LexUZ sharhi
Mazkur qaror O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2012-yil 28-avgustdagi 253-sonli “Bozorlar va savdo komplekslari faoliyatini tartibga solishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi qaroriga asosan o‘z kuchini yo‘qotgan.
LexUZ sharhi
Mazkur hujjatda ko‘rsatilgan oziq-ovqat (qishloq xo‘jaligi) mahsulotlari sifatini tasdiqlovchi xulosa O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2011-yil 25-avgustdagi PQ-1604-son qaroriga asosan 2011-yilning 1-sentabridan bekor qilingan.
Nooziq-ovqat iste’mol tovarlarini chakana sotishni tashkil etishning zamonaviy usullarini joriy etish, chakana savdo sohasida yuridik va jismoniy shaxslar uchun teng shart-sharoitlar yaratish, bozorlarda savdo faoliyatini tartibga solish, shuningdek fuqarolarning huquq va manfaatlarini himoya qilishni kuchaytirish maqsadida Vazirlar Mahkamasi qaror qiladi:
1. Belgilab qo‘yilsinki, 2003-yil 1-oktabrdan boshlab dehqon (oziq-ovqat) bozorlari, shuningdek ularning filiallari hududida nooziq-ovqat iste’mol tovarlari bilan chakana savdo qilish faqat turg‘un savdo shoxobchalarida, majburiy tartibda nazorat-kassa mashinalari qo‘llangan holda amalga oshiriladi.
Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari soliq va huquqni muhofaza qilish organlari bilan birgalikda bozorlarda savdo faoliyatini amalga oshirishni xohlovchi yakka tartibdagi tadbirkorlar o‘rtasida bozorlarda nooziq-ovqat tovarlarini sotishning belgilanayotgan tartibi bo‘yicha yangi shartlar joriy etilgunga qadar tushuntirish ishlarini tashkil etsinlar va o‘tkazsinlar.
2. O‘zbekiston Respublikasida bozorlarda savdo faoliyatini tashkil etish qoidalari ilovaga muvofiq tasdiqlansin.
Ushbu Qoidalar bajarilishini tashkil qilish va ularga rioya etilishi uchun shaxsiy mas’uliyat Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi Raisi, viloyatlar, shaharlar va tumanlar hokimlari, shuningdek bozorlar ma’muriyati zimmasiga yuklansin.
3. Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari 2003-yil 1-oktabrgacha bo‘lgan muddatda:
o‘zlariga qarashli hududlarda an’anaviy iste’mol afzalliklari va aholiga qulaylik, bozorlarning barcha turlarini oqilona joylashtirishdan kelib chiqqan holda bozorlarni (dehqon bozorlari, buyum bozorlari, ixtisoslashtirilgan bozorlarni) ixtisoslashtirish;
dehqon (oziq-ovqat) bozorlari buyum bozorlari yoki ixtisoslashtirilgan bozorlar bilan yonma-yon bo‘lmasligini nazarda tutgan holda, faoliyat ko‘rsatayotgan bozorlarning hududlarini ularning ixtisoslashuviga ko‘ra aniq chegaralash;
dehqon bozorlaridagi nooziq-ovqat tovarlar savdosini nazorat-kassa mashinalari bilan jihozlangan turg‘un savdo shoxobchalariga ko‘chirish bo‘yicha kompleks chora-tadbirlarni amalga oshirsinlar;
Tasdiqlangan Qoidalarni barcha bozorlarga yetkazsinlar va ularning bajarilishi ustidan qat’iy nazorat o‘rnatsinlar.
Oldingi tahrirga qarang.
(4-band O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2006-yil 10-noyabrdagi 235-son qaroriga muvofiq o‘z kuchini yo‘qotgan— O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2006-y., 46-47-son, 458-modda)
Oldingi tahrirga qarang.
5. O‘zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo‘mitasi, O‘zbekiston Respublikasi Monopoliyadan chiqarish va raqobatni rivojlantirish davlat qo‘mitasi iste’molchilar huquqlarini himoya qilish to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga, bozorlarda savdo qilishning belgilangan qoidalariga rioya etilishi hamda chakana savdo qilish uchun ruxsat guvohnomalari bo‘lishi ustidan qat’iy nazoratni ta’minlasinlar.
(5-band O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2010-yil 28-apreldagi PF-4215-son Farmoni tahririda — O‘R QHT, 2010-y., 17-son, 130-modda)
6. O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi manfaatdor vazirliklar va idoralar bilan birgalikda bir oy muddatda:
amaldagi qonun hujjatlariga mazkur qarordan kelib chiquvchi o‘zgartirish va qo‘shimchalar to‘g‘risida Vazirlar Mahkamasiga takliflar kiritsin;
7. Mazkur qarorning bajarilishini nazorat qilish O‘zbekiston Respublikasi Bosh vazirining o‘rinbosarlari M.Z. Usmonov va R.S. Azimov zimmasiga yuklansin.
1. Ushbu Qoidalar O‘zbekiston Respublikasida bozorlarda savdo faoliyatini tashkil etishga qo‘yiladigan asosiy talablarni belgilaydi.
bozor — Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari tomonidan belgilangan joylarda doimiy yoki vaqtinchalik asosda faoliyat ko‘rsatadigan hamda savdo rastalari, savdo o‘rinlari, turg‘un savdo shoxobchalari (shu jumladan savdo pavilonlari, kioskalari)dan foydalangan holda, erkin raqobat sharoitlarida iste’mol tovarlari keng assortimentining chakana va mayda ulgurji oldi-sotdisi uchun zarur shart-sharoitlar yaratishga mo‘ljallangan mulkiy kompleks;
dehqon (oziq-ovqat) bozori — keng turdagi qishloq xo‘jaligi oziq-ovqat mahsulotlarining va uni qayta ishlashdan olinadigan mahsulotlarning savdo rastalari, savdo o‘rinlari, turg‘un savdo shoxobchalari (shu jumladan savdo pavilonlari, kioskalari)dan foydalangan holda chakana va mayda ulgurji oldi-sotdisi amalga oshiriladigan bozor;
buyum bozori — nazorat-kassa mashinalari bilan jihozlangan turg‘un savdo shoxobchalari (shu jumladan savdo pavilonlari, kioskalari), shuningdek savdo rastalari va savdo o‘rinlari orqali nooziq-ovqat, asosan ilgari foydalanishda bo‘lgan iste’mol tovarlarining chakana va mayda ulgurji oldi-sotdisi amalga oshiriladigan bozor;
ixtisoslashtirilgan bozor — tovarlarning ixtisoslashtirilgan guruhlari: qurilish materiallari, avtomobillar va avtomobillarning ehtiyot qismlari, tirik mollar, parrandalar, hayvonlar va boshqalar savdosi amalga oshiriladigan bozor;
dam olish kuni yarmarkasi — joylardagi davlat hokimiyati organlari tomonidan qishloq xo‘jaligi mahsulotlarining bevosita qishloq xo‘jaligi tovar ishlab chiqaruvchilari tomonidan oldi-sotdisi uchun muayyan vaqtga (odatda dam olish kunlariga) shart-sharoitlar yaratish uchun maxsus ajratilgan hudud.
3. Bozor hududida joylashgan turg‘un chakana savdo obyektlari faoliyati O‘zbekiston Respublikasida chakana savdo qoidalariga muvofiq amalga oshiriladi.
4. Bozorni tashkil etish Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklarining bozor tashkil etish uchun yer uchastkasi ajratish to‘g‘risidagi qarorlari asosida amalga oshiriladi.
Dam olish kuni yarmarkalari tashkil etish joylardagi davlat hokimiyati organlarining qarorlari asosida amalga oshiriladi.
5. Qarorda bozorning joylashgan o‘rni, uning ixtisoslashuvi, ish tartibi, undagi savdo o‘rinlarining soni va ularning joylashishi majburiy tartibda belgilab qo‘yiladi.
6. Bozor faoliyatini tashkil etish bozor tashkil etish uchun ajratilgan yer uchastkasini ijaraga beruvchi yuridik shaxs tomonidan ta’minlanadi. Ko‘rsatib o‘tilgan yuridik shaxs ochiq aksiyadorlik jamiyati shaklida yoki mas’uliyati cheklangan jamiyat shaklida tashkil etiladi, uning muassislaridan bittasi majburiy tartibda ustav jamg‘armasidagi ulushi kamida 51 foiz bo‘lgan joylardagi davlat hokimiyati organi bo‘lishi kerak.
7. Tashkil etilayotgan bozorlar ustav jamg‘armasining eng kam miqdori tegishli tashkiliy-huquqiy shakllar uchun qonun hujjatlarida belgilangan miqdorga muvofiq bo‘lishi, lekin eng kam oylik ish haqining kamida 500 baravaridan kam bo‘lmasligi kerak.
8. Davlat ro‘yxatidan o‘tkazish paytigacha bozorning ustav jamg‘armasiga ta’sis hujjatlarida ko‘rsatilgan miqdorning kamida 30 foizi qo‘shiladi.
9. Bozorlarni davlat ro‘yxatidan o‘tkazish tadbirkorlik subyektlarini davlat ro‘yxatidan o‘tkazish va hisobga qo‘yish uchun belgilangan tartibda amalga oshiriladi.
10. Bozorlarni qayta tashkil etish va tugatish O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlarida belgilangan tartibda amalga oshiriladi.
asfaltlangan (mol bozorlaridan tashqari), yaxshi yoritilgan, yondosh hududdan to‘siq bilan ajratilgan savdo maydoni;
jihozlangan va tartib raqamlari qo‘yilgan turg‘un hamda mavsumiy savdo rastalari va savdo qilish uchun joylar, turg‘un savdo shoxobchalari (shu jumladan pavilonlar, kioskalar) bo‘lishi kerak. Bunda bozor ma’muriyati tasdiqlagan va bozor obyektlarining joylashish sxemasi ko‘rinarli joyga osilgan va obyektlarning amalda joylashgan o‘rni, shuningdek bozor rastalari va savdo o‘rinlarining joylashishi xaridorlarning bozorda erkin yurishini va savdo rastalari va joylariga bemalol borishini ta’minlashi kerak;
davlat soliq xizmati organlarining tayanch punktini joylashtirish uchun binolar, bojxona va soliq organlari (buyum bozorlari va ixtisoslashtirilgan bozorlarda), veterinariya-sanitariya ekspertizasi davlat laboratoriyasi yoki davlat veterinariya nazorati bo‘linmalari (mol va o‘simlik oziq-ovqat mahsulotlarini sotishda) bilan birgalikda tashkil etiladigan maslahat berish punktlari;
buyumlarni saqlash joylari, dezinfeksiyalovchi moddalarni saqlash, go‘sht mahsulotlarini maydalash (go‘sht sotishda) uchun alohida xonalar;
tovarlarni savdo joylariga yetkazish uchun aravachalarni prokatga berish punkti, o‘lchov—tortish vositalarini prokatga berish punktlari;
yong‘inni o‘chirish va avariya hamda favqulodda vaziyatlar hollarida aholini xabardor qilish vositalari;
ijarachilar va xaridorlarning avtotransport vositalari turadigan joylar, jamoat hojatxonalari, suv quvurlari, qo‘l—yuz yuvish vositalari, axlat to‘plagichlar (buyum bozorlarida zarurat bo‘lganda kiyimni kiyib ko‘rish uchun jihozlangan kabinalar) va boshqa zarur infratuzilma obyektlari bo‘lishi kerak.
12. Bozorlar hududlari ularning ixtisoslashuviga muvofiq, dehqon bozorlari nooziq-ovqat iste’mol tovarlari bilan savdo qilishga ixtisoslashgan bozorlar (buyum bozorlari yoki ixtisoslashtirilgan bozorlar) bilan yondosh bo‘lmaydigan darajada aniq ajratib qo‘yilgan bo‘lishi kerak.
obyektlarni joylashtirishning tasdiqlangan sxemasidan tashqari qo‘shimcha savdo o‘rinlarining tashkil etilishi;
yuklarni tashish uchun mo‘ljallangan vositalar (konteynerlar)dan oziq-ovqat va nooziq-ovqat tovarlarini sotish;
oziq-ovqat va nooziq-ovqat tovarlarini avtomashinalardan sotish taqiqlanadi, qonun hujjatlarida belgilangan tartibda ixtisoslashgan avtotransport va asbob-uskunalardan (avtolavkalar, avtodo‘konlar, izotermik sig‘imlar, tirik baliq sotish uchun avtoakvariumlardan va shu kabilardan) sotish bundan mustasno.
b) savdo zonalari, umumiy ovqatlanish va servis xizmati ko‘rsatish obyektlari, ma’muriy binolar, namoyish qilish xonasining joylashish sxemasi ko‘rsatilgan stend yoki veterinariya-sanitariya ekspertizasi davlat laboratoriyasi yoki bozordagi davlat veterinariya nazorati bo‘linmasi (mol va o‘simlik mahsulotlarini sotishda), nazorat o‘lchovi tarozilari, avtomobillar to‘xtash joylari, jamoat hojatxonalari va boshqa obyektlar sxemasi ko‘rsatilgan stendlar;
“Iste’molchilarning huquqlarini himoya qilish to‘g‘risida” O‘zbekiston Respublikasi Qonuni va ushbu Qoidalarning matnlari;
bozorda savdo o‘rinlarini berish va xizmatlar ko‘rsatish tartibi va shartlari to‘g‘risidagi axborot;
bozor ma’muriyatining, tuman hokimligining, davlat sanitariya nazorati (davlat veterinariya nazorati) hududiy organlarining, davlat soliq xizmatining, ichki ishlar organlarining telefon raqamlari osib qo‘yiladi.
15. Savdo operatsiyalari o‘lchash-tortish vositalaridan (tarozilar, tarozi toshlari, o‘lchovli sig‘imlar, metrlar va boshqalar) foydalangan holda amalga oshirilishi kerak bo‘lgan bozorlarda metrologik qoidalar va normalar talablariga muvofiq bo‘lgan o‘lchov anjomlari mavjud bo‘lishi shart.
Tarozilar va boshqa o‘lchov anjomlari sotuvchining ish joyida tortib ko‘rish, qiymatini aniqlash va tovarni berish bo‘yicha barcha jarayonlarning ko‘rinib turishi ta’minlangan holda o‘rnatilishi kerak.
umumiy ovqatlanish, servis xizmati ko‘rsatish va tijorat banklari obyektlari (filiallar, mini-banklar, bank kassalari);
namoyish qilish xonasi yoki ishlab chiqaruvchi korxonalarga (shartnoma shartlarida) istiqbolli tovarlarni ko‘rsatish, ularni ommalashtirish bo‘yicha taqdimotlar, reklama kampaniyalari o‘tkazish imkoniyatini yaratish uchun stend joylashtiriladi.
17. Sanitariya kunlari bozorda joylardagi davlat hokimiyati organi tomonidan tasdiqlangan jadvalga muvofiq belgilanadi.
18. Bozor hududida tovarlarni tashishni va bozorda savdo jarayonini tashkil etish tovarlarni tashib keltirish (qabul qilib olish), saqlash va sotish uchun zarur sharoitlarni to‘liq ta’minlashi kerak.
20. Bozorlar hududida savdoni amalga oshirishda nazorat-kassa mashinalarini qo‘llanish amaldagi qonun hujjatlariga muvofiq tartibga solinadi.
21. Bozorni boshqarish bozor ma’muriyati tomonidan amalga oshiriladi, unga ushbu Qoidalarga hamda bozorlarda savdo o‘rinlari berishning qonun hujjatlarida belgilangan tartibiga rioya etish uchun javobgarlik yuklanadi;
bozor ma’muriyatidan ushbu Qoidalarga muvofiq ishlash uchun shart-sharoitlar bilan ta’minlashni talab qilish;
o‘zlarining faoliyati nazorat organlari tomonidan tekshirilgan taqdirda bozor ma’muriyati xodimlarini taklif etish;
bozorda savdo faoliyatini amalga oshirishda o‘z yonida shaxsini tasdiqlovchi hujjatga, patta to‘lovi to‘langanligi to‘g‘risidagi chekga, qonun hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa hujjatlarga ega bo‘lish;
25. Bozor ma’muriyati amaldagi qonun hujjatlariga muvofiq iste’molchilarning huquqlarini himoya qilish, bozorlar faoliyati to‘g‘risidagi qonun hujjatlari talablari, savdo qoidalarida belgilangan talablarning bajarilishi uchun javob beradi.
Bozor ma’muriyati rahbariyati ushbu Qoidalarga rioya qilinmaganlik yoki ma’muriyat xodimlari tomonidan yoki bozorda sotuvchilar tomonidan ularga rioya etish yuzasidan zarur nazoratning yo‘qligi uchun yollash shartnomalarini bekor qilishgacha bo‘lgan darajada intizomiy javob beradi.
yuridik shaxslarga va yuridik shaxs bo‘lmagan yakka tartibdagi tadbirkorlarga bozorda savdo faoliyatini amalga oshirish hamda xizmatlar ko‘rsatish uchun shartnoma asosida savdo o‘rinlari berish;
dehqon bozorlarida jismoniy shaxslarga, ular tomonidan patta to‘lovi to‘langan taqdirda yozma shartnomalar tuzmasdan savdo o‘rinlari berish;
nazorat organlari vakillariga ular bozorlarda o‘z funksiyalarini amalga oshirayotganda hamrohlik qilish;
ijarachilar tomonidan bozorlarda savdo faoliyatini amalga oshirishga belgilangan talablar takroran buzilishi hollari hujjatli tarzda tasdiqlangan taqdirda ular bilan turg‘un obyektlarni ijaraga berish, savdo o‘rinlari taqdim etish yuzasidan tuzilgan shartnomalarni muddatidan oldin bekor qilish.
Bozor hududida tarozilar va boshqa o‘lchov anjomlarini ijaraga berish, yuk saqlash joylarini tashkil etish, yuklarni tashish uchun aravachalarni ijaraga berish bo‘yicha xizmatlar faqat bozor ma’muriyati tomonidan ko‘rsatilishi mumkin.
sotuvchilar va o‘z xodimlari tomonidan ushbu Qoidalarga va belgilangan savdo qoidalariga rioya etilishini nazorat qilish;
bozor ishlarini va bozor faoliyati bilan bog‘liq jarayonlarni amaldagi sanitariya qoidalariga hamda savdo faoliyatini amalga oshirishni belgilovchi va atrof-muhitni, bozor joylashgan hududdagi epidemiya, epizootiya va ekologiya xavfsizligini ta’minlovchi normalarga qat’iy muvofiq holda tashkil etish;
jamoat tartibini saqlash, qo‘riqlashni tashkil etish bo‘yicha zarur chora-tadbirlar ko‘rish, bozorning normal faoliyat ko‘rsatishi uchun, shu jumladan uning energiya, issiqlik va suv ta’minoti bo‘yicha zarur sharoitlarni ta’minlash;
o‘lchash vositalarini va saqlash kameralarini prokatga berish punkti ishlari uchun javobgar shaxslarni buyruq bilan tayinlash;
bozor maydonini, ma’muriy-xo‘jalik binolarini, umumiy ravishda foydalaniladigan joylarni zarur sanitariya-texnik holatda saqlash;
qattiq maishiy chiqindilarni, yirik hajmli axlatlarni, turli xil idishlarni va shu kabilarning tashib ketilishini ta’minlash.
sotuvchilarning anjomlarga, tegishli texnik talablarga, sanitariya normalari va qoidalariga bo‘lgan ehtiyojini;
xaridorlarga xizmat ko‘rsatish chog‘ida paydo bo‘ladigan nizoli vaziyatlarning sabablarini bartaraf etish bo‘yicha chora-tadbirlar ko‘rilishini;
mahalliy hokimlikda belgilangan tartibda ro‘yxatdan o‘tkazilgan mulohazalar va takliflar daftarlarining mavjud bo‘lishini va ularni xaridorlarning birinchi talabiga binoan taqdim etilishini ta’minlaydi.
29. Bozor ma’muriyati nazorat qiluvchi organlar vakillariga qonun hujjatlarida belgilangan tartibda o‘tkaziladigan tekshirishlarni amalga oshirishda ko‘maklashadi, aniqlangan kamchiliklarni bartaraf etish bo‘yicha ta’sirchan chora-tadbirlar ko‘radi. Zarurat bo‘lganda nazorat qiluvchi organlar xodimlariga tekshirishlarni o‘tkazish davri uchun xonalar ajratadi.
30. Bozorning ish rejimi Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklarining bozorni tashkil qilish to‘g‘risidagi qarorida nazarda tutiladi.
31. Bozor hududidagi ayrim savdo obyektlarining ish vaqti bozor ishlarining umumiy rejimi bilan tartibga solinadi.
32. Bozor rejali sanitariya-texnik ishlarni amalga oshirish uchun yopilgan taqdirda bozor ma’muriyati oldindan, mazkur ishlar o‘tkazilgungacha yetti ish kunidan kechikmay sotuvchilarni, aholini va joylardagi davlat hokimiyati organini bozorning yopilishi sabablari va davri to‘g‘risida xabardor qiladi.
33. Alohida savdo obyektini (pavilon, palatkalar, kioskalar va shu kabilarni) yopish zarur bo‘lgan taqdirda bozorning ish vaqtida sotuvchi xaridorlar uchun obyektning yopilishi sabablari va davri to‘g‘risidagi e’lonni osib qo‘yishi, obyekt bir ish soatidan ko‘proq vaqtga yopilgan taqdirda esa xaridorlar uchun e’londan tashqari bozor ma’muriyatini bu to‘g‘rida yozma ravishda xabardor qilishi shart.
34. Bozor avariya va favqulodda vaziyatlar yuz berganda shoshilinch tadbirlarni bajarish uchun yopilgan taqdirda bu to‘g‘ridagi axborot zudlik bilan sotuvchilarga, xaridorlarga va joylardagi davlat hokimiyati organlariga yetkaziladi.
bozorlarning hududida joylashgan va ularning tasarrufidagi yer uchastkalari, binolar va inshootlarni ijaraga berishdan olingan tushumlar;
bozor ma’muriyati (yoki uning savdo-xarid korxonalari) tomonidan amalga oshiriladigan qishloq xo‘jaligi tovarlarini tayyorlash, xarid qilish va sotishdan (dehqon bozorlari uchun) olingan daromadlar;
36. Patta to‘lovi bozorlarda chakana savdoni amalga oshiruvchi shaxslardan amaldagi qonun hujjatlariga muvofiq belgilangan stavkalar bo‘yicha undiriladi.
37. Sotuvchilar va xaridorlarga xizmatlar ko‘rsatilganligi, yer maydonlari, binolar, inshootlar va boshqa mol-mulk yuridik va jismoniy shaxslarga ijaraga berilganligi uchun haq bozor ma’muriyati tomonidan Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari belgilaydigan miqdorlarda undiriladi.
Bunda yer uchastkalari uchun ijara haqi miqdori ushbu joy uchun yer solig‘ining uch baravari miqdoridan oshmasligi kerak.
38. Bozorlarning xizmatlar ko‘rsatishdan, bozorlar hududidagi yer uchastkalari, binolar va inshootlarni ijaraga berishdan, shuningdek patta to‘lovini undirishdan olinadigan daromadlaridan umumdavlat va mahalliy soliqlar olinmaydi.
Daromadlar umumiy miqdorining 50 foizi bozor ma’muriyati ixtiyorida qoladi va ulardan joriy xarajatlarni qoplashda, rekonstruksiya qilishda, obodonlashtirishda, bozorlar tomonidan ko‘rsatiladigan xizmatlar ro‘yxatini kengaytirishda, sifatini yaxshilashda foydalaniladi.
39. Dehqon bozorlarining mahsulot yetkazib beruvchilar bilan to‘g‘ridan to‘g‘rishartnomalarga binoan qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini xarid qilish, tayyorlash va sotish bo‘yicha xo‘jalik faoliyatidan olingan daromadlari alohida hisobga olinadi va ularga umumiy ravishda belgilangan tartibda soliq solinadi.
40. Bozor ma’muriyati patta to‘lovi undirishning, ko‘rsatiladigan majburiy va boshqa xizmatlar uchun haq to‘lashning barcha sotuvchilar uchun qulay, tushunarli shart-sharoitlari yaratilishi uchun javob beradi.
barcha savdo rastalarida ko‘zga ko‘rinadigan joyda bozor hududida savdo qilish shartlari davlat tilida yoritilgan plakatlar, tushuntiruvchi jadvallarni patta to‘lovi stavkalari va xizmatlar qiymatlari ko‘rsatilgan holda joylashtirish;
tegishli tarzda, shu jumladan nazorat-kassa mashinalari bilan jihozlangan patta to‘lovi undirish turg‘un shoxobchalari mavjud bo‘lishi, u yerda hisobga olish xodimlari (kassirlar) doimiy ravishda bo‘lishlari kerak. Bunda turg‘un shoxobchalar soni 500 sotuvchiga (savdo o‘rinlariga) 1 shoxobcha hisobidan kelib chiqqan holda belgilanishi kerak;
bozorda savdo qilganlik uchun patta to‘lovi undirishning asosiy shartlarini, sotuvchi va xaridorlarga ko‘rsatiladigan xizmatlar ro‘yxati va qiymatini radio orqali muntazam ravishda ma’lum qilib borish;
majburiy tusdagi xizmatlar ko‘rsatilganligi uchun patta to‘lovi to‘lashdan bosh tortgan sotuvchilarni aniqlash maqsadida savdo rastalari va umuman bozor hududi har soatda nazoratchilar tomonidan aylanib chiqilishi;
savdoni amalga oshirish, patta to‘lovi to‘lash tartibini buzuvchi shaxslarga nisbatan qonun hujjatlarida belgilangan jazolar qo‘llanilishi zarur bo‘ladigan hollar uchun davlat soliq xizmati organlari va huquqni muhofaza qilish organlari bilan tezkor aloqa o‘rnatish.
Oldingi tahrirga qarang.
41. Bozorlar ma’muriyati tomonidan bir martalik yig‘imlar va ijara haqi to‘lovlarini qabul qilish majburiy tartibda fiskal xotiraga ega bo‘lgan nazorat-kassa mashinalarini qo‘llagan holda amalga oshiriladi.
100 va undan ortiq turg‘un savdo shoxobchalari va savdo o‘rinlariga ega bo‘lgan bozorlar va ularning filiallarida bir martalik yig‘imlar va ijara haqi to‘lovlari faqat avtomatlashtirilgan tarzda bank tizimi orqali hisobga olish yo‘li bilan, to‘lovning to‘liqligi davlat soliq xizmati organlari xodimlari tomonidan har kuni tekshirilgan holda undiriladi.
(41-band O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2010-yil 8-iyundagi 112-son qarori tahririda — O‘R QHT, 2010-y., 23-son, 186-modda)
42. Ko‘rsatilgan xizmatlar uchun haq undirish joylarda hisobga olish xodimlari tomonidan sotuvchilarga nazorat-kassa mashinalari cheki yoki davlat soliq organlarida ro‘yxatdan o‘tkazilgan kvitansiyalar berilgan holda amalga oshiriladi.
43. Patta to‘lovini undirish va undan tushgan tushumlar hisobini yuritish tartibi O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi va Davlat soliq qo‘mitasi tomonidan belgilanadi.
44. O‘zbekiston Respublikasining amaldagi qonun hujjatlarida belgilangan tartibda, tegishli hujjatlarda tasdiqlangan quyidagi mavjud qonun buzilishlarida bozor (bozordagi savdo obyekti) faoliyati vaqtincha to‘xtatib qo‘yilishi mumkin:
er uchastkasidan foydalanish huquqini belgilovchi, belgilangan tartibda rasmiylashtirilgan hujjatlar mavjud bo‘lmaganda, shuningdek yer uchastkasidan maqsadsiz foydalanilganda;
bozor (bozordagi savdo obyekti)ni tashkil etish va undan foydalanishda sanitariya va veterinariya qonun hujjatlarining to‘g‘ridan to‘g‘rixavfli epidemiya va yuqumli kasalliklarining tarqalishiga sabab bo‘luvchi buzilishi holatlari belgilangan muddatda bartaraf etilmaganda;
bozorni tashkil qilish va undan foydalanishda tabiatni muhofaza qilish qonun hujjatlarining, ekologiya talablarining buzilishi holatlari belgilangan muddatda bartaraf etilmaganda;
savdoni amalga oshirishda nazorat-kassa mashinalarini qo‘llanish tartibi yoki xususiy tadbirkorlar tomonidan qonun hujjatlariga muvofiq daromadlarni va tovar operatsiyalarini hamda tovarlar cheklari daftarlarini hisobga olish kitobini yuritish tartibi doimiy ravishda buzilganda;
Oldingi tahrirga qarang.
45. Ko‘rsatilgan qonun buzilishlari (bozordagi savdo obyekti) aniqlanganda, nazorat organlari o‘z vakolatlari doirasida, tegishli hujjatlar bilan tasdiqlangan taqdimnomalar kiritadi, ular asosida mahalliy davlat hokimiyati organlari o‘n ish kunidan ortiq bo‘lmagan muddatga bozor faoliyatini to‘xtatib turish to‘g‘risida qaror qabul qiladi yoki o‘n ish kunidan ortiq muddatga bozorning faoliyatini to‘xtatib turish to‘g‘risida sudga murojaat qiladi.
(45-band O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2006-yil 10-noyabrdagi 235-son qarori tahririda — O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2006-y., 46-47-son, 458-modda)
Oldingi tahrirga qarang.
46. Yo‘l qo‘yilgan qonun buzilishlari to‘liq bartaraf etilgandan keyin ko‘rsatib o‘tilgan holatlar bartaraf etilganligi tasdiqlangan kundan boshlab o‘n kun muddatda faoliyatni to‘xtatib turish to‘g‘risida qaror qabul qilgan organ bozor (bozordagi savdo obyekti) faoliyatini qaytadan tiklash to‘g‘risida qaror qabul qilishi shart.
(46-band O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2006-yil 10-noyabrdagi 235-son qarori tahririda — O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2006-y., 46-47-son, 458-modda)
qonun hujjatlarida belgilangan tartibda, tomonlardan birining tashabbusi bilan yer uchastkasining ijara shartnomasi muddatidan oldin bekor qilinganda;
qonun hujjatlarida belgilangan tartibda bozorni joylashtirishga ajratilgan yer uchastkasi davlat ehtiyoji uchun olib qo‘yilganda;
48. Savdo faoliyatini tartibga soluvchi mazkur Qoidalar va boshqa talablar hamda normalarga bozorlarda rioya etilishini nazorat qilish joylardagi davlat hokimiyati organlari va nazorat organlari tomonidan o‘z vakolatlari doirasida amalga oshiriladi.
49. Bozor faoliyatini tekshirish tasdiqlangan Xo‘jalik yurituvchi subyektlar faoliyatini tekshirishlarni o‘tkazish va tekshirishlarni ro‘yxatga olish kitobini yuritish tartibi to‘g‘risidagi Nizomga muvofiq nazorat organlari tomonidan amalga oshiriladi. Nazorat organlari tomonidan o‘tkaziladigan tekshirishlarga iste’molchilar huquqlarini himoya qilish bo‘yicha jamoat tashkilotlari vakillari jalb qilinishi mumkin.
50. Nazorat organlari o‘z vakolatlari doirasida, shuningdek qonun hujjatlarida belgilangan tartibda iste’molchilar huquqlarini himoya qilish to‘g‘risida, tadbirkorlik faoliyati, bozorlarda belgilangan savdo faoliyati qoidalari to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga sotuvchilar tomonidan rioya etilishini tekshirishlari mumkin.
51. Mazkur Qoidalarning buzilishiga yo‘l qo‘ygan yuridik shaxslar va yakka tartibdagi tadbirkorlar amaldagi qonun hujjatlariga muvofiq javob beradilar.
qishloq xo‘jaligi oziq-ovqat mahsulotlari, uni qayta ishlashdan olingan mahsulotlar, yordamchi va hunarmandchilik korxonalari mahsulotlari;
jismoniy shaxslar — dehqon va fermer xo‘jaliklari vakillari, bog‘bonlar va polizchilar, yuridik shaxs bo‘lmagan yakka tartibdagi tadbirkorlar tomonidan — jihozlangan savdo o‘rinlarida, patta to‘lovini majburiy to‘lagan va nazorat-kassa mashinalarini qo‘llamagan holda;
yuridik shaxslar — qishloq xo‘jaligi korxonalari, qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini qayta ishlash, ta’minot, sotish va savdo korxonalari tomonidan — ijara shartnomasi shartlarida, turg‘un savdo shoxobchalari orqali, nazorat-kassa mashinalarini majburiy qo‘llagan holda hamda qonun hujjatlarida belgilangan tartibda naqd pul tushumini topshirgan holda amalga oshiradilar.
54. Dehqon bozorida, shuningdek bozorning savdo-xarid korxonalari tomonidan qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini xarid qilish, tayyorlash va sotish ham amalga oshiriladi.
55. Go‘sht va go‘sht mahsulotlari, sut va sut mahsulotlari, baliq, uyda tayyorlangan konservalangan mahsulotlar, go‘sht va baliqdan tayyorlangan pazandalik mahsulotlari, uy sharoitida tayyorlangan qandolatchilik mahsulotlari bilan savdo qilish davlat sanitariya nazorati talablariga muvofiq maxsus jihozlangan va ushbu mahsulotni saqlash va sotish shartlarini ta’minlovchi umumiy ravishda foydalaniladigan ixtisoslashtirilgan turg‘un oziq-ovqat pavilonlarida amalga oshiriladi.
56. Dehqon bozorida import oziq-ovqat mahsulotlarini va qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini sotishga faqat, uning sotib olingan manbasini tasdiqlovchi sifat sertifikati va hujjatlari mavjud bo‘lgan taqdirda ruxsat beriladi.
57. Dehqon bozorlarida nooziq-ovqat iste’mol tovarlari chakana savdosi faqat nazorat-kassa mashinalari majburiy qo‘llangan holda turg‘un savdo shoxobchalarida amalga oshiriladi.
58. Dehqon bozorlarida xaridorlarga qulaylik yaratish uchun o‘rash materiallari (qog‘oz va polietilen paketlar, savatlar, posilka qutilari) sotishga ruxsat etiladi.
59. Dehqon bozori hududida qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini sotishda sotuvchilarda quyidagilar bo‘lishi lozim:
sotilayotgan mahsulotning veterinariya qoida va normalari talablariga muvofiqligini tasdiqlovchi veterinariya-sanitariya ekspertizasi davlat laboratoriyasining yoki davlat veterinariya nazorati bo‘linmasining xulosasi;
Ushbu hujjatlar sotuvchida butun ish vaqti davomida saqlanadi hamda bozor va davlat soliq xizmati mas’ul xodimlarining birinchi talabiga ko‘ra ko‘rsatiladi.
60. Quyidagi nooziq-ovqat tovarlari buyum bozorlarida sotiladigan tovarlarning asosiy turlari hisoblanadi:
mamlakatimiz korxonalarida ishlab chiqarilgan tovarlar (ularni faqat nazorat-kassa mashinalari bilan jihozlangan turg‘un savdo shoxobchalari orqali sotish sharti bilan);
yuridik shaxs bo‘lmagan yakka tartibdagi tadbirkorlar yoki yuridik shaxslar tomonidan, belgilangan tartibda keltirilgan import tovarlar.
61. Buyum bozorida nooziq-ovqat iste’mol tovarlari bilan savdo qilishga yuridik shaxs bo‘lmagan yakka tadbirkorlar sifatida ro‘yxatdan o‘tkazilgan jismoniy shaxslarga va:
Oldingi tahrirga qarang.
chakana savdo huquqiga belgilangan tartibda berilgan ruxsat guvohnomasiga ega bo‘lgan (faqat yakka tartibdagi tadbirkorlarga nisbatan);
(61-bandning ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2006-yil 22-maydagi 92-son qarori tahririda — O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2006-y., 20-21-son, 181-modda)
bozorda turg‘un savdo shoxobchasi yoki savdo o‘rnini ijaraga olish shartnomasini tuzgan yuridik shaxslarga ruxsat beriladi.
yuridik shaxslar va yakka tartibdagi tadbirkorlar tomonidan turg‘un savdo shoxobchalari orqali – nazorat-kassa mashinalarini majburiy qo‘llangan holda hamda naqd pul tushumini belgilangan tartibda har kuni bank muassasalariga topshirgan holda;
jihozlangan savdo shoxobchasi bo‘lgan yakka tartibdagi tadbirkorlar tomonidan – qonun hujjatlarida belgilangan tartibda daromadlarni va tovar operatsiyalarini hamda xaridorga tovar cheklarini berishni hisobga olish daftarini majburiy yuritgan holda amalga oshiriladi.
boshqa yakka tartibdagi tadbirkorlardan — ushbu tovarlarning ishlab chiqaruvchilaridan sotib olingan tovarlar;
faqat nazorat-kassa mashinalari bilan jihozlangan turg‘un savdo shoxobchalari orqali sotilganda, ularning sotib olinganligining qonuniyligini tasdiqlovchi barcha hujjatlar mavjud bo‘lganda — mamlakatimizdagi tovar ishlab chiqaruvchilar tovarlari bilan chakana savdo qilish huquqiga ega.
Oldingi tahrirga qarang.
64. Import tovarlar bilan chakana savdo qiluvchi yakka tartibdagi tadbirkor yuridik shaxs bo‘lmasdan yakka tartibdagi tadbirkor sifatida belgilangan tartibda ro‘yxatdan o‘tgan, eksport-import operatsiyalarini va chakana savdoni amalga oshirish huquqiga ega bo‘lishi kerak hamda unda ro‘yxatdan o‘tgan joydagi davlat soliq inspeksiyasi tomonidan berilgan import operatsiyalari subyektining hisobga olish kartasi, shuningdek respublika hududiga tovarlar olib kirganligini va ular bojxonada rasmiylashtirganligini, bojxona to‘lovlari va qat’iy belgilangan soliq to‘laganligini tasdiqlovchi hujjatlar, muvofiqlik sertifikati bo‘lishi shart.
(64-band O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2008-yil 28-yanvardagi 16-sonli qarori tahririda — O‘R QHT, 2008-y., 5-son, 19-modda)
65. O‘zi tayyorlagan tovarlarni chakana sotuvchi yakka tartibdagi tadbirkorlar ishlab chiqarish sharoitlari mavjudligi faktini isbotlovchi fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari tomonidan berilgan hamda davlat soliq xizmati organlari tomonidan tasdiqlangan hujjatlarga ega bo‘lishi shart.
66. Boshqa yakka tartibdagi tadbirkorlardan – ushbu tovarlarning ishlab chiqaruvchilaridan sotib olingan tovarlar bilan chakana savdo qiluvchi yakka tartibdagi tadbirkorlar sotilayotgan tovarlarning yakka tartibdagi tadbirkor – ishlab chiqaruvchi bilan tuzilgan oldi-sotdi shartnomasiga ega bo‘lishi shart. Shartnomada majburiy tartibda quyidagi rekvizitlar ko‘rsatilishi lozim:
yakka tartibdagi tadbirkorlar – sotuvchi va xaridorning pasportlari seriyasi, tartib raqami va berilgan sanasi;
yakka tartibdagi tadbirkor sifatida davlat ro‘yxatidan o‘tganlik to‘g‘risidagi guvohnomaning tartib raqami va berilgan sanasi hamda guvohnomani bergan davlat hokimiyati organlari;
soliq to‘lovchilarning va ro‘yxatdan o‘tgan joydagi davlat soliq inspeksiyasining identifikatsiya tartib raqamlari;
67. Buyum bozorida ruxsat guvohnomasisiz yoxud uning amal qilish davri to‘xtatib turilganda yoki u olib qo‘yilganda savdo faoliyatini amalga oshirish faoliyatni litsenziyasiz amalga oshirish hisoblanadi va qonun hujjatlariga muvofiq javobgarlik choralari qo‘llanadi.
Oldingi tahrirga qarang.
68. Ta’mirlash (pardozlash) va qurilish-montaj ishlarini amalga oshirish uchun foydalaniladigan qo‘shimcha materiallar qurilish materiallarining ixtisoslashtirilgan bozorlarida sotiladigan tovarlarning asosiy turlari hisoblanadi.
69. Qurilish materiallarining ixtisoslashtirilgan bozorlarida ulgurji narxlari deklaratsiya qilinganligi yoki ularning birja savdolarida sotib olinganligi to‘g‘risidagi hujjatlar mavjud bo‘lganda tovarlarni ulgurji guruhlar bilan sotishga yo‘l qo‘yiladi.
yuridik shaxslar va yakka tartibdagi tadbirkorlar tomonidan — nazorat-kassa mashinalaridan majburiy foydalangan hamda belgilangan tartibda bank muassasalariga naqd tushumni har kuni topshirgan holda;
jihozlangan savdo o‘rinlarida yakka tartibdagi tadbirkorlar tomonidan — Daromadlar va tovar operatsiyalarini hisobga olish daftarini majburiy yuritgan hamda naqd tushumni bank muassasalariga har kuni topshirgan holda amalga oshiriladi.
71. Qurilish materiallarini sotishda, sotuvchi tomonidan xaridor nomiga sotilgan tovarning nomi, miqdori, summasi ko‘rsatilgan yuk xati yozib beriladi va qonun hujjatlariga muvofiq nazorat-kassa mashinasi cheki yoki tovar cheki beriladi.
72. Qurilish materiallarining ixtisoslashtirilgan bozorida ruxsat guvohnomasisiz yoxud uning amal qilish muddati to‘xtatib turilgan yoki u qaytarib olingan davrda savdo faoliyatini amalga oshirish faoliyatni litsenziyasiz amalga oshirish deb hisoblanadi va qonun hujjatlariga muvofiq javobgarlik choralari qo‘llaniladi.
73. Qurilish materiallarini ixtisoslashtirilgan bozor hududidagi ajratilgan joylardan va qurilish materiallari do‘konlaridan tashqarida sotishga yo‘l qo‘yilmaydi.
sochiluvchan qurilish tovarlarining ayrim turlarini avtomobildan sotish uchun maxsus maydonchalar tashkil qilish;
brokerlar tomonidan mijozlarga xizmat ko‘rsatish va birjada bitimlar tuzish uchun aloqa vositalari, kompyuter va mebellar bilan jihozlangan xona ajratish;
birjadan olingan ma’lumotlar asosida har kungi birja savdolari natijalari bo‘yicha shakllanayotgan narxlar (kotirovkalar) to‘g‘risida xaridorlar va sotuvchilarni xabardor qilish.
(O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2004-yil 31 maydagi 251-son qaroriga muvofiq yangi XV-bo‘lim bilan to‘ldirilgan — O‘zbekiston Respublikasi Qonun hujjatlari to‘plami, 2004-y., 22-23-son, 260-modda)
Oldingi tahrirga qarang.
75. Dam olish kuni yarmarkalarini o‘tkazish joyi va muddatlari to‘g‘risidagi qaror fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari taqdimnomasiga ko‘ra, joylardagi davlat hokimiyati organlari tomonidan qabul qilinadi.
76. Joylardagi davlat hokimiyati organlari ichki ishlar organlari, davlat sanitariya nazorati hududiy organlari va boshqa manfaatdor tashkilotlar ishtirokida dam olish kuni yarmarkalarini tayyorlash, o‘tkazish va yopish bo‘yicha zarur tadbirlarni amalga oshiradilar.
77. Dam olish kuni yarmarkalari hududida qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini va ularni qayta ishlashdan olingan tovarlarni, shuningdek ilgari ishlatilgan nooziq-ovqat iste’mol tovarlarini sotishga ruxsat etiladi.
79. Dam olish kuni yarmarkalarida mahsulotlarni sotish quyidagi hujjatlar mavjud bo‘lgan taqdirda amalga oshiriladi:
oziq-ovqat (qishloq xo‘jaligi) mahsulotining sifati va xavfsizligini tasdiqlovchi davlat sanitariya nazorati laboratoriyasining xulosasi;
Ushbu hujjatlar sotuvchida butun ish vaqti davomida saqlanadi va nazorat organlari va shahar (tuman) hokimliklarining birinchi talabiga ko‘ra ko‘rsatiladi.
(O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2004-yil 31 maydagi 251-son qaroriga muvofiq eski XV-bo‘lim XVI-bo‘limga, shuningdek 68—72-bandlar tegishli ravishda 75—79-bandlariga o‘zgartirilgan — O‘zbekiston Respublikasi Qonun hujjatlari to‘plami, 2004-y., 22-23-son, 260-modda)
Oldingi tahrirga qarang.
audiovizual asarlar, fonogrammalar, EHM uchun dasturlar va ularning moddiy jismlari, kompyuter va maishiy texnika (bozor hududida joylashgan turg‘un savdo shoxobchasi bundan mustasno).
(uchinchi xatboshi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2012-yil 15-martdagi 72-sonli qarori tahririda — O‘R QHT, 2012-y., 12-son, 130-modda)
qimmatbaho metallar va toshlar, shuningdek ulardan tayyorlangan buyumlar (bozor hududida joylashgan turg‘un savdo shoxobchasi bundan mustasno);
tayyor armiya buyumlari va belgilangan namunadagi maxsus kiyim-bosh, harbiy assortimentdagi boshqa tovarlar, muassasalar, tashkilotlar va korxonalar shtampi qo‘yilgan choyshablar, ichki ishlar organlarida qo‘llaniladigan maxsus vositalar va maxsus jihozlar;
ilgari foydalanilgan avtomototransport vositalari, shuningdek ularning raqam qo‘yiladigan agregatlari (ixtisoslashtirilgan avtomobil bozorlarida qonun hujjatlarida belgilangan tartibga rioya qilgan holda sotishdan tashqari);
xorijiy valyuta va qimmatli qog‘ozlar, vakolatli banklarning belgilangan tartibda jihozlangan va faoliyat ko‘rsatayotgan almashtirish punktlaridan tashqari;
veterinariya preparatlari va biologik preparatlar (ixtisoslashtirilgan dorixonalar va zoodo‘konlardan tashqari);
bolalar taomlari (davlat sanitariya nazorati talablariga muvofiq maxsus jihozlangan hamda ushbu mahsulotni saqlash va sotish sharoitlarini ta’minlovchi turg‘un savdo shoxobchalari bundan mustasno);