LexUZ sharhi
Ushbu Qonun davlat bojxona xizmati organlari (bundan buyon matnda bojxona organlari deb yuritiladi) faoliyatining huquqiy asoslarini belgilab beradi.
Bojxona organlari O‘zbekiston Respublikasining yagona bojxona siyosatini amalga oshirish va iqtisodiy manfaatlarini himoya qilish maqsadida tuziladi.
Bojxona nazorati O‘zbekiston Respublikasining bojxona ishi sohasidagi qonun hujjatlari va xalqaro shartnomalariga rioya etilishini ta’minlash maqsadida bojxona organlari amalga oshiradigan tadbirlar majmuidan iborat.
O‘zbekiston Respublikasi Davlat bojxona qo‘mitasi, Davlat bojxona qo‘mitasining Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar, Toshkent shahri bo‘yicha boshqarmalari, bojxona komplekslari va bojxona postlari bojxona organlaridir.
Bojxona organlari o‘z faoliyatida O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga, ushbu Qonunga, O‘zbekiston Respublikasining boshqa qonun hujjatlariga va xalqaro shartnomalariga amal qiladilar.
Bojxona organlari qonun hujjatlariga muvofiq o‘z faoliyatini davlat hokimiyati mahalliy organlaridan mustaqil tarzda amalga oshiradilar.
Bojxona organlari o‘z vakolatlari doirasida qabul qiladigan qarorlar barcha yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan ijro etilishi shart.
Bojxona organlari huquqni muhofaza qiluvchi organlar hisoblanadi va davlat budjeti mablag‘laridan ta’minlanadi, O‘zbekiston Respublikasi Davlat gerbining tasviri tushirilgan va o‘z nomi bitilgan muhrga ega.
Davlat bojxona qo‘mitasining tuzilishi hamda uning faoliyatini tashkil etish O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tasdiqlaydigan nizom bilan belgilanadi.
Keyingi tahrirga qarang.
Qo‘shimcha ma’lumot uchun qaralsin: O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1997-yil 30-iyuldagi 374-sonli qarori bilan tasdiqlangan O‘zbekiston Respublikasi Davlat bojxona qo‘mitasi to‘g‘risidagi nizom.
yuridik va jismoniy shaxslarning huquqlari hamda qonun bilan muhofaza etiladigan manfaatlarini himoya qilish;
O‘zbekiston Respublikasining iqtisodiy manfaatlarini himoya qilish va o‘z vakolati doirasida uning iqtisodiy xavfsizligini ta’minlash;
bojxona nazoratidan o‘tkazilishi kerak bo‘lgan tovarlar va transport vositalari shunday nazoratdan o‘tkazilishini ta’minlash;
bojxona haqidagi qonun hujjatlari buzilishining, shu jumladan kontrabandaning oldini olish, uni aniqlash va ularga chek qo‘yish;
O‘zbekiston Respublikasi xalqaro shartnomalarining bojxona ishiga oid qismidan kelib chiqadigan majburiyatlar bajarilishini ta’minlash.
tovarlar va transport vositalarini, qonun hujjatlarida nazarda tutilgan hollarda esa, jismoniy shaxslarning o‘zini ko‘zdan kechirish;
yuridik va jismoniy shaxslardan ko‘zdan kechirish uchun tovarlar va transport vositalarini, shuningdek zarur hujjatlarni taqdim etishni talab qilish;
moliya, bank va boshqa tashkilotlardan, shuningdek yuridik va jismoniy shaxslardan eksport-import operatsiyalarini amalga oshirish bilan bog‘liq bo‘lgan axborot va hujjatlarni hamda qonun hujjatlarida belgilangan boshqa axborotni olish;
bojxona nazoratidan o‘tkazilishi lozim bo‘lgan tovarlar saqlanayotgan hududlarga va binolarga belgilangan tartibda kirish;
bojxona haqidagi qonun hujjatlarining buzilishiga doir materiallarni belgilangan tartibda ko‘rib chiqish hamda jismoniy va yuridik shaxslarni qonun hujjatlariga muvofiq javobgarlikka tortish;
bojxonaga oid huquqbuzarliklarning bevosita predmeti bo‘lgan tovarlar va transport vositalarini qonun hujjatlarida belgilangan hollarda va tartibda ushlab turish hamda olib qo‘yish;
Oldingi tahrirga qarang.
eksport qilinishi man etilgan buyumlar va mahsulotlar O‘zbekiston Respublikasidan tashqariga olib chiqib ketilayotganda: shuningdek aksiz markalari qo‘yilmagan tamaki mahsulotlari va alkogolli ichimliklar O‘zbekiston Respublikasi hududiga olib kirilganda, transportirovka (xalqaro tranzit bundan mustasno) qilinganda va saqlanganda ularni musodara etish to‘g‘risida qaror qabul qilish;
Keyingi tahrirga qarang.
(O‘zbekiston Respublikasining 1998-yil 1-maydagi Qonuniga asosan 5-moddaning birinchi qismi o‘ninchi xatboshi bilan to‘ldirilgan — Oliy Majlis Axborotnomasi, 1998-y., 5-6-son, 102-modda)
bojxonaga oid huquqbuzarliklarni aniqlashga xizmat qiladigan texnikaviy va maxsus vositalarni qo‘llash.
bojxona haqidagi qonun hujjatlariga rioya etilishi, bojlar to‘g‘ri hisoblanishi, to‘liq va o‘z vaqtida to‘lanishini nazorat qilishga;
davlat xavfsizligini, jamoat tartibini saqlash, fuqarolarning hayoti va sog‘lig‘ini himoya qilish, atrof muhitni muhofaza etish chora-tadbirlari amalga oshirilishiga ko‘maklashishga;
bojxona haqidagi qonun hujjatlarini qo‘llanish bo‘yicha belgilangan tartibda uslubiy ko‘rsatmalar va normativ hujjatlar ishlab chiqish hamda ularni nashr etishga;
yuridik va jismoniy shaxslarni tovarlar va transport vositalarini olib o‘tish hamda bojxona chegarasidan o‘tish vaqtidagi huquqlari va majburiyatlari to‘g‘risida o‘z vaqtida xabardor qilishga;
faoliyat turlari bilan shug‘ullanish huquqini beradigan maxsus ruxsatnomalarni (litsenziyalarni) qonun hujjatlarida belgilangan tartibda berishga;
o‘z xizmat vazifalarini bajarishlari natijasida o‘zlariga ma’lum bo‘lib qolgan davlat siri va tijorat siri hisoblangan axborotni oshkor etmaslikka majburdirlar.
Bojxona organlari o‘z zimmalariga yuklatilgan vazifalarni davlat boshqaruvining boshqa organlari va davlat hokimiyati mahalliy organlari bilan hamkorlikda bajaradilar. Mazkur organlar bojxona nazoratini amalga oshirish hamda bojxona haqidagi qonun hujjatlarining buzilishiga qarshi kurashda bojxona organlariga ko‘maklashishlari shart.
Bojxona organlari o‘z zimmalariga yuklatilgan vazifalarni bajarish maqsadida boshqa organlar va tashkilotlar bilan aniqlangan huquqbuzarliklar bo‘yicha mavjud materiallar to‘g‘risidagi axborotni, shuningdek boshqa axborotni qonun hujjatlarida va bitimlarda belgilangan tartibda o‘zaro almashadilar.
Keyingi tahrirga qarang.
Bojxona organlari o‘z vakolatlari doirasida chiqaradigan hamma uchun majburiy tusdagi normativ hujjatlar tegishli vazirliklar, idoralar bilan kelishilishi va qonun hujjatlarida belgilangan tartibda ro‘yxatdan o‘tkazilishi lozim.
Bojxona organlari qonun hujjatlarida belgilangan tartibda o‘z vakolatlariga kiradigan ayrim harakatlarning boshqa organlar va tashkilotlar tomonidan bajarilishiga yo‘l qo‘yadilar.
Bojxona haqidagi qonun hujjatlariga rioya etilishini ta’minlash maqsadida banklar va boshqa moliya-kredit tashkilotlari:
xo‘jalik yurituvchi subyektlar tomonidan budjet oldidagi majburiyatlarning bojxona to‘lovlariga oid qismining bajarilishi to‘g‘risidagi bojxona organlarining xulosasiga binoan ana shu subyektlarning hisob-kitob va boshqa hisobvaraqlarini yopishlari mumkin;
belgilangan muddatlarda to‘lanmagan bojxona to‘lovlari va jarima summalarini xo‘jalik subyektlaridan so‘zsiz tartibda undirib olish to‘g‘risidagi bojxona organlarining farmoyishlarini (inkasso topshiriqlarini) bajaradilar;
Keyingi tahrirga qarang.
xo‘jalik subyektlarining so‘mlardagi mablag‘lari yetishmasa va valyuta hisobvaraqlarida mablag‘lari mavjud bo‘lsa, bojxona organlarining taqdimnomasiga binoan mazkur valyuta mablag‘larini valyuta birjasida sotish kunidagi kurs bo‘yicha budjet oldidagi qarzni qoplash uchun zarur hajmlarda so‘zsiz sotishni amalga oshiradilar.
Keyingi tahrirga qarang.
Xo‘jalik yurituvchi subyektlarning aybi bilan bojxona to‘lovlari va jarima summalarini to‘lash kechiktirilgan bo‘lsa, shuningdek xo‘jalik yurituvchi subyektlar yoki bojxona organlarining bojxona to‘lovlarini o‘tkazish yoki qaytarish to‘g‘risidagi topshiriqlari bank yoki moliya-kredit muassasalarining aybi bilan bajarilmagan bo‘lsa (bajarish kechiktirilgan bo‘lsa), xo‘jalik subyektlaridan, bank yoki moliya-kredit muassasalaridan belgilangan tartibda penya undiriladi.
Bojxona organlarining mansabdor shaxslari xizmat vazifalarini bajarish vaqtida davlat hokimiyatining vakillari hisoblanadilar va ularning bojxona haqidagi qonun hujjatlariga rioya etish borasidagi talablarini barcha yuridik va jismoniy shaxslar bajarishi shart.
Bojxona organlari mansabdor shaxslarining qonuniy faoliyatiga aralashishga hech kim haqli emas. Bojxona organlari mansabdor shaxslarining qonuniy talablarini bajarmaslik, ularning o‘z xizmat vazifalarini bajarishiga to‘sqinlik qilish, o‘z xizmat vazifalarini bajarishlari munosabati bilan ularning sha’ni va qadr-qimmatini haqoratlash, ularga qarshilik ko‘rsatish, tahdid, zo‘rlik qilish yoki ularning hayotiga, sog‘lig‘iga va mol-mulkiga tajovuz qilish qonun hujjatlarida belgilangan javobgarlikka sabab bo‘ladi.
LexUZ sharhi
Qarang: O‘zbekiston Respublikasi Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksining 198-moddasi hamda O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining 140 va 219-moddalari.
Bojxona organlarining mansabdor shaxslari xizmat vazifalarini bajarish vaqtida qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tartibda tabel o‘qotar qurolini hamda maxsus vositalarni saqlash, olib yurish va qo‘llash huquqiga egadirlar.
Bojxona organlarida xizmatni o‘tash, bojxona organlarining mansabdor shaxslarini rag‘batlantirish va ularga nisbatan intizomiy jazo choralarini qo‘llanish tartibi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi.
Keyingi tahrirga qarang.
Qo‘shimcha ma’lumot uchun qaralsin: O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1998-yil 4-apreldagi 146-sonli qarori bilan tasdiqlangan O‘zbekiston Respublikasi bojxona organlarida xizmatni o‘tash haqida vaqtinchalik nizom.
O‘zbekiston Respublikasi Davlat bojxona qo‘mitasining raisi O‘zbekiston Respublikasining Prezidenti tomonidan tayinlanib, keyinchalik O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tomonidan tasdiqlanadi.
O‘zbekiston Respublikasi Davlat bojxona qo‘mitasi raisining o‘rinbosarlari, Davlat bojxona qo‘mitasi Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar, Toshkent shahri boshqarmalarining va ixtisoslashtirilgan bojxona majmualarining boshliqlari O‘zbekiston Respublikasi Davlat bojxona qo‘mitasi raisining taqdimnomasiga binoan O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tayinlanadilar.
Bojxona organlarining ushbu moddaning birinchi va ikkinchi qismlarida sanab o‘tilmagan mansabdor shaxslari O‘zbekiston Respublikasi Davlat bojxona qo‘mitasi belgilaydigan tartibda tayinlanadilar.
Keyingi tahrirga qarang.
Bojxona organlarining mansabdor shaxslariga ular egallab turgan lavozimlarga hamda necha yil ishlaganliklariga qarab quyidagi maxsus unvonlar beriladi:
o‘rta boshliqlar tarkibi — bojxona xizmatining kichik leytenanti, bojxona xizmatining leytenanti, bojxona xizmatining katta leytenanti, bojxona xizmatining kapitani;
katta boshliqlar tarkibi — bojxona xizmatining mayori, bojxona xizmatining podpolkovnigi, bojxona xizmatining polkovnigi;
oliy boshliqlar tarkibi — bojxona xizmatining general-mayori, bojxona xizmatining general-leytenanti, bojxona xizmatining general-polkovnigi.
Maxsus unvonlar berish va ulardan mahrum etish tartibi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi.
Qo‘shimcha ma’lumot uchun qaralsin: O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1998-yil 4-apreldagi 146-sonli qarori bilan tasdiqlangan O‘zbekiston Respublikasi bojxona organlarida xizmatni o‘tash haqida Vaqtinchalik nizomning III bo‘limi.
Keyingi tahrirga qarang.
Bojxona organlarining mansabdor shaxslari g‘ayriqonuniy xatti-harakatlari yoki harakatsizliklari uchun qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tarzda javobgar bo‘ladilar.
LexUZ sharhi
Bojxona organi mansabdor shaxsining yuridik va jismoniy shaxslarga yetkazgan zarari qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tartibda qoplanishi lozim.
LexUZ sharhi
Noto‘g‘ri undirilgan bojxona to‘lovlari va jarima summalari qaytarilishi lozim, bojxona organlarining g‘ayriqonuniy xatti-harakatlari tufayli yetkazilgan zarar esa, qonun hujjatlarida belgilangan tartibda qoplanadi.
LexUZ sharhi
Qarang: O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksining 15-moddasi va 57-bobi (“Zarar yetkazishdan kelib chiqadigan majburiyatlar”).
Bojxona organlari mansabdor shaxslarining hayoti va sog‘lig‘i davlat budjeti mablag‘lari hisobidan majburan shaxsiy sug‘urta qilinishi lozim.
O‘z mansab vazifalarini bajarishlari munosabati bilan bojxona organlarining mansabdor shaxslariga tan jarohati yetkazilgan yoki ular halok bo‘lgan, shuningdek ularning mol-mulki yo‘q qilingan yoki unga zarar yetkazilgan taqdirda buning uchun moddiy tovon to‘lash tartibi va miqdori qonun hujjatlari bilan belgilanadi.
LexUZ sharhi
Bojxona organlari xodimlari va ular oila a’zolarining pensiya ta’minoti harbiy xizmatni, ichki ishlar organlaridagi xizmatni o‘tagan shaxslar va ularning oila a’zolari uchun qonun hujjatlarida belgilangan shartlar va normalar bo‘yicha amalga oshiriladi. Bojxona organlari mansabdor shaxslariga bojxona organlarida xizmatni o‘tashning o‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda pensiya tayinlash uchun ishlagan yillarini hisoblab chiqarish tartibi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi. Bojxona organlari mansabdor shaxslari va ular oila a’zolarining pensiya ta’minotini tashkil etish O‘zbekiston Respublikasi Davlat bojxona qo‘mitasining pensiya xizmati zimmasiga yuklatiladi.
Bojxona organlari xodimlarining ish haqi mansab maoshidan, maxsus unvonlar va ishlagan yillari uchun ustamalardan hamda O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan joriy etilgan tartibda belgilanadigan boshqa qo‘shimcha haqlardan iboratdir.
Bojxona organlarining mansabdor shaxslari bepul formali kiyim-bosh bilan ta’minlanadilar. Bojxona organlari mansabdor shaxslari kiyim-boshining bichimi, farqlovchi belgilari va kiyim-bosh bilan ta’minlash normalari qonun hujjatlarida belgilanadi. Formali kiyim-boshni kiyib yurish tartibi O‘zbekiston Respublikasi Davlat bojxona qo‘mitasi tomonidan belgilanadi.
Keyingi tahrirga qarang.
Bojxona organlarida maxsus fond tashkil etilishi mumkin. Bunday fondni tashkil etish tartibi qonun hujjatlari bilan belgilanadi.
LexUZ sharhi
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1997-yil 30-iyuldagi 374-son “O‘zbekiston Respublikasi Davlat bojxona qo‘mitasi faoliyatini tashkil etish masalalari to‘g‘risida”gi qarorining 7-bandiga asosan moddiy yordam, ijtimoiy himoya qilish, bojxona organlarini rivojlantirish va ko‘zda tutilmagan xarajatlar maxsus jamg‘armasi tuzilgan.
O‘zbekiston Respublikasi Davlat bojxona qo‘mitasi O‘zbekiston Respublikasining qonun hujjatlariga va xalqaro shartnomalariga muvofiq bojxona ishi, kontrabandaga, giyohvand vositalar, psixotrop moddalarning g‘ayriqonuniy muomalasiga qarshi kurash masalalari hamda o‘z vakolati doirasidagi boshqa masalalar bo‘yicha xorijiy davlatlarning bojxona va boshqa organlari hamda xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlikni amalga oshiradi.