qiluv qarorining xulosa qismida aksiyalarni jamiyatning o‘zbek aksiyadorlari o‘rtasida taqsimlanishi ko‘rsatilmaganligi, bu esa sud hujjatini ijro etishda qiyinchilikka olib kelishini ko‘rsatgan. Shuningdek, “Qimmatli qog‘ozlar markaziy depozitariyasi” davlat korxonasiga tegishli ko‘rsatma berishni so‘ragan.
Da’vogarning ushbu arizasi sud tomonidan ko‘rib chiqilgan va natijasi bo‘yicha hal qiluv qarorini tushuntirish to‘g‘risida 2014-yil 17-noyabrda ajrim chiqarilgan. Sudning ajrimida da’vogar o‘z da’vo arizasida o‘tkazilishi lozim bo‘lgan aksiyalar sonini aniqlash yoki aksiyalarni jamiyatning o‘zbek aksiyadorlari o‘rtasida taqsimlanish tartibini belgilash talabi qo‘yilmaganligi sababli, shuningdek aksiyalarning soni va uni taqsimlash tartibi taraflar o‘rtasida 2014-yil 5-martda tuzilgan kelishuvda belgilanganligi bois, mazkur holatda javobgar tomonidan ushbu kelishuv ixtiyoriy yoki majburiy tarzda bajarilganidan so‘ng aksiyalarga bo‘lgan huquq qayta rasmiylashtirilishi mumkinligi da’vogarga tushuntirilgan.
XPK 150-moddasining birinchi qismiga ko‘ra hal qiluv qarori noaniq bo‘lgan taqdirda, nizoni hal qilgan xo‘jalik sudi ishda ishtirok etuvchi shaxsning yoki sud ijrochisining arizasiga ko‘ra, hal qiluv qarorini uning mazmunini o‘zgartirmagan holda tushuntirib berishga haqlidir.
Mazkur holatda, hal qiluv qarorida noaniqlik emas, balki protsessual huquq normalarini qo‘llashda xatolik mavjud.
XPK 142-moddasining birinchi qismiga binoan javobgar zimmasiga mol-mulkni berish yoki pul summasini undirish bilan bog‘liq bo‘lmagan muayyan harakatlarni bajarish majburiyatini yuklaydigan hal qiluv qarori qabul qilinganida xo‘jalik sudi uning xulosa qismida shu harakatlarni kim, qayerda, qachon yoki qaysi davr mobaynida bajarishi shartligini ko‘rsatadi.
Ushbu holatda, sud javobgar zimmasiga majburiyat yuklagan bo‘lsada, biroq hal qiluv qarorining xulosa qismida kim, qayerda, qachon yoki qaysi davr mobaynida qaysi harakatlarni bajarishi shartligini ko‘rsatmagan. Bu esa, o‘z navbatida sud hujjatini ijro etishda qiyinchilikka olib kelgan. Shu bois, da’vogar sudga ariza bilan murojaat qilishga majbur bo‘lgan.
6. Hal qiluv qarorini tushuntirish, yozuvdagi xatolar, harfiy xatolar va hisob-kitobdagi yanglishishlarni tuzatish to‘g‘risidagi ajrim XPKning 151-moddasi talablariga javob berishi lozim.
Zangiota tuman DSI xo‘jalik sudiga murojaat qilib, “Saliyev Shuxrat Biznes” MChJning budjet va budjetdan tashqari maqsadli jamg‘armalardan bo‘lgan 7 748 189 so‘m soliq qarzi undiruvini MChJning mol-mulkiga qaratishni so‘ragan.
Ish sudda ko‘rilgunga qadar MChJ tomonidan soliq qarzi to‘lab berilgan. Shu bois, birinchi instansiya sudining 2014-yil 4-dekabrdagi hal qiluv qarori bilan da’voni qanoatlantirish rad etilgan.
Biroq, hal qiluv qarorining bayon qismida da’vogar sifatida Zangiota tuman DSI ko‘rsatilgan bo‘lsada, hal qiluv qarorining qolgan qismlarida da’vogar sifatida Parkent tuman DSI ko‘rsatilgan.
Shu bois, sud o‘z tashabbusi bilan 2014-yil 9-dekabrda yozuvdagi xatoni tuzatish to‘g‘risida ajrim chiqarib, hal qiluv qaroridagi “Parkent tumani” so‘zlarini “Zangiota tumani” so‘zlari bilan almashtirgan.
XPK 151-moddasining birinchi qismiga ko‘ra xo‘jalik sudi ish ko‘rishni keyinga qoldirganda, ish yuritishni to‘xtatib turganda, tugatganda, da’voni ko‘rmasdan qoldirganda, shuningdek ushbu Kodeksda nazarda tutilgan boshqa hollarda alohida hujjat tariqasida ajrim chiqaradi.
Ushbu moddaning ikkinchi qismiga binoan alohida hujjat tariqasida chiqariladigan ajrimda quyidagilar ko‘rsatilishi kerak:
1) xo‘jalik sudining nomi, ishning tartib raqami, ajrim chiqarilgan sana, sud tarkibi, sud majlisi kotibi, nizo predmeti;
4) xo‘jalik sudi o‘z xulosalarini chiqarishga olib kelgan sabablar, bunda tayanilgan qonun hujjatlari;
Mazkur holatda, sud yozuvdagi xatoni tuzatish to‘g‘risidagi ajrim chiqarishda XPKning ushbu talablariga rioya qilmagan. Ajrimning kirish qismida “sudya viloyat xo‘jalik sudining 11-1405/15273-sonli ishi yuzasidan 2014-yil 14-iyulda qabul qilingan hal qiluv qarorini o‘rganib chiqqanligini”, bayon qismida “hal qiluv qaroridagi “Zangiota tumani” so‘zlari o‘rniga texnik xatolik tufayli “Parkent tumani” so‘zlari yozilganligi”, asoslantiruvchi qismida esa XPK 150-moddasining birinchi qismining matni keltirilib, “texnik xatolikni tuzatish lozimligi”, xulosa qismida “hal qiluv qaroridagi “Parkent tumani” so‘zlari “Zangiota tumani” so‘zlariga tuzatilishi” ko‘rsatilgan.
7. Yozuvdagi xatoni tuzatish to‘g‘risidagi ajrim bilan hal qiluv qarorining sanasi va tartib raqamiga tuzatish kiritilganda, sud majlisi bayonnomasining sanasi va unda qayd etilgan ishning tartib raqami ham tuzatilishi kerak.
Toshkent shahar Transport vositalari egalarining fuqarolik javobgarligini majburiy sug‘urta qilish bo‘yicha to‘lovlarni kafolatlash jamg‘armasi xo‘jalik sudiga murojaat qilib, javobgar “AS Qashqadaryo-Servis” shu’ba korxonasidan 1 828 869 so‘m undirishni so‘ragan.
Birinchi instansiya sudining 2014-yil 29-avgustdagi ajrimi bilan da’vo arizasi ish yuritishga qabul qilinib, ishni ko‘rish 2014-yil 25-sentabrga tayinlangan. 2014-yil 25-sentabrdan ishni ko‘rish 2-oktabrga qoldirilgan.
2014-yil 2-oktabrda ish ko‘rilib, da’voni qisman qanoatlantirish to‘g‘risida hal qiluv qarori qabul qilingan.
Biroq, hal qiluv qarorining kirish qismida ishning tartib raqami va sanasini yozishda texnik xatolikka yo‘l qo‘yilgan. Ishning tartib raqami “18-1405/21852” o‘rniga “18-1405/21652” yozilgan va ish ko‘rilgan sana “02.10.2014-yil” o‘rniga “29.09.2014-yil” yozilgan. Shuningdek, hal qiluv qarori qabul qilingan sud majlisida yuritilgan sud majlisi bayonnomasining sanasi va ishning tartib raqamini yozishda xatolikka yo‘l qo‘yilgan. Ya’ni bayonnomaning sanasi 29.09.2014-yil va ishning tartib raqami “18-1405/21652” deb ko‘rsatilgan.
Shu sababli, sud 2014-yil 7-noyabrda yozuvdagi xatoni tuzatish to‘g‘risida ajrim chiqarib, hal qiluv qarorining kirish qismidagi ish ko‘rilgan sana, ya’ni “29.09.2014-yil” “02.10.2014-yil”ga va ishning tartib raqami “18-1405/21652” “18-1405/21852”ga tuzatilsin deb ko‘rsatilgan.
Biroq, sud ushbu ajrimda sud majlisi bayonnomasidagi sana va ishning tartib raqamiga tuzatish kiritmagan. Vaholanki, hal qiluv qarori va sud majlisi bayonnomasining sanasi va ishning tartib raqamida farq yuzaga kelib qolgan.
Shuning uchun sud ajrimda hal qiluv qarori bilan birga sud majlisi bayonnomasining sanasi va unda qayd etilgan ishning tartib raqamiga ham tuzatish kiritishi lozim.
Xo‘jayli tuman DSI xo‘jalik sudiga murojaat qilib, “Jana omir” MChJdan Soliq kodeksi 119-moddasining birinchi qismiga asosan 4 805 250 so‘m moliyaviy jarima qo‘llashni so‘ragan.
Birinchi instansiya sudining 2014-yil 16-iyundagi ajrimi bilan da’vo arizasi ish yuritishga qabul qilinib, ishni ko‘rish 2014-yil 1-iyulga tayinlangan. 2014-yil 1-iyuldagi sud majlisida ishni ko‘rish 11-iyulga qoldirilgan. 2014-yil 11-iyulda ish ko‘rib chiqilib, da’vo qisman qanoatlantirilgan.
Biroq, sudning hal qiluv qarorida ishni ko‘rish sanasi 2014-yil 11-iyul emas, balki 2014-yil 9-iyul deb ko‘rsatilgan.
Shu sababli, sud 2014-yil 15-iyulda yozuvdagi xatoni tuzatish to‘g‘risida ajrim chiqarib, unda hal qiluv qarorining kirish qismidagi ish ko‘rilgan sanani “09.07.2014-yil” “11.07.2014-yil”ga tuzatilsin deb ko‘rsatilgan.
Biroq, sud ushbu ajrimda sud majlisi bayonnomasidagi sanaga tuzatish kiritmagan. Vaholanki, hal qiluv qarori va sud majlisi bayonnomasining sanasida farq yuzaga kelib qolgan. Shu sababli, sud majlisi bayonnomasiga ruchka yordamida tuzatish kiritib qo‘ygan.
Mazkur holatda, sud o‘zining ajrimida hal qiluv qarori bilan birga sud majlisi bayonnomasining sanasiga ham tuzatish kiritishi lozim edi.
8. Ajrim bilan undirilishi ko‘rsatilgan pul mablag‘i miqdoriga tuzatish kiritishga faqat bu noaniqlik hisoblashdagi tasodifiy xatolik yoki harfiy xatolik, yozuvdagi xatolik natijasi bo‘lgan holda yo‘l qo‘yiladi.
Navbahor tuman DSI xo‘jalik sudiga murojaat qilib, javobgar “Toshkent”fermer xo‘jaligidan 71 873 500so‘m soliq qarzini uning mol-mulki hisobidan undirishni so‘ragan.
Birinchi instansiya sudining hal qiluv qarori bilan da’vo to‘liq qanoatlantirilgan. Mazkur hal qiluv qarorining kirish, bayon, asoslantiruvchi qismlarida javobgarning soliq qarzi 718 735 000 so‘mni tashkil etishi ko‘rsatilgan.
Sud o‘zining hal qiluv qarorida javobgar soliq va boshqa majburiy to‘lovlardan bo‘lgan qarzdorlikni qonun hujjatlarida belgilangan muddatlarda to‘lamaganligi natijasida 718 735 000 so‘m qarzdorlikka yo‘l qo‘yganligi holati ish hujjatlari bilan o‘z tasdig‘ini topganligini qayd etgan.
Shu bois, sud da’voni to‘liq qanoatlantirib,718 735 000 so‘m soliq qarzi va 7 187 350 so‘m davlat boji undirishni lozim topgan.
Biroq, sud tomonidan 2013-yil 22-oktabrda yozuvdagi xatoni tuzatish to‘g‘risida ajrim chiqarilib, hal qiluv qarorining xulosasining “718 735 000 so‘m soliq qarzi va 7 187 350 so‘m davlat boji undirilsin” qismi “71 873 500 so‘m soliq qarzi va 718 735 so‘m davlat boji undirilsin” deb tuzatilgan.
Vaholanki, ish mazmunan ko‘rilayotganda sud 718 735 000 so‘m soliq qarzi to‘langan yoki to‘lanmaganligini muhokama qilib, ushbu qarz to‘lab berilmagan degan xulosaga kelib, undirilayotgan summa miqdoridan kelib chiqib 7 187 350 so‘m davlat boji undirishni lozim topgan. Bunday holatni texnik xato deb hisoblab bo‘lmaydi. Shu sababli, sud ushbu holatda soliq qarzi va davlat boji summalarini yozuvdagi xatoni tuzatish to‘g‘risidagi ajrim bilan tuzatishi mumkin emas.
Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2007-yil 15-iyundagi “Sudning hal qiluv qarori haqida”gi qarori 14-bandining yettinchi qismiga ko‘ra, undirilishi ko‘rsatilgan pul mablag‘i miqdori, sana, mulkni undirish choralariga tuzatish kiritishga faqat, agar bu noaniqlik hisoblashdagi tasodifiy xatolik yoki harfiy xatolik, yozuvdagi xatolik natijasi bo‘lgan holda yo‘l qo‘yiladi.
Mazkur holatda, hal qiluv qarorida yo‘l qo‘yilgan xatolik faqatgina ishni qayta ko‘rish yo‘li bilan tuzatilishi mumkin.
9. Hal qiluv qarorida yo‘l qo‘yilgan yozuvdagi xatolar, harfiy xatolar va hisob-kitobdagi yanglishishlarni tuzatishlar hal qiluv qarorining mohiyatini o‘zgartirmasligi lozim.
Buxoro viloyat adliya boshqarmasi xo‘jalik sudiga da’vo arizasi bilan murojaat qilib, javobgar “Luxe Furniture max” MChJdan 18 042 818 so‘m penya undirishni va mahsulot yetkazib berish majburiyatini yuklashni so‘ragan.
Birinchi instansiya sudining 2013-yil 18-iyundagi hal qiluv qarori bilan da’vo qisman qanoatlantirilib, javobgardan 3 608 564 so‘m penya undirilgan va javobgarga 40 ta stellajlarni yetkazib berish majburiyatini yuklagan.
Ishdagi hujjatlardan ko‘rinishicha, taraflar o‘rtasida 2012-yil 20-noyabrda FXDYo bo‘limlari uchun 60 ta va 2012-yil 20-dekabrda davlat notarial idoralari uchun 100 ta temir stellajlar yetkazib berish to‘g‘risida shartnomalar imzolangan. Ushbu shartnomalar bo‘yicha da’vogar tomonidan shartnoma summasining 15 foizi miqdoridagi mablag‘ oldindan to‘lab berilgan.
Biroq, javobgar tomonidan shartnomalarga ko‘ra 41 ta stellaj yetkazib berilgan, 119 ta stellaj esa yetkazib berilmagan.
Birinchi instansiya sudi 40 ta stellajlar yetkazib berilmaganligini isbotlangan deb topib, hal qiluv qarorida 3 608 564 so‘m penya undirish bilan birga javobgar zimmasiga 40 ta stellajlarni yetkazib berish majburiyatini yuklagan.
Xo‘jalik sudi 2013-yil 27-iyunda ajrim chiqarib, unda “hal qiluv qarorining bayon qismi “160 dona notarial idoralari va FHDY bo‘limlariga temir stellajlar o‘rnatib berish” va xulosa qismi “javobgar Farg‘ona viloyatidagi “Luxe Furniture max”MChJga notarial idoralari va FHDY bo‘limlari uchun 119 ta temir stellajlar o‘rnatib berish majburiyati yuklatilsin” deb o‘qilsin” degan mazmundagi o‘zgartirish kiritgan.
XPK 150-moddasining birinchi qismiga ko‘ra hal qiluv qarori noaniq bo‘lgan taqdirda, nizoni hal qilgan xo‘jalik sudi ishda ishtirok etuvchi shaxsning yoki sud ijrochisining arizasiga ko‘ra, hal qiluv qarorini uning mazmunini o‘zgartirmagan holda tushuntirib berishga, shuningdek ishda ishtirok etuvchi shaxsning arizasiga ko‘ra yoki o‘z tashabbusi bilan yo‘l qo‘yilgan yozuvdagi xatolar, harfiy xatolar va hisob-kitobdagi yanglishishlarni, hal qiluv qarorining mohiyatiga tegmagan holda, tuzatishga haqlidir.
Mazkur holatda, sudning ajrimi bilan hal qiluv qarorining mohiyati o‘zgartirilgan. Vaholanki, hal qiluv qarori qabul qilishda yo‘l qo‘yilgan xatolik faqat sud hujjatini qayta ko‘rib chiqish yo‘li bilan bartaraf etilishi lozim edi.
10. Garovga qo‘yilgan mol-mulkning boshlang‘ich bahosi hal qiluv qarorida muhokama qilinmagan va ko‘rsatilmagan bo‘lsa, yo‘l qo‘yilgan xatolik sud hujjatini qayta ko‘rish yo‘li bilan to‘g‘rilanadi.
Da’vogar “Ipoteka bank” ATIB nomidan uning Navoiy viloyat filiali (bundan buyon matnda bank deb yuritiladi) xo‘jalik sudiga murojaat qilib, javobgar “Elbek Elyor kamoli” MChJ va qo‘shimcha javobgar “Elbek Elyor Karmana” xususiy korxonasidan kredit va unga hisoblangan foizlarni muddatidan oldin garovga olingan mulk hisobidan undirish va kredit shartnomasini bekor qilishni so‘ragan.
Apellatsiya instansiyasi sudining ajrimi bilan apellatsiya shikoyati bo‘yicha ish yuritish tugatilgan.
Ishdagi hujjatlardan ko‘rinishicha, bank tomonidan “Elbek Elyor kamoli” MChJga 2 yil muddatga 30 000 000 so‘m kredit berilgan. Kredit qaytarilishini ta’minlash maqsadida MChJga tegishli Navoiy ko‘chasida joylashgan savdo do‘koni garovga qo‘yilgan. Bundan tashqari, “bank, “Elbek Elyor kamoli” MChJ va “Elbek Elyor Karmana” xususiy korxonasi o‘rtasida kafillik shartnomasi ham tuzilgan.
MChJ tomonidan bankka 23 998 000 so‘m kredit qarzi va 916 707 so‘m unga hisoblangan foizlar shartnomada belgilangan muddatlarda to‘lab berilmagan. Shu sababli, bank xo‘jalik sudiga da’vo arizasi bilan murojaat qilgan.
Sud da’voni to‘liq qanoatlantirgan. Hal qiluv qarorining xulosa qismida “Ipoteka bank” ATIB foydasiga “Elbek Elyor kamoli” MChJ va “Elbek Elyor Karmana” XKdan solidar tartibda 23 998 000 so‘m kredit qarzi va 916 707 so‘m unga hisoblangan foizlar garovga qo‘yilgan mol-mulk hisobidan undirilsin” deb ko‘rsatilgan. Biroq, sud garovga qo‘yilgan mol-mulkning boshlang‘ich bahosini belgilab bermagan.
O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumi va Oliy xo‘jalik sudi Plenumining “Kredit shartnomalaridan kelib chiqadigan majburiyatlar bajarilishini ta’minlash to‘g‘risidagi fuqarolik qonun hujjatlarini qo‘llashning ayrim masalalari haqida”gi qarorining 23-bandining birinchi qismiga ko‘ra undiruvni garov narsasiga sud tartibida qaratishda sudning qarorida garovdagi mol-mulkning nomi, joylashgan joyi, garov shartnomasida ko‘rsatilgan miqdordagi boshlang‘ich sotuv bahosi ko‘rsatilishi lozim.
Shu sababli, sud 2013-yil 3-oktabrda yozuvdagi xatoni tuzatish to‘g‘risida ajrim chiqarib, hal qiluv qarorining xulosa qismi “Elbek Elyor kamoli” MChJga tegishli bo‘lgan umumiy maydoni 268,82 kvadrat metr bo‘lgan Navoiy ko‘chasida joylashgan savdo do‘konining boshlang‘ich bahosi 32 500 000 so‘m qilib belgilansin” jumlasi bilan to‘ldirilsin deb tuzatilgan.
Garovdagi mol-mulkning boshlang‘ich bahosi sud muhokamasi jarayonida muhokama qilinmaganligi va uning bahosi yuzasidan ma’lum bir to‘xtamga kelinmaganligi sababli, sud bu xatolikni yozuvdagi xatoni tuzatish to‘g‘risidagi ajrim bilan tuzata olmaydi.
Chunki, O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumi va Oliy xo‘jalik sudi Plenumining “Kredit shartnomalaridan kelib chiqadigan majburiyatlar bajarilishini ta’minlash to‘g‘risidagi fuqarolik qonun hujjatlarini qo‘llashning ayrim masalalari haqida”gi qarorining 23-bandining ikkinchi qismiga ko‘ra garovga qo‘yilgan mol-mulkning qiymati yuzasidan nizo vujudga kelgan hollarda, u taraflarning iltimosnomasi bo‘yicha tayinlangan mutaxassis (ekspert)ning xulosasiga ko‘ra belgilanadi. Bunda mutaxassis (ekspert) sifatida baholash faoliyati bilan shug‘ullanish huquqini beruvchi litsenziyaga ega bo‘lgan ham jismoniy, ham yuridik shaxs qatnashishi mumkin.
Qayd etilgan Plenum qarorining ikkinchi qismi mazmunidan ko‘rinib turibdiki, garovga qo‘yilgan mol-mulkning boshlang‘ich bahosi taraflar o‘rtasida muhokama qilinishi kerak. Agar uning qiymati yuzasidan nizo kelib chiqsa, taraflarning iltimosnomasi bo‘yicha ekspertiza tayinlanishi mumkin.
Shu sababli, garovga qo‘yilgan mol-mulkning boshlang‘ich bahosi hal qiluv qarorida muhokama qilinmaganligi va ko‘rsatilmaganligi sud hujjatini qayta ko‘rish yo‘li bilan to‘g‘rilanadi.
11. Yozuvdagi xatoni tuzatish to‘g‘risida ajrim u chiqarilganidan keyin besh kunlik muddatda ishda ishtirok etuvchi shaxslarga topshirilganligi ma’lum qilinadigan buyurtma xat orqali yuboriladi yoki tilxat olib topshiriladi, ularning elektron manzillari mavjud bo‘lgan taqdirda esa, ajrim axborot tizimi orqali elektron shaklda yuborilishi mumkin.
Da’vogar “Qashqadaryo hududiy elektr tarmoqlari” AJ xo‘jalik sudiga murojaat qilib, javobgar “Qamashi fazosi” fermer xo‘jaligidan 45 320 695 so‘m asosiy qarz va 6 730 761 so‘m penya undirishni so‘ragan.
Birinchi instansiya sudining hal qiluv qarori bilan da’vo qisman qanoatlantirilgan. Hal qiluv qarorining xulosa qismida “Javobgar – “Barnoyev Jaxongir” FXdan “Qashqadaryo hududiy elektr tarmoqlari” AJ foydasiga 45 320 761 so‘m asosiy qarz,673 076 so‘m penya undirilsin” va “Javobgar – “Barnoyev Jaxongir FX” hisobidan respublika budjeti hamda Sudlar va adliya organlarini rivojlantirish jamg‘armasiga 520 514 so‘m davlat boji undirilsin” deb ko‘rsatilgan.
Shu sababli, sud tomonidan 2014-yil 17-oktabrda yozuvdagi xatoni tuzatish to‘g‘risida ajrim chiqarilib, hal qiluv qarorining xulosa qismidagi “Javobgar – “Barnoyev Jaxongir FX” so‘zlari “Javobgar – “Qamashi fazosi” FX” so‘zlariga tuzatilgan.
Vaholanki, XPKning 153-moddasiga ko‘ra, xo‘jalik sudi alohida hujjat tariqasida ajrim chiqargan hollarda, ajrim chiqarilganidan keyin besh kunlik muddatda ishda ishtirok etuvchi shaxslarga va ajrim daxldor bo‘lgan boshqa shaxslarga yuboriladi yoki tilxat olib topshiriladi, ularning elektron manzillari mavjud bo‘lgan taqdirda esa, ajrim axborot tizimi orqali elektron shaklda yuborilishi mumkin.
Ushbu Kodeksga muvofiq, ustidan shikoyat qilinishi mumkin bo‘lgan ajrimlar ishda ishtirok etuvchi shaxslarga va ajrimlar daxldor bo‘lgan boshqa shaxslarga topshirilganligi ma’lum qilinadigan buyurtma xat orqali yuboriladi, ularning elektron manzillari mavjud bo‘lgan taqdirda esa, ajrimlar axborot tizimi orqali elektron shaklda yuborilishi mumkin.
Biroq, xo‘jalik ishida yozuvdagi xatoni tuzatish to‘g‘risidagi ajrimni ishda ishtirok etuvchi shaxslarga yuborilganligini tasdiqlovchi dalillar mavjud emas.
12. XPK 150-moddasining uchinchi qismiga asosan hal qiluv qarorini tushuntirib berish va yozuvdagi xatolar, harfiy xatolarni yoki hisob-kitobdagi yanglishishlarni tuzatish to‘g‘risidagi ajrim ustidan shikoyat qilish (protest keltirish) mumkin.
“Musaffo obi hayot” MChJ xo‘jalik sudiga murojaat qilib, “MPMK-1” MChJdan 154 526 so‘m asosiy qarz va 58 791 so‘m neustoyka undirishni so‘ragan.
Ish ko‘rilishi jarayonida da’vogar da’vo arizasidan voz kechish haqidagi sudga ariza bilan murojaat qilgan.
Birinchi instansiya sudining 2014-yil 27-avgustdagi ajrimi bilan da’vogarning da’vodan voz kechishi qabul qilinib, ish bo‘yicha ish yuritish tugatilgan.
2014-yil 5-sentabrda sud o‘z tashabbusi bilan yozuvdagi xatoni tuzatish to‘g‘risida ajrim chiqarib, ajrim chiqarilgan sana “2014-yil 27-avgust” o‘rniga “2014-yil 3-sentabr” deb hisoblanishi belgilangan.
XPK 150-moddasining ikkinchi va uchinchi qismlariga binoan hal qiluv qarorini tushuntirib berish va yozuvdagi xatolar, harfiy xatolarni yoki hisob-kitobdagi yanglishishlarni tuzatish to‘g‘risida ajrim chiqariladi va bunday ajrim ustidan shikoyat qilish (protest keltirish) mumkin.
Biroq sud 2014-yil 5-sentabrdagi yozuvdagi xatoni tuzatish to‘g‘risidagi ajrimda uning ustidan shikoyat qilish (protest keltirish) mumkinligini ko‘rsatmagan.
13. XPK normalarining talablariga muvofiq bo‘lmagan hal qiluv qarorini XPKning 150-moddasiga asosan tuzatishga yo‘l qo‘yilmaydi.
Da’vogar O‘zbekiston Savdo-sanoat palatasi “ULKAN QURILISH MAXSUS SERVIS”MChJ manfaatida sudga da’vo arizasi bilan murojaat qilib, “CONTACT INFORM GROUP” MChJdan 3 240 420 so‘m asosiy qarz va 518 467 so‘m penya undirishni so‘ragan.
Ushbu ish bo‘yicha qabul qilingan hal qiluv qarorining kirish, bayon qilish, asoslantiruvchi qismlarida da’vo predmeti 10 060 200 so‘m asosiy qarz va 1 609 632 so‘m penya undirishdan iborat ekanligi ko‘rsatilgan. Shuningdek, hal qiluv qarorining asoslantiruvchi qismida da’vo talabi qisman qanoatlantirilishi, ya’ni 10 060 200 so‘m asosiy qarz va 482 889 so‘m penya undirilishi lozimligi haqida fikr bildirilib, xulosa qismiga kelganda, unda da’vo qisman qanoatlantirilganligi ko‘rsatilgan, lekin undirilayotgan summa umuman ko‘rsatilmay, ochiq qolgan. Javobgardan faqat 116 698 so‘m davlat boji undirilgan.
2014-yil 10-noyabrda sud o‘z tashabbusi bilan XPKning 150-moddasiga asosan yo‘l qo‘yilgan harfiy xatolarni tuzatish to‘g‘risida ajrim chiqarib, ushbu holatni texnik xato sifatida baholab, hal qiluv qarorining faqatgina xulosa qismiga tuzatish kiritgan. Ya’ni, hal qiluv qarorining xulosa qismida ko‘rsatilmay qolgan 3 240 420 so‘m asosiy qarz va 518 467 so‘m penya summalari kiritilgan va davlat bojini undirish qismi 107 635 so‘mga tuzatilgan. Hal qiluv qarorining kirish, bayon va asoslantiruvchi qismlarida noto‘g‘ri yozilgan da’vo summalariga tuzatish kiritilmagan.
Ya’ni, hal qiluv qarorining bayon va asoslantiruvchi qismlarida xatoga yo‘l qo‘yilib, da’vo predmeti 10 060 200 so‘m asosiy qarz va 1 609 632 so‘m penyadan iborat ekanligi bayon etilgan bo‘lsada, ajrim bilan faqatgina hal qiluv qarorining xulosa qismidagi tushirib qoldirilgan summalar kiritilib, hal qiluv qarori bilan ajrim o‘rtasida nomutanosiblik vujudga kelgan. Vaholanki, hal qiluv qarorida yo‘l qo‘yilgan xatoliklarni yozuvdagi xatolar, harfiy xatolar va hisob-kitobdagi yanglishishlar deb baholab bo‘lmaydi va ushbu xatoliklar faqat apellatsiya (kassatsiya) shikoyat (protest)i berish va ishni qayta ko‘rish yo‘li bilan tuzatilishi mumkin edi.
14. Sud tomonidan chiqarilgan hisob-kitobdagi yanglishishlarni tuzatish to‘g‘risidagi ajrim hal qiluv qarorining mazmunini o‘zgartirishi mumkin emas.
Qashqadaryo viloyat adliya boshqarmasi “Muborak paxta tozalash” AJ manfaatida xo‘jalik sudiga murojaat qilib, javobgar “Guliston porloq zamini”fermer xo‘jaligidan 2014-yilda tuzilgan paxta xomashyosi va urug‘lik paxta xarid qilish bo‘yicha kontraktatsiya shartnomasiga ko‘ra topshirilmay qolgan mahsulot qiymatining 25 foizi miqdorida 25 254 500 so‘m jarima undirishni so‘ragan.
Birinchi instansiya sudining hal qiluv qarori bilan da’vo qisman qanoatlantirilib, javobgardan “Muborak paxta tozalash” AJ foydasiga 12 700 000 so‘m jarima undirilgan.
Ishdagi hujjatlardan ko‘rinishicha, javobgar 2014-yilda tuzilgan paxta xomashyosi va urug‘lik paxta xarid qilish bo‘yicha kontraktatsiya shartnomasi shartlarini lozim darajada bajarmasdan 106,7 tonna 101 018 000 so‘mlik paxta xomashyosini topshirmagan. Ishdagi hujjatlar bilan ushbu holat o‘z tasdig‘ini topgan.
Shu sababli, Qashqadaryo viloyat adliya boshqarmasi xo‘jalik sudiga da’vo arizasi bilan murojaat qilib, javobgardan 25 254 500 so‘m jarima undirishni so‘ragan. Sud FKning 326-moddasiga asoslangan holda, javobgarning mulkiy ahvolini hisobga olib jarimani 12 700 000 so‘mgacha kamaytirishini lozim topgan.
Ammo sud tomonidan 2014-yil 25noyabrda hisob-kitobdagi yanglishishlarni tuzatish to‘g‘risida ajrim chiqarilib, hal qiluv qarorining asoslantiruvchi va xulosa qismlaridagi “12 700 000 so‘m jarima undirilsin” so‘zlari “14 364 200 so‘m jarima undirilsin” so‘zlariga tuzatilgan.
Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2007-yil 15-iyundagi “Birinchi instansiya sudida ishlarni ko‘rishda O‘zbekiston Respublikasi Xo‘jalik protsessual kodeksining qo‘llanilishi to‘g‘risida”gi qarori 41-bandining ikkinchi qismiga ko‘ra, yo‘l qo‘yilgan yozuvdagi xatolar, harfiy xatolar va hisob-kitobdagi yanglishishlarni sud ishda ishtirok etuvchi shaxsning arizasi bo‘yicha yoki o‘zining tashabbusi bilan tuzatishga haqli. Bunda nazarda tutish kerakki, hal qiluv qarorining mazmunini, dalillarni tekshirish, holatlarni aniqlash va qonunni qo‘llash natijasida kelingan xulosalarni o‘zgartirishga yo‘l qo‘yilmaydi.
Mazkur holatda jarima miqdorini o‘zgartirish to‘g‘risida hal qiluv qaroriga tuzatish kiritilib noto‘g‘ri to‘xtamga kelingan, chunki sud jarima miqdorini FKning 326-moddasiga asoslangan holda 12 700 000 so‘mgacha kamaytirgan. Sud ajrim chiqarishi bilan hal qiluv qarorining mazmunini o‘zgartirgan.
O‘zbekiston Savdo-sanoat palatasi Namangan viloyat boshqarmasi “Qishloq qurilish invest” injiniring kompaniyasi Namangan viloyat filiali manfaatida xo‘jalik sudiga da’vo arizasi bilan murojaat qilib, “Kushon invest qurilish” MChJdan 26 602 204 so‘m zarar undirishni so‘ragan.
Birinchi instansiya sudining hal qiluv qarori bilan da’vo qanoatlantirilib, javobgardan da’vogar foydasiga 26 602 204 so‘m zarar va 5 000 so‘m pochta xarajatlari undirilgan.
Sudning ajrimi bilan yozuvdagi xatolarga tuzatish kiritilib, hal qiluv qarorining xulosa qismining 1 va 2-bandlaridagi “da’vo qanoatlantirilsin” so‘zlari o‘rniga “da’vo qisman qanoatlantirilsin” deb, “Kushon invest qurilish invest” MChJ hisobidan “Qishloq qurilish invest” injiniring kompaniyasi foydasiga 26 602 204 so‘m zarar undirilsin” o‘rniga “Kushon invest qurilish invest” MChJ hisobidan “Qishloq qurilish invest” injiniring kompaniyasi foydasiga 25 262 028 so‘m zarar undirilsin” deb o‘zgartirilgan.
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Xo‘jalik sudi Plenumining “Birinchi instansiya sudida ishlarni ko‘rishda O‘zbekiston Respublikasi Xo‘jalik protsessual kodeksining qo‘llanilishi to‘g‘risida”gi 2007-yil 15-iyundagi 162-sonli qarori 41-bandining ikkinchi xatboshisiga ko‘ra yo‘l qo‘yilgan yozuvdagi xatolar, harfiy xatolar va hisob-kitobdagi yanglishishlarni sud ishda ishtirok etuvchi shaxsning arizasi bo‘yicha yoki o‘zining tashabbusi bilan tuzatishga haqli. Bunda nazarda tutish kerakki, hal qiluv qarorining mazmunini, dalillarni tekshirish, holatlarni aniqlash va qonunni qo‘llash natijasida kelingan xulosalarni o‘zgartirishga yo‘l qo‘yilmaydi.
Birinchi instansiya sudi yozuvdagi xatolarni tuzatish to‘g‘risidagi ajrim chiqarish haqida noto‘g‘ri xulosaga kelgan. Ya’ni, sud ajrim bilan hal qiluv qarorining mazmuniga ta’sir etgan.
Bunday holatda, sud yozuvdagi xatoni tuzatish to‘g‘risida ajrim chiqarishga haqli emas, balki xatolik ishni qayta ko‘rish yo‘li bilan to‘g‘rilanishi mumkin.
Oliy xo‘jalik sudi Plenumining “Sudning hal qiluv qarori haqida”gi qarorining 13-bandi beshinchi xatboshisiga ko‘ra, sudning xatosi da’voning mazmuni bo‘yicha sudning xulosasiga muvofiq kelmagan holda sud qo‘shimcha qaror chiqarishga haqli emas. Bunday holda sudning xatosini tuzatish qarorni XPKda belgilangan tartibda qayta ko‘rish yo‘li bilan amalga oshiriladi.
Biroq, apellatsiya instansiya sudi tomonidan ham yuqorida keltirilgan Plenum qarori talablariga rioya qilmasdan hal qiluv qarorini o‘zgarishsiz qoldirish haqida noto‘g‘ri xulosaga kelgan.
Xuddi shunday xatolikka 18-1404/26162, 18-1404/26184, 18-1404/26181-sonli ishlarni ko‘rishda ham yo‘l qo‘yilgan.
15. Ijro varaqasini berishda yozuvdagi xatoni tuzatish to‘g‘risidagi ajrim bilan hal qiluv qarorining xulosa qismiga kiritilgan tuzatishlar inobatga olinishi lozim.
Shahrisabz tuman DSI xo‘jalik sudiga murojaat qilib, “Umirov Akobir Zafarovich” fermer xo‘jaligidan 2 298 238 so‘m miqdordagi soliq qarzi undiruvini uning mol-mulkiga qaratishni so‘ragan.
Birinchi instansiya sudining hal qiluv qarori bilan da’vo qanoatlantirilgan. Hal qiluv qarorining xulosa qismida javobgar “Umirov Akobir” FXning 2 298 238 so‘m soliq qarzi undiruvi uning mol-mulkiga qaratilsin” va javobgar “Umirov Akobir” FXdan respublika budjeti hamda Sudlar va adliya organlarini rivojlantirish jamg‘armasiga 45 964 so‘m davlat boji undirilsin” deb ko‘rsatilgan.
Shu sababli, sud 2014-yil 3-aprelda yozuvdagi xatoni tuzatish to‘g‘risida ajrim chiqarib, hal qiluv qarorining xulosa qismidagi “Umirov Akobir” so‘zlari “Umirov Akobir Zafarovich” so‘zlariga tuzatilgan.
Ammo, sud tomonidan 2014-yil 24-aprelda berilgan ijro varaqalarida javobgar nomi “Umirov Akobir” FX deb ko‘rsatilgan. Ya’ni, hal qiluv qarorida xato yozilgan fermer xo‘jaligining nomi ko‘rsatilgan.