Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Жамиятнинг сиёсий, иқтисодий ва маънавий соҳаларида ислоҳотларни эркинлаштириш ва чуқурлаштириш, мамлакат хавфсизлигини таъминлаш бўйича дастурларни амалга ошириш борасидаги чора-тадбирлар тўғрисида» 2000 йил 2 июндаги ПФ-2612-сон Фармонига мувофиқ, шунингдек, ташқи савдо юкларига транспорт-экспедиторлик хизмати кўрсатиш соҳасида бозор муносабатларини шакллантириш учун шарт-шароитлар яратиш, транспорт-экспедиторлик хизматлари истеъмолчиларини рағбатлантириш ва уларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш мақсадида Вазирлар Маҳкамаси қарор қилади:
1. Транспорт-экспедиторлик корхоналари тўғрисидаги Низом ва транспорт-экспедиторлик хизматлари кўрсатиш тартиби иловага мувофиқ тасдиқлансин.
2. Вазирликлар ва идоралар бир ой муддатда ўз норматив ҳужжатларини мазкур қарорга мувофиқлаштирсинлар.
Транспорт-экспедиторлик корхоналари тўғрисидаги Низом ва транспорт-экспедиторлик хизматлари кўрсатиш
1. Мазкур Низом Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик кодекси, «Товар бозорларида монополистик фаолиятни чеклаш ва рақобат тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонунига мувофиқ ишлаб чиқилган.
Кейинги таҳрирга қаранг.
2. Мазкур Низом Ўзбекистон Республикасида рўйхатдан ўтказилган транспорт-экспедиторлик корхоналари фаолиятини тартибга солади, шунингдек, қайси идорага қарашлилиги ва мулкчилик шаклларидан қатъи назар, транспорт-экспедиторлик корхоналарининг ўзаро ҳамкорлик қилиш тартибини, уларнинг ҳуқуқларини, мижоз олдидаги мажбуриятлари ва масъулиятини, мижоз, транспорт экспедитори ва ташувчи ўртасидаги ўзаро муносабатларни белгилаб беради.
3. Экспедитор — транспорт экспедицияси шартномаси томони — товарларни ташишни ташкил этиш билан шуғулланувчи юридик шахс, бунда у темир йўл, сув, автомобиль транспортида юкларни ташиш, шунингдек, юкларни, таваккалчиликларни, транспорт воситаларини суғурталаш, юклар ва ҳужжатларни расмийлаштириш, жойлаштириш, сақлаш, ишлов бериш, декларациялаш ва божхона тартиботлари, транспорт-экспедиторлик хизмати кўрсатиш шартномасида назарда тутилган бошқа хизматлар кўрсатиш бўйича кенг ва турли ишлар комплексини бажаради, шунингдек, ушбу ташишларни амалга ошириш устидан назоратни таъминлайди ва мижознинг транспорт корхоналари олдидаги манфаатларини ҳимоя қилади.
4. Экспедиторлик хизматлари — бу экспедитор шартномага мувофиқ хизмат кўрсатишни ўзига олган воситачилик ва ёрдамчи-технология хизматлари комплексидир.
5. Транспорт-экспедиторлик хизмати — юкни жўнатиш ва қабул қилиб олиш жараёнини ташкил этиш, шунингдек, транспорт экспедицияси шартномасига мувофиқ юк ташишга алоқаси бўлган бошқа иш турларини бажариш билан боғлиқ транспорт хизмати тури.
юк жўнатувчининг омбори (терминали)дан юкларни қабул қилиб олиш, юк қабул қилувчининг омбори (терминали)га етказиб бериш, унга ва ташувчига топширишни;
юк жўнатилганлиги, турган жойи ва белгиланган жойга келганлиги (юкнинг ҳаракати диспозицияси) ҳақида хабардор қилишни;
бошқа экспедиторлар хизматларининг турлари, тарифлари ва иш режимлари тўғрисидаги ахборотни ҳамда бошқа тезкор ахборотни;
Транспорт-экспедиторлик фаолияти — транспорт-экспедиторлик корхонаси томонидан амалга ошириладиган транспорт-экспедиторлик хизматларини бажаришга доир фаолият.
Ташувчи — ўзига ишониб топширилган юкни белгиланган жойга етказиш ва уни юкни қабул қилиб олувчига бериш ёки бошқа транспорт ташкилотига топшириш мажбуриятини оладиган ташиш шартномасининг бир томони.
Транспорт жараёни — ташувчи томонидан юк ташишга қабул қилиб олинган пайтдан бошлаб уни қабул қилиб олувчига топширишгача ёки тайинланган жойга етгунгача (юклаш, ташиш, тушириш, сақлаш. Тегишли товар-транспорт ҳужжатларини расмийлаштириш ва бошқа хизматлар) бўлган экспедитор ва ташувчининг биргаликдаги операциялари ва ҳаракатлари комплекси.
Транспорт ҳужжати — ташиш ёки транспорт-экспедиторлик хизмати кўрсатишни, ташувчи ёки транспорт-экспедиторлик корхонаси томонидан юкни ўз тасарруфига олганлигини тасдиқловчи, ташувчи ёки транспорт-экспедиторлик корхонаси томонидан бериладиган ҳужжат.
Экспедиторлик топшириғи — транспорт жараёнини ташкил этиш ва юкларга транспорт-экспедиторлик хизматлари кўрсатиш учун мижоз томонидан экспедиторга бериладиган ҳужжат.
Юкни ҳар хил транспортда ташиш — транспорт-экспедиторлик хизмати кўрсатиш шартномаси асосида транспорт корхонаси тасарруфига юк келиб тушган жойдан тайинланган жойгача юкларни икки ёки ундан ортиқ транспорт турида ташиш.
Юк ҳужжатларини расмийлаштириш — юкни белгиланган жойгача етказиб берилганлик учун тегишли ҳужжатлар расмийлаштирилган ва ташувчи билан ўзаро ҳисоб-китоблар қилинган ҳолда ташувчи томонидан юк юкни қабул қилиб олувчи ёки экспедитор тасарруфига бериш тартиботи.
6. Экспедитор билан мижоз ўртасидаги ўзаро муносабатлар транспорт экспедицияси шартномаси билан белгиланади.
Транспорт экспедицияси шартномаси ёзма шаклда тузилади ва унда ташиш жараёнини транспортнинг ҳар хил турлари, шу жумладан, аралаш турлари билан ҳам давлат ичидаги, ҳам халқаро йўлларда ташкил этиш билан боғлиқ транспорт-экспедиторлик хизматларининг аниқ рўйхати, томонларнинг номи ва манзили, жўнатиш ва олиб бориш жойи (жойлари) номи ва бошқа шартлар бўлади.
7. Юкни ўз тасарруфига қабул қилиб олгандан сўнг транспорт-экспедиторлик корхонаси ташиш учун тегишли транспорт ҳужжати (коносамент), транспорт-экспедиторлик хизмати кўрсатиш юк хати бериши шартдир.
8. Олиб келиш ва олиб кетиш махсус рухсатномалар ва квоталар бўйича амалга ошириладиган, акциз солиғи олинадиган юкларни, шунингдек, хавфли юклар ва чиқиндиларни ташиш учун шартнома тузишга тегишли рухсатномалар бўлгандагина йўл қўйилади.
9. Экспедитор мижоз, ташувчи ва транспорт жараёнида қатнашувчи бошқа шахслар билан тузилган шартномага мувофиқ транспорт-экспедиторлик хизматини амалга оширади. Юкни бир ёки бир неча транспорт тури билан етказиб бериш ва мижознинг топшириғи (буюртманомаси)га кўра транспорт жараёнини ташкил этиш билан боғлиқ хизматлар рўйхати шартномада келишиб олинади. Мижоз бунинг учун келишиб олинган ҳақни тўлаш мажбуриятини олади.
Олдинги таҳрирга қаранг.
Жисмоний шахслар томонидан товарлар тижорат мақсадлари учун олиб келинаётганда шартномага олиб келинаётган товарларни божхона расмийлаштируви бўйича транспорт-экспедиторлик ташкилотлари томонидан хизматлар кўрсатиш тўғрисидаги шартларнинг киритилишига йўл қўйилмайди. Бундай ҳолларда божхона расмийлаштируви бевосита жисмоний шахслар — товарларнинг эгалари томонидан амалга оширилади.
(9-банд Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2002 йил 25 сентябрдаги 332-сонли қарорига асосан хатбоши билан тўлдирилган — ЎР ҚҲТ, 2002 й., 17-18-сон, 140-модда)
10. Экспедиторлик топшириғи тузилган шартнома доирасида транспорт экспедицияси томонидан берилиши мумкин.
энг мақбул транспорт йўналишларини ишлаб чиқиш ва танлаш, транспортда ташишлар турларини ва юкларни етказиб бериш усулларини, шунингдек, юкларни етказиб беришнинг ва уларни сақлашнинг келишилган муддатларини белгилаш;
ёрдамчи ва қўшимча хизматлар кўрсатиш, шу жумладан, юкни декларациялаш, божхона хизматлари кўрсатиш, юк ҳужжатларини расмийлаштириш;
Олдинги таҳрирга қаранг.
12. Транспорт-экспедиторлик фаолиятини давлат йўли билан бошқариш сертификациялаш, солиқ солиш ва нарх белгилаш, транспорт-экспедиторлик фаолиятини ривожлантириш масалаларида давлат сиёсатини рўёбга чиқаришнинг ҳуқуқий базасини яратиш, миллий қонун ҳужжатларига ва Ўзбекистон Республикаси томонидан тан олинган ёки тузилган халқаро шартномалар талабларига риоя қилинишини назорат этиш йўли билан амалга оширилади.
(12-банд Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2003 йил 21 августдаги 360-сонли қарори таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2003 й., 15-16-сон, 131-модда)
Кейинги таҳрирга қаранг.
13. Транспорт воситалари, терминаллар ва транспорт-экспедиторлик фаолиятининг бошқа объектлари, шунингдек, транспорт-экспедиторлик хизматлари Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатларига мувофиқ мажбурий равишда сертификацияланиши керак.
Кейинги таҳрирга қаранг.
14. Транспорт-экспедиторлик фаолияти соҳасидаги сертификациялаш ваколатли давлат органи ёки у вакил қилган орган томонидан амалга оширилади.
Кейинги таҳрирга қаранг.
Кейинги таҳрирга қаранг.
Олдинги таҳрирга қаранг.
(VII-бўлим Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2003 йил 21 августдаги 360-сонли қарорига асосан ўз кучини йўқотган — ЎР ҚҲТ, 2003 й., 15-16-сон, 131-модда)
транспорт-экспедиторлик корхонасининг банк ҳисоб рақами ва унинг тўлов қобилияти тўғрисида банк тасдиқномасининг мавжудлиги;
ўз функцияларини амалда бажарилганлигини тасдиқловчи ҳужжатли далиллар (гувоҳнома, контрактлар, ҳисоб рақамлари ва уларга тенглаштирилган ҳужжатлар)га эга бўлиши.
транспорт воситаларини, йўналишларни ва юк етказиб бериш усулларини эркин танлаш, агар шартномада етказиб беришнинг шартлари ва усуллари келишиб олинмаган бўлса;
бир томонлама тартибда ёки мижознинг топшириғига кўра ҳар қандай рухсат этилган жойда юкни тушириш, жойлаштириш учун қарор қабул қилиш, зарурият бўлганда эса юкнинг бузилиб қолиш, йўқолиш ёки унинг атроф-муҳитга, аҳолига ёхуд бошқа юкка хавфи бўлган ҳолларда қулай усуллар билан сотиб юбориш;
йўқолган юкни қидириш ва мижоз томонидан кўрилган зарарни қоплаш тўғрисидаги топшириқларни бажариш учун жалб қилинган учинчи шахсга талаб қўйиш, агар юк учинчи шахснинг хатти-ҳаракати ёки ҳаракатсизлиги оқибатида йўқолган ёки бузилган бўлса, ва кўрилаётган чора-тадбирлар тўғрисида, бу ҳақда шартномада келишиб олинмаган бўлса, мижозни хабардор қилиб қўйиш;
мижознинг манфаатлари йўлида ва унинг номидан сарф қилинган, ҳужжатлар билан тасдиқланган харажатлар бўйича воситачилик ҳақини мижоздан ундириб олиш;
мижоз томонидан зарур бўлган ахборот тақдим этилмаган ҳолларда, агар бу ҳақда шартномада келишиб олинмаган бўлса, тегишли мажбуриятларни бажаришга киришмаслик.
19. Экспедиторнинг гаровга оид ҳуқуқи Ўзбекистон Республикасининг амалдаги қонунчилик ҳужжатлари ва Ўзбекистон Республикаси қатнашчиси бўлган халқаро шартномалар билан тартибга солинади.
Олдинги таҳрирга қаранг.
(20-банднинг иккинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2003 йил 21 августдаги 360-сонли қарорига асосан чиқарилган — ЎР ҚҲТ, 2003 й., 15-16-сон, 131-модда)
юкни транспорт (транспортнинг ҳар хил турлари) билан экспедитор ёки мижоз томонидан танланган йўналиш бўйича ташишни ташкил этиш.
бузилиш ҳоллари рўй берганда транспорт-экспедиторлик хизмати кўрсатиш шартномаси шартлари бажарилиши учун жавоб беради, етказилган зарарни қоплайди, шунингдек, агар транспорт-экспедиторлик шартномасида ёки қонунчилик ҳужжатларида бошқача тартиб назарда тутилмаган бўлса, айбона (неустойка) тўлайди;
шартномани бажариш учун жалб қилинган учинчи шахс томонидан транспорт-экспедиторлик хизмати кўрсатиш шартномаси шартлари бажарилиши учун жавоб беради. Учинчи шахс томонидан етказилган зарар учун экспедитор жавоб беради. Зарарлар қоплангандан сўнг экспедитор бу учинчи шахсга қайтарма даъво қилиши мумкин;
юкнинг сақланиши, уни етказиб беришнинг келишилган муддатларига риоя қилиниши учун жавоб беради. Шартнома шартлари бажарилмаган тақдирда экспедитор томонидан тегишли равишда транспорт харажатлари, божхона божлари ва йўқолган юкни ташиш билан боғлиқ бўлган харажатлар ёки ҳисоб-фактурада кўрсатилган унинг қиммати асосида юк қиймати пасайиши ва юкнинг бузилиши билан боғлиқ зарарлар қопланади.
Олдинги таҳрирга қаранг.
22. Хорижий экспедиторлар, шунингдек, хорижий компанияларнинг шўъба корхоналари (филиаллари) республика ҳудудида транспорт-экспедиторлик фаолиятини амалга ошириш учун белгиланган тартибда Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатларига риоя қилишга мажбурдирлар.
(22-банд Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2003 йил 21 августдаги 360-сонли қарори таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2003 й., 15-16-сон, 131-модда)
Кейинги таҳрирга қаранг.
Олдинги таҳрирга қаранг.
23. Юк ташувчи белгиланган тартибда рўйхатдан ўтказилган транспорт-экспедиторлик корхонаси билан юк ташиш учун шартнома тузиши мумкин.
(23-банд Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2003 йил 21 августдаги 360-сонли қарори таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2003 й., 15-16-сон, 131-модда)
24. Транспорт-экспедиторлик фаолияти бўйича ҳисоб ва ҳисобот амалдаги қонун ҳужжатларига мувофиқ юритилади.
Кейинги таҳрирга қаранг.
25. Транспорт-экспедиторлик шартномаси ёки топшириғини бажариш жараёнида пайдо бўладиган экспедитор билан мижоз ўртасидаги низолар ва англашилмовчиликлар Ўзбекистон Республикасининг амалдаги қонун ҳужжатлари ва Ўзбекистон Республикаси қатнашчиси бўлган халқаро шартномалар билан тартибга солинади.
Кейинги таҳрирга қаранг.