Ушбу Қонун баҳолаш фаолиятини амалга ошириш билан боғлиқ муносабатларни тартибга солади.
Агар Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномасида Ўзбекистон Республикасининг баҳолаш фаолияти тўғрисидаги қонун ҳужжатларида назарда тутилганидан бошқача қоидалар белгиланган бўлса, халқаро шартнома қоидалари қўлланилади.
Кейинги таҳрирга қаранг.
Баҳолаш фаолияти деганда баҳоловчининг (юридик ёки жисмоний шахснинг) баҳолаш объекти қийматини аниқлашга қаратилган фаолияти тушунилади.
Кейинги таҳрирга қаранг.
Баҳолаш фаолиятини лицензиялаш тартиби Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан белгиланади.
Қаранг: Баҳолаш фаолиятини лицензиялаш тўғрисидаги Низом, Вазирлар Маҳкамасининг 2003 йил 8 майдаги 210-сон қарори билан тасдиқланган.
Баҳолаш фаолияти учун лицензия берган орган баҳоловчилар баҳолаш фаолияти тўғрисидаги қонун ҳужжатларини талабларига риоя этишлари устидан назоратни амалга оширади.
Кейинги таҳрирга қаранг.
Кейинги таҳрирга қаранг.
Кейинги таҳрирга қаранг.
Кейинги таҳрирга қаранг.
шахснинг мол-мулкини ташкил этувчи ашёлар мажмуи, шу жумладан муайян турдаги (кўчар ёки кўчмас) мол-мулк;
интеллектуал мулк объектлари ва қонун ҳужжатларига фуқаролик муомаласида бўлиши мумкинлиги белгиланган бошқа фуқаролик ҳуқуқлари объектлари.
Кейинги таҳрирга қаранг.
Баҳолаш мақсадларига қараб баҳолаш объекти хусусида бозор қиймати ёки бозорникидан фарқланувчи қиймат қўйилади.
Баҳолаш объекти қиймати турларининг қўлланиш соҳаси ва уларнинг фарқланувчи хусусиятлари баҳолаш стандартлари билан белгиланади.
Баҳолаш объектининг бозор қиймати деганда энг эҳтимол тутилган нархи тушунилиб, унга кўра мазкур баҳолаш объектининг очиқ бозорда рақобат шароитида, битимнинг тарафлари барча зарур ахборотга эга бўлган ҳолда ўз манфаатларини йўлида оқилона ва ихтиёрий равишда ҳаракат қилади, битим нархининг баланд-пастлигида эса бирон-бир фавқулодда ҳолатлар, шу жумладан тарафлардан бирининг ушбу битимга қўшилиш мажбурияти акс этмайди.
Агар бирон-бир баҳолаш объектининг баҳолашда мажбурий ўтказиш талаби мавжуд бўлган норматив ҳужжатда ёки баҳолаш объектининг баҳолаш тўғрисидаги шартномада (матнда бундан буён шартнома деб юритилади) қийматнинг аниқ тури кўрсатилган бўлмаса, мазкур объектнинг бозор қиймати белгиланиши лозим. Мазкур қоида норматив ҳужжатда баҳолаш объекти қийматининг турини аниқловчи, ушбу Қонунда ёки баҳолаш стандартларида назарда тутилмаган атамаларда фойдаланилган тақдирда ҳам қўлланиши керак.
Баҳолаш объектининг бозорникидан фарқланувчи қиймати деганда мазкур баҳолаш объектининг баҳолаш ушбу Қонуннинг 7-моддасида назарда тутилганидан фарқли шартларида ўтказилган энг эҳтимол тутилган баҳо тушунилади.
Баҳолаш стандартлари ўзаро боғлиқ норма ва қоидалар мажмуидан иборат бўлиб, улар қуйидагиларни белгилайди:
Баҳолаш стандартларини ишлаб чиқиш, тасдиқлаш, уларга қўшимчалар ва ўзгартиришлар киритиш Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси белгилайдиган тартибда амалга оширилади.
Баҳолашни ўтказиш натижаларидан баҳолаш объекти ўз балансида турган шахслар бухгалтерия ҳисоби ва ҳисобот маълумотларига тузатишлар киритиш учун фойдаланишлари мумкин.
Баҳолашни ўтказишни давлатга тўла ёки қисман қарашли баҳолаш объектлари битим тузишга жалб этилган тақдирда, шу жумладан:
Кейинги таҳрирга қаранг.
баҳолаш объектларини давлат тасарруфидан чиқариш, хусусийлаштириш, ишончли бошқарувга топшириш ёки ижарага бериш мақсадида уларнинг қиймати аниқланаётганда;
мол-мулк мулкдорларидан давлат эҳтиёжлари учун сотиб олинаётган ёки қонун ҳужжатларида назарда тутилган бошқача тарзда олиб қўйилаётганда;
Кейинги таҳрирга қаранг.
Ушбу модданинг амал қилиши давлат унитар корхоналари, муассасалари ва ташкилотлари ўртасида уларга хўжалик юритиш ёки оператив бошқариш ҳуқуқи билан беркитиб қўйилган мол-мулкни тасарруф этишда келиб чиқадиган муносабатларга нисбатан татбиқ этилмайди.
Баҳоловчи ва у кўрсатаётган хизматларнинг истеъмолчи (буюртмачи) ўртасидаги шартнома баҳолашнинг ўтказиш учун асосдир.
Баҳолаш объектини баҳолаш, шу жумладан қайта баҳолаш, қонун ҳужжатларида назарда тутилган ҳолларда, суд ажрими асосида ўтказилиши мумкин.
Олдинги таҳрирга қаранг.
Шартномага баҳоловчида баҳолаш фаолиятининг амалга ошириш учун бериладиган лицензия борлиги тўғрисидаги маълумотлар лицензиянинг тартиб рақами, лицензия берилган сана ва уни берган орган кўрсатилган ҳолда мажбурий равишда киритилади.
(13-модданинг учинчи қисми Ўзбекистон Республикасининг 2006 йил 4 апрелдаги ЎРҚ-28-сонли Қонуни таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2006 й., 14-сон, 110-модда)
Баҳолашнинг ўтказганлиги учун пул мукофотининг миқдори шартномада белгилаб қўйилади ва у баҳолаш объекти қийматининг баланд-пастлигига боғлиқ бўлиши мумкин эмас.
баҳолаш объектини мажбурий баҳолашдан ўтказишда ҳужжатларнинг фойдаланиш эркинлигини таъминлашни буюртмачидан талаб қилишга, ушбу баҳолашни амалга ошириш учун зарур бўлган тушунтиришлар ва қўшимча маълумотлар олишга;
баҳолаш объектини баҳолашдан ўтказиш учун зарур бўлган ахборотни учинчи шахслардан талаб қилиб олишга. Мазкур ахборотни беришни рад этиш баҳолашнинг ишончлигига жиддий таъсир этадиган ҳолларда, баҳоловчи буни баҳолаш тўғрисидаги ҳисоботда (матнда бундай буён ҳисобот деб юритилади) кўрсатиб ўтади;
баҳолаш ўтказишда иштирок этишга заруриятга қараб шартнома асосида бошқа баҳоловчилар ёки ўзга мутахассисларни жалб этишга;
буюртма шартнома шартларини бузган, баҳолаш объекти ҳақида зарур ахборот тақдим этилишини ёки шартномага мувофиқ иш шароитларини таъминламаган ҳолларда, баҳолашни ўтказишни рад этишга ҳақли.
баҳолаш фаолиятини амалга оширишда қонун ҳужжатларига ва баҳолаш стандартлари талабларига риоя этиши;
холисона баҳолашни ўтказишга тўсқинлик қилувчи ҳолатлар юзага келганлиги оқибатида баҳолашни ўтказишда ўзининг иштирок этиш имконияти йўқлиги тўғрисида буюртмачига хабар қилиши;
баҳолаш ўтказилаётган пайтда буюртмачидан олинган махфий ахборотни ошкор этмаслиги, қонун ҳужжатларида назарда тутилган ҳоллар бундан мустасно;
Кейинги таҳрирга қаранг.
Кейинги таҳрирга қаранг.
Қуйидаги ҳолларда баҳолашнинг ўтказишга ёки бошқа манфаатдор шахсларнинг аралашувига йўл қўйилмайди:
баҳоловчи буюртмачи-юридик шахснинг буюртмачиси ёки муассиси (акциядори) ёхуд мансабдор шахси бўлса;
баҳоловчи юридик шахснинг мулкдори, муассиси (акциядори), мансабдор шахси ёки баҳолаш объектида мулкий манфаати бўлган жисмоний шахс бўлса ёхуд шундай манфаати бўлган жисмоний шахс бўлса ёхуд шундай манфаати бор шахслар билан яқин қариндош ёки қуда-анда бўлса;
баҳоловчи шартномадан ташқари буюртмачига ёки баҳолаш объектига нисбатан ашёвий ёки мажбуриятига оид ҳуқуқларга эга бўлса.
баҳоловчининг манзили ва баҳолаш фаолиятини амалга ошириш учун унга берилган лицензия тўғрисидаги маълумотлар;
баҳолаш объектининг уни баҳолаш санасидаги айнан тенглаштириш имконини берадиган аниқ тавсифи, юридик шахсга қарашли баҳолаш объектига нисбатан эса — юридик шахснинг реквизитлари;
баҳолаш объекти қийматининг тегишли турини аниқлаш учун баҳолаш стандартлари, улардан фойдаланиш учун асос, баҳолашни ўтказишда фойдаланилган маълумотлар уларнинг олинган манбаларини, шунингдек бунда тахмин деб олинганларини ҳам кўрсатган ҳолда;
баҳолаш объекти қийматини аниқлаш изчиллиги ва унинг якуний миқдори, шунингдек олинган натижани қўлланишдаги чекловлар ва чегаралар;
баҳоловчи фойдаланадиган ҳамда баҳолаш объектининг миқдор ва сифат хусусиятларини белгилайдиган ҳужжатлар рўйхати.
Ҳисобот баҳолаш объекти қийматини ҳисоблашнинг унда қўлланилган усулини тўла акс эттириш учун керакли бошқа маълумотларни ҳам ўз ичига олган бўлиши мумкин.
Агар баҳолашни ўтказиш пайтида бозорникидан фарқланувчи қиймат аниқланаётган бўлса, ҳисобот баҳони белгилаш мезонлари ва баҳолаш объектининг бозор қийматини аниқлаш имкониятидан четга чиқиш сабаблари кўрсатилиши лозим.
Баҳолаш объектларининг айрим турларини баҳолашдан ўтказиш учун қонун ҳужжатларида ҳисоботларнинг махсус шакллари назарда тутилиши мумкин.
Кейинги таҳрирга қаранг.
Баҳолаш объектининг ҳисоботда кўрсатилган қиймати, агар қонун ҳужжатлари ёки суд қарори билан бошқача тартиб белгиланган бўлмаса, баҳолаш объекти хусусида битим тузиш мақсади учун тавсия хусусиятига эга бўлади.
Кейинги таҳрирга қаранг.
Кейинги таҳрирга қаранг.
Кейинги таҳрирга қаранг.
Буюртмачининг ҳуқуқлари ёки қонун билан қўриқланадиган манфаатлари зарар ёхуд зиён етказган тарзда ўз вазифаларини бажармаганлиги ёки лозим даражада бажармаганлиги учун, шунингдек баҳолаш фаолияти тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бошқача тарзда бузганлиги учун баҳоловчи қонун ҳужжатларига мувофиқ жавобгар бўлади.
Баҳоловчиларнинг фуқаролик жавобгарлигини суғурта қилиш қонун ҳужжатларига мувофиқ амалга оширилади.
Баҳоловчиларнинг ўз манфаатларини ҳимоя қилиш ва ифодалаш мақсадида касбий жамоат бирлашмалари ва нотижорат асосда фаолият олиб борадиган бошқа ташкилотларга (уюшмалар, иттифоқларга) бирлашишга ҳақлидир.
Кейинги таҳрирга қаранг.
Қўшимча маълумот учун қаранг: Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2008 йил 24 апрелдаги ПҚ-843-сонли Қарори билан тасдиқланган «Баҳоловчи ташкилотлар ва баҳоловчилар тўғрисида»ги низом.