Ushbu Qonunning maqsadi O‘zbekiston Respublikasi hududida konlarni aniqlash, qidirish va foydali qazilmalarni kavlab olishga investitsiyalar kiritilganda mahsulot taqsimotiga oid bitimlarni tuzish, ijro etish va bekor qilish jarayonida yuzaga keladigan munosabatlarni tartibga solishdan iboratdir.
Mahsulot taqsimotiga oid bitimlar to‘g‘risidagi qonun hujjatlari ushbu Qonun va boshqa qonun hujjatlaridan iboratdir.
Agar O‘zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomasida O‘zbekiston Respublikasining mahsulot taqsimotiga oid bitimlar to‘g‘risidagi qonun hujjatlarida nazarda tutilganidan boshqacha qoidalar belgilangan bo‘lsa, xalqaro shartnoma qoidalari qo‘llaniladi.
Keyingi tahrirga qarang.
Mahsulot taqsimotiga oid bitim (bundan buyon matnda bitim deb yuritiladi) shartnoma hisoblanib, unga muvofiq O‘zbekiston Respublikasi haq olish asosida va muayyan muddatga chet ellik investorga (bundan buyon matnda investor deb yuritiladi) bitimda ko‘rsatilgan yer qa’ri uchastkasida konlarni aniqlash, qidirish va foydali qazilmalarni kavlab olish hamda shular bilan bog‘liq bo‘lgan ishlarni olib borish uchun mutlaq huquqlar beradi, investor esa mazkur ishlarni o‘z mablag‘lari hisobiga va tavakkal qilib amalga oshirish majburiyatini oladi.
foydaga qolgan mahsulotning o‘ziga tegishli ulushiga baho belgilash masalasida investorning mustaqil ekanligi;
Bitimda ekologik xavfsizlikka tahdid va boshqa fors-major holatlar yuzaga kelgan taqdirda berib qo‘yilgan yer qa’ri uchastkalaridan investorning foydalanish huquqi cheklanishi, to‘xtatib turilishi yoki bekor qilinishi mumkinligi to‘g‘risidagi qoida nazarda tutilgan bo‘lishi shart.
O‘zbekiston Respublikasi (bundan buyon matnda davlat deb yuritiladi). Uning nomidan bitimda O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi yoki u vakolat bergan organ ishtirok etadi;
konlarni aniqlash, qidirishga va foydali qazilmalarni kavlab olishga o‘z mablag‘larini, qarzga olgan yoki jalb etgan mablag‘larini (mol-mulkini va (yoki) mulkiy huquqlarini) kiritayotgan investor.
Mahsulot taqsimoti shartlari asosida foydalanish huquqi beriladigan yer qa’ri uchastkalari O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi.
Mahsulot taqsimoti shartlari asosida foydalanishga hali isbotlangan foydali qazilma zaxiralari yo‘q, geologiya-qidiruv ishlari o‘tkazish uchun katta moliyaviy resurslar, ilg‘or texnologiyalar va texnika jalb etilishini talab qiladigan yer qa’rining istiqbolli uchastkalari beriladi.
Qidirib topilgan foydali qazilma konlarining yer qa’ri uchastkalari quyidagi hollarda bitimlarga kiritiladi, ya’ni:
qidirib topilgan yirik foydali qazilma konlarining o‘zlashtirilishi uchun, shuningdek foydali qazilmalarni tashish obyektlarining qurilishi uchun moliyaviy va texnik imkoniyatlar bo‘lmagan, konlarning o‘zlashtirilishi hisobiga esa foydali qazilmalarni kavlab olishni mamlakatning iqtisodiy xavfsizligi uchun zarur bo‘lgan darajada saqlab turilishi ta’minlanadigan hollarda;
olinishi qiyin, ammo hajmi jihatidan ancha ko‘p bo‘lgan, murakkab kon-geologiya sharoitlarida joylashgan va qazish ishlari ketayotgan konlar uchun qoldiq hisoblanadigan foydali qazilmalarning zaxiralarini qazib olishning maxsus ilg‘or texnologiyalarini jalb etish zarur bo‘lganda;
foydali qazilmalarning texnologik yo‘qotilish darajasini kamaytirish, shuningdek yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan salbiy ijtimoiy-ekologik oqibatlarni bartaraf etish zarur bo‘lganda.
Yer qa’ri uchastkalari mahsulot taqsimoti shartlari bo‘yicha foydalanishga ochiq kim oshdi savdolari asosida beriladi, ushbu moddada nazarda tutilgan hollar bundan mustasno.
Ochiq kim oshdi savdolarining boshlang‘ich shartlari ochiq kim oshdi savdolarini o‘tkazish uchun mas’ul bo‘lgan davlat organlarining qaroriga binoan tayyorlangan dastlabki texnikaviy-iqtisodiy hisob-kitoblar asosida ishlab chiqiladi.
Ochiq kim oshdi savdolarini o‘tkazish tartibi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi.
LexUZ sharhi
Qarang: Vazirlar Mahkamasining 2022-yil 12-yanvardagi 18-son qarori bilan tasdiqlangan “E-auksion” elektron savdo platformasida elektron onlayn-auksion va tanlovlarni tashkil etish hamda o‘tkazish tartibi to‘g‘risidagi nizom.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qaroriga binoan bitimlar ochiq kim oshdi savdolarini o‘tkazmay turib, to‘g‘ridan-to‘g‘ri muzokaralar yo‘li bilan tuzilishi mumkin, agar:
e’lon qilingan ochiq kim oshdi savdolarida faqat bitta investor qatnashganligi munosabati bilan savdolar bo‘lmadi deb topilsa. Bu holda bitim shu investor bilan tuzilishi mumkin;
investor ushbu Qonun kuchga kirgunga qadar qonun hujjatlariga muvofiq konlarni izlash, qidirish va foydali qazilmalarni kavlab olish uchun yer osti boyliklaridan foydalanuvchi bo‘lsa. Bunda mazkur yer qa’ri uchastkasiga doir bitim ushbu yer osti boyliklaridan foydalanuvchi bilan yoki shu foydalanuvchi ishtirokida tashkil etilgan boshqa yuridik shaxs bilan tuziladi;
Keyingi tahrirga qarang.
bitimlarning loyihalarini tayyorlash yuzasidan investor bilan muzokaralar ushbu Qonun kuchga kirgunga qadar boshlangan bo‘lsa.
Alohida hollarda O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qaroriga binoan bitimlar ochiq kim oshdi savdolarini o‘tkazmay turib, strategik salohiyatli investor bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri muzokaralar o‘tkazish asosida tuzilishi mumkin.
Ochiq kim oshdi savdolarida yoki hukumat bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri muzokaralarda ishtirok etish uchun salohiyatli investorlar tegishli ravishda ochiq kim oshdi savdolari shartlarida va hukumat nomidan muzokaralar olib borishga vakolatli bo‘lgan organning talablarida belgilangan hujjatlarni taqdim etadilar. Bunda quyidagi hujjatlar majburiy tartibda taqdim etiladi:
so‘nggi uch yil ichida konlarni aniqlash, qidirish va ulardan foydalanish bo‘yicha investor ishtirok etgan ishlar ro‘yxati;
Davlat boshqaruv organi vakolatli davlat organi hisoblanib, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan uning zimmasiga quyidagi vazifalar yuklangandir:
yer qa’ri uchastkasidan foydalanish huquqini olish uchun ochiq kim oshdi savdolariga tayyorgarlik ko‘rilishi va o‘tkazilishini tashkil etish;
Vakolatli davlat organi zimmasiga O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan boshqa vazifalar ham yuklatilishi mumkin.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qaroriga binoan vakolatli davlat organi vazifalarining bir qismi vakil qilingan kompaniya zimmasiga yuklatilishi mumkin.
Vakil qilingan kompaniya mahsulot taqsimoti shartlari asosida investitsiya loyihasi amalga oshirilayotgan sohada faoliyat olib boruvchi hamda hukumat qarori bilan bitimni ijro etish chog‘ida davlat nomidan ish yuritishga vakil qilingan yuridik shaxs — O‘zbekiston Respublikasining rezidenti.
Faqat xususiylashtirilishi mumkin bo‘lmagan davlat korxonasi yoki davlat ulushi ellik bir foizdan kamayishi mumkin bo‘lmagan korxona vakil qilingan kompaniya bo‘lishi mumkin.
Bitimni amalga oshirish jarayonida taraflarning o‘zaro hamkorligini ta’minlash maqsadida investor va vakolatli davlat organi yoki vakil qilingan kompaniya birgalikda taraflarning har biridan teng vakillik asosida boshqaruv qo‘mitasini tuzadilar.
ishlar amalga oshirilishi munosabati bilan kontraktlar taqdim etish uchun tender kim oshdi savdolarini o‘tkazishni tashkil qilishda investorga ko‘maklashadi;
haqiqatda qancha foydali qazilmalar kavlab olinganligi hamda mahsulotning investorga tegishli qismi to‘g‘risidagi hisobotlarni tasdiqlaydi;
Bitimda ko‘rsatilgan yer qa’ri uchastkalaridan foydalanish huquqini beruvchi litsenziya investorga bitim imzolangan kundan e’tiboran besh ish kuni ichida O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi yoki u vakolat bergan organ tomonidan belgilangan tartibda beriladi. Mazkur litsenziya bitim amal qiladigan muddatga beriladi va u bitim shartlariga muvofiq qayta rasmiylashtiriladi yoxud uning amal qilishi tugatiladi.
Agar yuridik shaxs maqomiga ega bo‘lmagan yuridik shaxslar birlashmasi investor sifatida ish yuritayotgan bo‘lsa, litsenziya bunday birlashma ishtirokchilaridan biriga berilib, unda mazkur ishtirokchi shu birlashma nomidan ish yuritayotganligi, shuningdek birlashmaning boshqa barcha ishtirokchilari ko‘rsatiladi.
Keyingi tahrirga qarang.
Bitim taraflar belgilagan muddatlarda, biroq ochiq kim oshdi savdolari natijalari e’lon qilinganidan yoki investor bilan o‘tkazilgan to‘g‘ridan-to‘g‘ri muzokaralar natijalari bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi qaror qabul qilganidan keyin bir yildan kechiktirmay tuziladi.
Yer qa’ridan foydalanish shartlarini ishlab chiqish va har bir yer qa’ri uchastkasi bo‘yicha investor bilan tuziladigan bitimning loyihasini ko‘rib chiqish maxsus davlat komissiyasi tomonidan amalga oshiriladi. Maxsus davlat komissiyasining tarkibi va ishlash tartibi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi.
LexUZ sharhi
Qarang: O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019-yil 12-dekabrdagi 989-sonli “Yer qa’ridan foydalanish shartlarini ishlab chiqish bo‘yicha davlat komissiyasi faoliyatini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori.
Bitim loyihasini tayyorlash chog‘ida vakolatli davlat organi yoki vakil qilingan kompaniya tomonidan investitsiya loyihasining texnikaviy-iqtisodiy asoslari ishlab chiqiladi. Investorlar investitsiya loyihasining texnikaviy-iqtisodiy asoslarini ishlab chiqishda ishtirok etish yoki o‘z variantini ishlab chiqish huquqiga egadirlar.
Ochiq kim oshdi savdolari shartlarini ishlab chiqish, investitsiya loyihasining texnikaviy-iqtisodiy asoslarini tuzish va bitimni tayyorlash bilan bog‘liq ishlar bitimni amalga oshirishdan olingan mablag‘larning bir qismi hisobidan kompensatsiya asosida moliyalashtiriladi.
Bitimni imzolash to‘g‘risidagi qaror davlat nomidan O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan qabul qilinadi.
Zarurat bo‘lgan holda O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan bitimni tuzish muddatini uzaytirish to‘g‘risida qaror qabul qilinadi, lekin bu muddat olti oydan oshmasligi kerak.
Bitimning amal qilishi investor tashabbusi bilan, u o‘z zimmasiga olgan majburiyatlarni bajargan taqdirda, foydali qazilmalar iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiq tarzda qazib olinishini tugallash hamda yer osti boyliklaridan oqilona foydalanish va ularni muhofaza qilishni ta’minlash uchun yetarli bo‘lgan muddatga uzaytiriladi. Bunda ana shunday uzaytirish shartlari va tartibi bitim bilan belgilanadi.
mo‘ljallangan barcha ishlar uchun, shu jumladan foydali qazilmalarni kavlab olishning taxmin etilayotgan hajmi uchun ish dasturlari, loyihalar va budjetni moliya yili boshlangunga qadar yoki shu ishlarni amalga oshirish boshlangunga qadar ishlab chiqish hamda keyinchalik boshqaruv qo‘mitasida tasdiqlash;
bitim bo‘yicha ishlar olib borilayotgan va foydali qazilmalarni kavlab olish mo‘ljallanayotgan obyektlar bo‘yicha loyihalar, geologik materiallar va texnikaviy-iqtisodiy ko‘rsatkichlarni davlat ekspertizasiga taqdim etish;
mo‘ljallangan ishlarning tasdiqlangan ish dasturi, budjeti ijrosini, shuningdek mo‘ljallangan ishlar ijrochisining moliya-xo‘jalik faoliyatini moliya yili tugagandan keyin investor hisobidan majburiy auditorlik tekshiruvidan o‘tkazish;
qonun hujjatlarining talablariga, shu jumladan ishlarni bexatar olib borish, yer osti boyliklarini, atrof muhitni va fuqarolar sog‘lig‘ini muhofaza qilish standartlari (normalari, qoidalari) masalalariga oid talablarga rioya etish;
Keyingi tahrirga qarang.
O‘zbekiston Respublikasining yuridik shaxslariga boshqa shartlar teng bo‘lgani holda bu ishlarda pudratchi, yetkazib beruvchi, tashuvchi yoki boshqa maqomda investorlar bilan shartnomalar asosida ishtirok etish uchun imtiyozli huquq berish;
bu ishlarga O‘zbekiston Respublikasi fuqarolarini barcha jalb etilgan xodimlar tarkibining o‘rtacha yillik hisobida kamida sakson foizi miqdorida jalb etish. O‘zbekiston Respublikasi fuqarolaridan tegishli ixtisosdagi va malakali xodimlar bo‘lmagan taqdirdagina chet ellik xodimlar belgilangan kvotalardan ortiqcha jalb etiladi;
bitim bo‘yicha ishlarni olib borish uchun texnika, asbob-uskunalar va texnologiyalarni faqat tanlov asosida olish (texnika va asbob-uskunalarni tezkor olishni talab qiluvchi texnogen falokatlar hamda fors-major holatlar bundan mustasno);
bajarilayotgan ishlarning atrof muhitga zararli ta’sirining oldini olishga, bunday ta’sirning oqibatlarini tugatishga qaratilgan chora-tadbirlarni amalga oshirish, shuningdek atrof muhitga salbiy ta’sir ko‘rsatishga olib kelgan falokatlar yuz bergan taqdirda yetkaziladigan zarar uchun javobgarlikni sug‘urta qilish;
bitim bo‘yicha ishlar tugallanganidan, shuningdek bitimga doir ishlar bajarilgan hududni ifloslanishdan tozalash ishlari yakunlanganidan keyin barcha inshootlar, qurilmalar va boshqa mol-mulkni tugatish yoki konservatsiyalash;
foydali qazilma konlarini aniqlash va qidirishning belgilangan bosqichlari tugallangach, investorga foydalanish uchun berib qo‘yilgan hududni bitim shartlariga muvofiq qaytarish.
Bitim bo‘yicha ishlar bajarilishini tashkil etish, shu jumladan ushbu Qonun 21-moddasining qoidalariga muvofiq hisob-kitob yuritish va hisobot berishni investorning topshirig‘iga binoan operator amalga oshiradi. Faoliyat sohasi ko‘rsatib o‘tilgan ishlarni tashkil etish bilan cheklanadigan bunday operator sifatida investor tomonidan ana shu maqsadlarda O‘zbekiston Respublikasi hududida tashkil etiladigan filiallar yoki yuridik shaxslar yoxud ana shu maqsadlar uchun investor tomonidan jalb etiladigan yuridik shaxslar, shu jumladan O‘zbekiston Respublikasi hududida faoliyat yuritayotgan chet ellik yuridik shaxslar ishtirok etishlari mumkin. Bunda investor operatorning harakatlari uchun xuddi o‘z harakatlari singari davlat oldida mulkiy javobgar bo‘ladi.
Investor bitim bo‘yicha ishlarni bajarish davomida yo‘l qo‘yiladigan darajada qilgan o‘z xarajatlarining o‘rni qoplanishi huquqiga ega.
Yo‘l qo‘yiladigan darajadagi xarajatlar deganda investor yoki operatorning ushbu Qonunda belgilangan tartibda tasdiqlangan navbatdagi yildagi ishlarni bajarish uchun budjetda nazarda tutilgan xarajatlari tushuniladi. Yo‘l qo‘yiladigan darajadagi xarajatlarning eng yuqori miqdori bitim bilan belgilanadi.
Investorlarga foydalanishga berilgan yer qa’ri uchastkalarida foydali qazilma konlarini aniqlash va qidirishga sarflangan yo‘l qo‘yiladigan darajadagi xarajatlarni qoplash investor tomonidan unga foydalanish uchun ajratilgan yer qa’ri uchastkasida qazib olingan (ishlab chiqarilgan) mahsulotning bir qismi (bundan buyon matnda kompensatsiya mahsuloti deb yuritiladi) hisobidan, kelishilgan jadval bo‘yicha, tijorat maqsadida qazib olish boshlangan kun to‘g‘ri keladigan kalendar yilidan boshlab, tijorat maqsadidagi qazib olish boshlangunga qadar qilingan xarajatlar to‘la qoplanganidan keyin esa bu xarajatlar qilingan kalendar yilida amalga oshiriladi. Bu holda bitimda foydali qazilmalarni tijorat maqsadida qazib olish boshlangandan keyingi davr uchun o‘rni qoplanadigan, yo‘l qo‘yiladigan xarajatlarning eng yuqori miqdori belgilab qo‘yiladi.
Oldingi tahrirga qarang.
Ushbu Qonun 5-moddasining uchinchi qismiga muvofiq investorlarga foydalanishga berilgan yer qa’ri uchastkalarida yo‘l qo‘yiladigan darajadagi xarajatlarning o‘rnini qoplash tijorat maqsadida kavlab olish boshlangan kun to‘g‘ri keladigan kalendar yildan boshlab kompensatsiya mahsuloti hisobidan amalga oshiriladi. Investorning joriy kalendar yilda o‘rni qoplanmagan yo‘l qo‘yiladigan darajadagi xarajatlari bitim amal qilishining butun muddati davomida keyingi kalendar yillarda qoplanadi. Bunday hollarda bitimda o‘rni qoplanadigan yo‘l qo‘yiladigan darajadagi xarajatlarning eng yuqori miqdori belgilab qo‘yiladi.
(14-moddaning to‘rtinchi qismi O‘zbekiston Respublikasining 2003-yil 30-avgustdagi 535-II-son Qonuni tahririda — Oliy Majlis Axborotnomasi, 2003-y., 9-10-son, 149-modda)
Keyingi tahrirga qarang.
tijorat tavakkalchiliklari va boshqa tavakkalchiliklarni ixtiyoriy sug‘urtalashga qaratilgan mablag‘lar;
qonun hujjatlariga muvofiq to‘lanadigan, O‘zbekiston Respublikasining maqsadli jamg‘armalariga o‘tkazilgan mablag‘lar;
Keyingi tahrirga qarang.
O‘zbekiston Respublikasi fuqarosi bo‘lmagan xodimlarning ijtimoiy ehtiyojlari uchun qilingan ajratmalar;
Keyingi tahrirga qarang.
bitimda belgilangan cheklashlardan ortiqcha moddalar bo‘yicha qilingan xarajatlar yo‘l qo‘yiladigan darajadagi xarajatlar jumlasiga kirmaydi.
Investor yoki operatorning bitimni ijro etish paytidagi yo‘l qo‘yiladigan darajadagi xarajatlarining tarkibi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi.
Navbatdagi kalendar yili uchun qonun hujjatlariga muvofiq hisoblab chiqarilgan yo‘l qo‘yiladigan darajadagi xarajatlar miqdori boshqaruv qo‘mitasi tomonidan tasdiqlanishi kerak. Kalendar yil yakunlariga ko‘ra yo‘l qo‘yiladigan darajadagi xarajatlar tasdiqlangan miqdordan ortib ketishi, belgilangan tartibda keyinchalik qoplanishi uchun, boshqaruv qo‘mitasi tomonidan asoslantirilishi va tasdiqlanishi lozim.
Keyingi tahrirga qarang.
Qazib olingan (ishlab chiqarilgan) mahsulot davlat bilan investor o‘rtasidagi bitimga muvofiq taqsimlanmog‘i lozim bo‘lib, bitimda:
qazib olingan (ishlab chiqarilgan) mahsulotning kompensatsiya mahsuloti sifatida investorga mulk qilib beriladigan qismini (shu jumladan uning eng yuqori yoki eng past miqdorini) aniqlash;
qidirish ishlarining va yer qa’ri uchastkasini boshqacha tarzda tadqiq etishning natijalarini investorga foydalanishga berishga qilgan xarajatlarini qoplash uchun qazib olingan (ishlab chiqarilgan) mahsulotning davlatga beriladigan qismini aniqlash;
foydaga qolgan mahsulotni (bunday deganda qazib olingan yoki ishlab chiqarilgan mahsulotning ushbu Qonunning qoidalariga muvofiq yer osti boyliklaridan foydalanganlik uchun to‘lovlarni to‘lashga ishlatiladigan bir qismi, kompensatsiya mahsuloti, shuningdek davlat tomonidan qilingan xarajatlarini qoplash uchun davlatga beriladigan bir qismi chegirilganidan keyingi holati tushuniladi) taqsimlash;
qazib olingan (ishlab chiqarilgan) mahsulotning davlatga tegishli qismini yoki shu bahodagi ekvivalentini unga berish;
qazib olingan (ishlab chiqarilgan) mahsulotning investorga tegishli qismini yoki shu bahodagi ekvivalentini unga berish shartlari va tartibi nazarda tutilishi kerak.
Davlat kompensatsiya mahsulotini, shuningdek foydaga qolgan mahsulotning bitim shartlariga muvofiq investor ulushi hisoblanuvchi qismini investorga mulk qilib beradi.
Bitim shartlariga muvofiq investorning mulkiga o‘tadigan mahsulot hech qanday cheklashlarsiz O‘zbekiston Respublikasidan tashqariga olib chiqib ketilishi yoki investor tomonidan ichki bozorda bitimda belgilangan shartlar va tartibda realizatsiya qilinishi mumkin.
O‘zbekiston Respublikasida favqulodda holatlar yuzaga kelgan taqdirda, davlat kamida o‘ttiz kun oldin investorni xabardor qilib, investorning mahsulotini zarur hajmda olish huquqiga ega. Bu holda mahsulotni olish va investorning ehtimol tutilgan zararlarini qoplash shartlari bitimda belgilab qo‘yiladi.
Investor tomonidan yangi yaratilgan yoki olingan, bitim bo‘yicha ishlarni bajarish uchun foydalaniladigan mol-mulk, agar bitimda boshqacha qoida nazarda tutilgan bo‘lmasa, investorning mulki hisoblanadi.
LexUZ sharhi
Qarang: O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2016-yil 1-martdagi 61-son “Mahsulot taqsimotiga oid bitimlar doirasida sotib olingan yoki yangi tashkil etilgan mol-mulkni xorijiy investorga berish tartibi to‘g‘risida”gi qarori, O‘zbekiston Respublikasi “Investitsiyalar va investitsiya faoliyati to‘g‘risida”gi Qonunining 10-moddasi.
Ushbu moddaning birinchi qismida ko‘rsatilgan mol-mulkka bo‘lgan mulk huquqi mazkur mol-mulkning qiymati to‘la qoplangan kundan e’tiboran yoki bitim bekor qilingan kundan yoxud taraflar tomonidan kelishilgan boshqa kundan e’tiboran bitimda nazarda tutilgan shartlar va tartibda investordan davlat ixtiyoriga o‘tadi. Shu bilan birga bitimning amal qilish muddati davomida bitim bo‘yicha ishlarni bajarish uchun investorga bunday mol-mulkdan tekinga foydalanish mutlaq huquqi beriladi hamda investor foydalanishida turgan mol-mulkni saqlashga doir chiqimlar va uning tasodifan nobud bo‘lish yoki tasodifan buzilish ehtimoli xavfi investorning zimmasida bo‘ladi.
Bitimni amalga oshirish maqsadida boshqaruv qo‘mitasi bilan kelishgan holda investorlarga vaqtincha foydalanish uchun (tasarruf etish huquqisiz) davlatning yoki vakil qilingan kompaniyaning mulki bo‘lgan asosiy fondlar (binolar, inshootlar va boshqa obyektlar) tekinga berib turilishi mumkin.
Barcha boshlang‘ich geologik, geofizik, geokimyoviy, ekologik va boshqa axborot, uni talqin etish natijalari va hosila ma’lumotlar, shuningdek bitim bo‘yicha ishlarni bajarish jarayonida investor tomonidan olingan tog‘ jinslari va rudalarning namunalari, shu jumladan kern, qatlam suyuqliklari davlat mulki hisoblanadi.
Investor bitimda nazarda tutilgan maxfiylik shartlariga rioya etgan holda, ushbu moddaning to‘rtinchi qismida ko‘rsatilgan axborot, ma’lumotlar va namunalardan bitim bo‘yicha ishlarni bajarish maqsadida tekin foydalanish huquqiga ega. Axborot, ma’lumotlar va namunalardan foydalanish tartibi, shuningdek ularni O‘zbekiston Respublikasidan tashqariga olib chiqish va O‘zbekiston Respublikasiga olib kirish tartibi qonun hujjatlariga muvofiq bitimda belgilab qo‘yiladi.
Keyingi tahrirga qarang.
Investor shartnoma asosida, jahon bozori konyunkturasini hisobga olgan holda quvur transporti va transportning boshqa turlari obyektlaridan, foydali qazilmalarni saqlash va qayta ishlash obyektlaridan foydalanishga biron bir kamsituvchi shartlarsiz erkin kirishish huquqiga ega.
Bitim bo‘yicha ishlarni bajarish uchun zarur bo‘lgan foydali qazilmalarni saqlash, qayta ishlash va tashish obyektlari O‘zbekiston Respublikasida bo‘lmagan taqdirda, investor shunday obyektlarni qurish huquqiga ega.
Bitim bo‘yicha ishlar tugallanganidan keyin barcha inshootlar, qurilmalar va boshqa mol-mulkni tugatish yoki konservatsiyalash bo‘yicha, shuningdek bitim bo‘yicha ishlar bajarilgan hududni chiqindilardan tozalash bo‘yicha ishlarni amalga oshirish maqsadida investor tugatish jamg‘armasini tuzadi.
Tugatish jamg‘armasi bankdagi hisobvaraqdan iborat bo‘ladi. Investorga foydalanishga berib qo‘yilgan har bir yer qa’ri uchastkasi bo‘yicha tugatish jamg‘armasining mablag‘lari mol-mulkni tugatish, konservatsiyalash va qoldirish vositalarining hisoblab chiqarilgan qiymatini e’tiborga olgan holda, bitimga muvofiq boshqaruv qo‘mitasi tomonidan tasdiqlangan miqdorda va tartibda, shuningdek tugatish jamg‘armasi mablag‘larini boshqarishdan investor oladigan daromadlar hisobiga shakllantiriladi.
Investorlar, shuningdek ularning pudratchilari va ikkilamchi pudratchilari O‘zbekiston Respublikasida belgilangan barcha turdagi soliqlar, yig‘imlarni va bitimlarda belgilangan yer qa’ri uchastkalarida izlash va qidirish ishlarini bajarish bilan bog‘liq boshqa majburiy to‘lovlarni to‘lashdan ozod qilinadilar.
Keyingi tahrirga qarang.
Investor bitimning amal qilish muddati mobaynida, ushbu moddaning birinchi qismida ko‘rsatilgan ishlar turini istisno etganda, quyidagi soliqlar va to‘lovlarni to‘laydi:
daromad (foyda) solig‘i bitim bo‘yicha ishlarni bajarish chog‘ida olingan daromad (foyda) bo‘yicha va faoliyatning boshqa turlari bo‘yicha olingan daromad (foyda) bo‘yicha alohida-alohida to‘lanadi;
bitim shartlariga binoan investorga tegishli, chegirmalar qilinmagan foydaga qolgan mahsulotning qiymati bitim bo‘yicha ishlarni bajarishda olingan daromad (foyda) solig‘ini solish obyekti hisoblanadi;
agar bitimda boshqacha qoida nazarda tutilgan bo‘lmasa, ushbu moddaning ikkinchi qismida nazarda tutilgan soliqlar O‘zbekiston Respublikasining rezidentlari uchun belgilangan stavka bo‘yicha olinadi.
Keyingi tahrirga qarang.
Investor yer osti boyliklaridan foydalanganlik uchun to‘laydigan to‘lovlar quyidagilardan iborat bo‘ladi:
bitim tuzilgan vaqtda va (yoki) muayyan natijaga erishilgach, bitim shartlariga muvofiq belgilangan bir martalik to‘lovlar (bonuslar);
mineral xomashyoni qazib olish hajmiga yoki ishlab chiqarilgan mahsulot qiymatiga nisbatan foiz hisobida bitim shartlariga muvofiq belgilangan va investor tomonidan pul shaklida yoki qazib olingan mineral xomashyoning bir qismi tarzida to‘lanadigan muntazam to‘lovlar (royalti).
Keyingi tahrirga qarang.
Oldingi tahrirga qarang.
Investor atrof muhitni ifloslantirganlik uchun kompensatsiya to‘lovlarini va mehnat haqi fondidan ajratmalarni qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiradi.
(20-moddaning oltinchi qismi O‘zbekiston Respublikasining 2003-yil 30-avgustdagi 535-II-son Qonuni tahririda — Oliy Majlis Axborotnomasi, 2003-y., 9-10-son, 149-modda)
O‘zbekiston Respublikasi “Tabiatni muhofaza qilish to‘g‘risida”gi Qonunining 34-moddasiga, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2003-yil 1-maydagi 199-sonli “O‘zbekiston Respublikasi hududida atrof tabiiy muhit ifloslantirilganligi va chiqindilar joylashtirilganligi uchun to‘lovlar tizimini takomillashtirish to‘g‘risida”gi qaroriga va O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2006-yil 6-fevraldagi 15-sonli “Tabiatdan maxsus foydalanganlik uchun to‘lovlar tizimini takomillashtirish to‘g‘risida”gi qarori hamda Yagona ijtimoiy to‘lovni hamda davlat ijtimoiy sug‘urtasiga majburiy badallar va ajratmalarni hisoblash, to‘lash va taqsimlash to‘g‘risidagi nizom (ro‘yxat raqami 1333, 06.04.2004-y.).
Keyingi tahrirga qarang.
Investor O‘zbekiston Respublikasida belgilangan boshqa soliqlar, yig‘imlar va to‘lovlarni to‘lashdan ozod qilinadi.
Keyingi tahrirga qarang.
Investorlarga va (yoki) bitim bo‘yicha ishlarni bajarishda ishtirok etayotgan operatorlarga O‘zbekiston Respublikasi rezidenti bo‘lmish yuridik shaxslar tomonidan beriladigan tovarlar, bajariladigan ishlar va ko‘rsatiladigan xizmatlarga nol darajali stavka bo‘yicha qo‘shilgan qiymat solig‘i solinadi.
Bitim bo‘yicha ishlarni bajarishga mo‘ljallangan va loyiha hujjatlariga muvofiq investor tomonidan yoki bitim bo‘yicha ishlarni bajarishda qatnashayotgan boshqa shaxslar tomonidan olib kiriladigan tovarlar, ishlar va xizmatlar, shuningdek investor tomonidan olib chiqiladigan, bitimga muvofiq unga tegishli bo‘lgan mahsulot bojxona to‘lovlarini to‘lashdan ozod qilinadi, bojxona rasmiylashtiruvi uchun to‘lanadigan yig‘imlar bundan mustasno.
Olib kirilgan moddiy-texnika resurslaridan belgilangan maqsadga nomuvofiq foydalanilgan taqdirda, shu jumladan ular o‘zga shaxsga berilgan taqdirda bojxona organlari qonun hujjatlarida belgilangan tartibda davlat budjetiga to‘lanishi lozim bo‘lgan barcha bojxona to‘lovlarini undirib oladi.
Keyingi tahrirga qarang.
Bitim bo‘yicha ishlarni bajarish chog‘ida investorning moliya-xo‘jalik faoliyatini hisobga olish har bir alohida bitim bo‘yicha, shuningdek u tomondan bitim bilan bog‘liq bo‘lmagan boshqa faoliyat bajarilgan taqdirda hisobga olish alohida olib boriladi.
Buxgalteriya hisobi va hisobotini yuritish bitimda belgilangan tartibda qonun hujjatlariga muvofiq investor tomonidan yoki uning topshirig‘iga binoan operator tomonidan amalga oshiriladi.
Keyingi tahrirga qarang.
Bitim bo‘yicha ishlarni bajarish chog‘idagi operatsiyalarning buxgalteriya hisobi O‘zbekiston Respublikasining milliy valyutasida yoki chet el valyutasida yuritiladi. Agar bitimda buxgalteriya hisobini chet el valyutasida yuritish belgilangan bo‘lsa, chet el valyutasida ifodalangan hisobot ma’lumotlarini O‘zbekiston Respublikasining milliy valyutasiga qayta hisoblash moliya hisoboti tuzilgan sanadagi O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining kursi bo‘yicha amalga oshiriladi.
Investor yoki operator dastlabki hisobga olish hujjatlarini, buxgalteriya hisobi registrlarini, moliyaviy hisobotni hamda bitimning ijrosi bo‘yicha moliyaviy hisobotni tuzishda foydalanilgan ma’lumotnoma tarzidagi dastlabki materiallarni qonun hujjatlariga muvofiq saqlashi shart. Moliyaviy hisobotni tuzishga taalluqli barcha axborot va hujjatlar O‘zbekiston Respublikasi hududida saqlanadi.
Keyingi tahrirga qarang.
Investor yoki operator moliyaviy hisobotni auditorlik tashkilotining xulosasini ilova qilgan holda boshqaruv qo‘mitasiga va vakolatli davlat organiga taqdim etadi. Ayni vaqtning o‘zida moliyaviy hisobot bilan birga bitimni ijro etish bilan bog‘liq holda qilingan, O‘zbekiston Respublikasidan tashqaridagi chet el banklarida ochilgan hisobvaraqlar orqali o‘tgan, xarajatlarning haqi to‘langanligini tasdiqlovchi barcha dastlabki hujjatlarning nusxalari taqdim etiladi.
Bitim bo‘yicha ishlarni bajarish uchun investor O‘zbekiston Respublikasi hududidagi banklarda va (yoki) chet el davlatlarining hududlaridagi banklarda so‘mlarda va (yoki) chet el valyutasida, faqat shu ishlarni bajarish uchun foydalaniladigan maxsus bank hisobvaraqlariga ega bo‘lishi kerak.
Investor bitim shartlariga muvofiq o‘ziga tegishli bo‘lgan mahsulot ulushini realizatsiya qilishdan tushgan chet el valyutasidagi mablag‘larni olish va bank hisobvaraqlarida saqlash, bitim bo‘yicha har qanday xarajatlar haqini to‘lash, shuningdek ana shu hisobvaraqlardagi mablag‘lar qoldig‘ini erkin tasarruf etish huquqiga ega.
Agar boshqa shaxs bitim bo‘yicha ishlarni bajarish uchun zarur bo‘lgan moliyaviy va texnikaviy resurslarga hamda boshqaruv faoliyatida tajribaga ega bo‘lsa, investor bitim bo‘yicha o‘z huquq va majburiyatlarini faqat davlatning roziligi bilan to‘liq yoki qisman shu shaxsga o‘tkazish huquqiga ega.
Bitim bo‘yicha huquq va majburiyatlarni boshqa shaxsga o‘tkazish bitimning ajralmas qismi bo‘lgan dalolatnoma tuzish orqali, bitimda belgilangan tartibda va muddatlarda amalga oshiriladi, bunda yer osti boyliklaridan foydalanish huquqini beruvchi litsenziyani qayta rasmiylashtirish mazkur dalolatnoma imzolangan kundan e’tiboran besh kun ichida amalga oshiriladi.
Keyingi tahrirga qarang.
Davlatning roziligi bilan investor o‘ziga tegishli mol-mulkdan va (yoki) mulkiy huquqlardan bitimni ijro etish munosabati bilan tuziladigan shartnomalar bo‘yicha o‘z majburiyatlarini ta’minlash uchun qonun hujjatlarining talablariga rioya etgan holda garov sifatida foydalanishi mumkin.
Keyingi tahrirga qarang.
Agar bitimda investor sifatida yuridik shaxs maqomiga ega bo‘lmagan yuridik shaxslar birlashmasi ishtirok etayotgan bo‘lsa, bunday birlashma ishtirokchilari bitim bo‘yicha solidar huquqlarga ega bo‘ladilar va ularning zimmasida solidar majburiyatlar bo‘ladi.
Bitimning shartlari u amal qiladigan butun muddat mobaynida o‘z kuchini saqlab turadi. Faqat taraflarning roziligi bilan bitimga o‘zgartishlar kiritishga yo‘l qo‘yiladi.
Taraflarning kelishuviga binoan bitim shartlariga kiritilgan o‘zgartishlar bitimda nazarda tutilgan tartibda va shartlarda amalga kiritiladi. Agar bitimning amal qilish muddati mobaynida qonun hujjatlari bilan investorning bitim doirasidagi faoliyatining tijorat natijalarini yomonlashtiruvchi normalar belgilanadigan bo‘lsa, bitimda qayd etilgan shartlar amal qiladi. Agar qonun hujjatlari bilan ishlarni bexatar olib borish, yer osti boyliklarini, atrof muhitni va fuqarolar sog‘lig‘ini muhofaza qilish standartlariga (normalariga, qoidalariga) o‘zgartishlar kiritiladigan bo‘lsa, mazkur qoida qo‘llanilmaydi.
Keyingi tahrirga qarang.
Investorga u bitimga muvofiq qo‘lga kiritgan va amalga oshirayotgan mulkiy hamda boshqa huquqlari himoya qilinishi kafolatlanadi.
Agar davlat boshqaruvi organlari, mahalliy davlat hokimiyati organlari va fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlarining hujjatlari investorning bitimga muvofiq qo‘lga kiritgan va amalga oshirayotgan huquqlariga cheklashlar belgilaydigan bo‘lsa, mazkur hujjatlar investorga nisbatan tatbiq etilmaydi, tegishli tekshiruv va nazorat organlarining ishlarni bexatar olib borish, yer osti boyliklarini, atrof muhitni va fuqarolar sog‘lig‘ini muhofaza qilish maqsadida qonun hujjatlariga muvofiq beriladigan ko‘rsatmalari bundan mustasno.
Keyingi tahrirga qarang.
Ushbu Qonun kuchga kirgunga qadar tuzilgan mahsulot taqsimotiga oid bitimlar ularda belgilangan shartlarga muvofiq ijro etilishi lozim. Bunda ushbu Qonunning qoidalari mazkur bitimlarga nisbatan, uning qo‘llanilishi bunday bitimlarning shartlariga zid kelmaydigan darajada hamda investorlarning ana shu bitimlarga muvofiq qo‘lga kiritgan va amalga oshirayotgan huquqlarini cheklab qo‘ymaydigan darajada qo‘llaniladi.
Bitimning ijro etilishi ustidan, shu jumladan ishlar investor tomonidan bajarilayotgan muddatlar ustidan davlat nazoratini O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi yoki u vakolat bergan organlar qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiradi.
Keyingi tahrirga qarang.
Bitimning amal qilishi u qancha muddatga tuzilgan bo‘lsa, shuncha muddat o‘tganidan keyin yoki taraflarning kelishuviga binoan muddatidan ilgari, shuningdek boshqa asoslarga ko‘ra va bitimda nazarda tutilgan tartibda, bitim imzolangan kuni amalda bo‘lgan qonun hujjatlariga muvofiq bekor qilinadi.
Keyingi tahrirga qarang.
Davlat bilan investor o‘rtasidagi bitim bilan bog‘liq nizolar bitim shartlariga muvofiq sudda, shu jumladan xalqaro arbitraj sudida hal qilinadi.
Taraflar bitim bo‘yicha o‘z majburiyatlarini bajarmaganligi yoki lozim darajada bajarmaganligi uchun bitimga va qonun hujjatlariga muvofiq javobgar bo‘ladilar.
Keyingi tahrirga qarang.
LexUZ sharhi