Keyingi tahrirga qarang.
LexUZ sharhi
(O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2011-yil 1-dekabrdagi 235-sonli qarori asosida kiritilgan o‘zgartirishlar bilan)
LexUZ sharhi
Mazkur qaror O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2020-yil 21-fevraldagi 05-sonli “O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumi va O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining ayrim qarorlariga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish, O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining ba’zi qarorlarini o‘z kuchini yo‘qotgan deb hisoblash to‘g‘risida”gi qaroriga asosan o‘z kuchini yo‘qotgan.
Sud amaliyotida ayrim masalalar vujudga kelayotganligi munosabati bilan hamda xo‘jalik sudlari tomonidan ishlarni ko‘rishda O‘zbekiston Respublikasining Soliq kodeksi umumiy qismini to‘g‘ri va bir xilda qo‘llanilishini ta’minlash maqsadida “Sudlar to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonunining 47-moddasiga asoslanib, O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumi qaror qiladi:
Keyingi tahrirga qarang.
1. Xo‘jalik sudlarining e’tibori O‘zbekiston Respublikasida soliq to‘g‘risidagi qonun hujjatlari O‘zbekiston Respublikasining Soliq kodeksi (bundan buyon matnda Soliq kodeksi deb yuritiladi) va boshqa qonun hujjatlaridan iboratligiga qaratilsin.
Keyingi tahrirga qarang.
Agar O‘zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomasida O‘zbekiston Respublikasining soliq to‘g‘risidagi qonun hujjatlarida nazarda tutilganidan boshqacha qoidalar belgilangan bo‘lsa, xalqaro shartnoma qoidalari qo‘llaniladi.
Oldingi tahrirga qarang.
1.1. Yuridik shaxslar va yuridik shaxs tuzmagan holda tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirayotgan va yakka tartibdagi tadbirkor maqomini qonunda belgilangan tarzda olgan fuqarolarning (bundan buyon matnda soliq to‘lovchilar deb yuritiladi) soliq majburiyatlarini bajarmaganligi bilan bog‘liq, shu jumladan soliqqa oid huquqbuzarliklari uchun ularga nisbatan javobgarlik choralarini qo‘llashga oid ishlarni ko‘rishda soliq to‘g‘risidagi normativ-huquqiy hujjatlar Soliq kodeksida belgilangan qoidalarga muvofiq bo‘lmagan taqdirda, Soliq kodeksi 2-moddasining uchinchi qismi va “Normativ-huquqiy hujjatlar to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni 16-moddasining uchinchi qismiga muvofiq Soliq kodeksida belgilangan qoidalar qo‘llaniladi.
(1.1-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2013-yil 5-dekabrdagi 255-sonli qarori tahririda)
Keyingi tahrirga qarang.
Oldingi tahrirga qarang.
1.2. Soliq kodeksining 11-moddasiga muvofiq soliq to‘g‘risidagi qonun hujjatlaridagi bartaraf etib bo‘lmaydigan barcha qarama-qarshiliklar va noaniqliklar soliq to‘lovchining foydasiga talqin qilinadi. Bunda xo‘jalik sudlari shuni e’tiborga olishlari kerakki, ushbu qoida birinchidan, qarama-qarshiliklar va noaniqliklar faqat soliq to‘g‘risidagi qonun hujjatlarida mavjud bo‘lganda, ikkinchidan, qonun hujjatlarining o‘zaro nisbati “Normativ-huquqiy hujjatlar to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonunining 16-moddasi belgilangan qoidalar asosida bartaraf etib bo‘lmaganda qo‘llaniladi.
(1.2-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2013-yil 5-dekabrdagi 255-sonli qarori tahririda)
Keyingi tahrirga qarang.
2. O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksi 2-moddasining oltinchi qismiga muvofiq soliq va boshqa ma’muriy munosabatlarga nisbatan fuqarolik qonun hujjatlari qo‘llanilmaydi, Soliq kodeksi va soliq to‘g‘risidagi boshqa qonun hujjatlarida nazarda tutilgan hollar bundan mustasno.
3. Vakolatli organning soliq to‘lovchilarning soliq majburiyatlarini bajarmaganligi bilan bog‘liq, shu jumladan soliqqa oid huquqbuzarliklari uchun ularga nisbatan javobgarlik choralarini qo‘llashga oid da’vo arizalari (arizalari) xo‘jalik sudiga davlat budjeti yoki davlat maqsadli jamg‘armalari yoxud budjetdan tashqari jamg‘armalar manfaatida taqdim etilgan deb baholanadi.
Agar vakolatli organning da’vodan voz kechishi qonun hujjatlariga xilof bo‘lsa yoki boshqa shaxslarning huquqlari va qonun bilan qo‘riqlanadigan manfaatlarini buzsa, xo‘jalik sudi O‘zbekiston Respublikasi Xo‘jalik protsessual kodeksi (bundan buyon matnda XPK deb yuritiladi) 40-moddasining to‘rtinchi qismiga muvofiq da’vodan voz kechishni qabul qilmaydi va ishni mazmunan ko‘rib chiqadi.
Keyingi tahrirga qarang.
4. Soliq to‘lovchilarning soliq majburiyatlarini bajarmaganligi bilan bog‘liq, shu jumladan soliqqa oid huquqbuzarliklari uchun ularga nisbatan javobgarlik choralarini qo‘llashga oid nizolar ma’muriy-huquqiy munosabatlardan kelib chiqqanligi sababli ular bo‘yicha kelishuv bitimlari tuzilishiga yo‘l qo‘yilmaydi.
5. Xo‘jalik sudlari inobatga olishlari lozimki, Soliq kodeksi 3-moddasining birinchi qismiga muvofiq soliq solish soliq majburiyatlari yuzaga kelgan paytda amalda bo‘lgan qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladi.
Keyingi tahrirga qarang.
Soliq kodeksi 3-moddasining ikkinchi qismiga muvofiq, agar ushbu moddada boshqacha qoida nazarda tutilgan bo‘lmasa, soliq to‘g‘risidagi qonun hujjatlari orqaga qaytish kuchiga ega emas va ular amalga kiritilganidan keyin yuzaga kelgan munosabatlarga nisbatan qo‘llaniladi.
Soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlarni bekor qilish, soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar stavkalarini kamaytirish, soliq to‘lovchilarning majburiyatlarini bekor qilishni yoki ularning ahvolini boshqacha tarzda yengillashtirishni nazarda tutuvchi soliq to‘g‘risidagi qonun hujjatlari orqaga qaytish kuchiga ega bo‘lishi mumkin, agar bu soliq to‘g‘risidagi qonun hujjatlarida to‘g‘ridan to‘g‘ri nazarda tutilgan bo‘lsa, Soliq kodeksi 3-moddasining uchinchi qismida nazarda tutilgan hollar bundan mustasno.
Agar soliq to‘g‘risidagi qonun hujjatlarida ularning amalga kiritilishi vaqti to‘g‘ridan to‘g‘ri ko‘rsatilmagan bo‘lsa, yangi soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar belgilanishini, imtiyozlar to‘liq yoki qisman bekor qilinishini, soliq solinadigan baza oshirilishini nazarda tutuvchi soliq to‘g‘risidagi qonun hujjatlari ular rasmiy e’lon qilingan paytdan e’tiboran kamida uch oy o‘tgach, soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlarning stavkalari o‘zgartirilishini nazarda tutuvchi soliq to‘g‘risidagi qonun hujjatlari esa, agar ularda kechroq muddat ko‘rsatilmagan bo‘lsa, ular rasmiy e’lon qilingan oydan keyingi oyning birinchi kunidan e’tiboran amalga kiritiladi.
Soliq kodeksi 3-moddasining uchinchi qismiga muvofiq soliq to‘g‘risidagi qonun hujjatlarini buzganlik uchun javobgarlikni bekor qiladigan yoki yengillashtiradigan soliq to‘g‘risidagi qonun hujjatlari orqaga qaytish kuchiga ega. Shu munosabat bilan xo‘jalik sudlari soliqto‘lovchilarga huquqiy ta’sir choralarini qo‘llash bilan bog‘liq ishlarni ko‘rishda huquqbuzarlik sodir etilgan vaqtda amalda bo‘lgan soliq to‘g‘risidagi qonun hujjatlari bilan ishni ko‘rish paytida amalda bo‘lgan soliq to‘g‘risidagi qonun hujjatlarini o‘zaro solishtirib, javobgarlikni bekor qiladigan yoki yengillashtiradigan soliq to‘g‘risidagi qonun hujjatlarini qo‘llashlari lozim.
Keyingi tahrirga qarang.
Agar soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etilgan vaqtda amalda bo‘lgan soliq to‘g‘risidagi qonun hujjatlari bilan ish ko‘rilayotgan paytdagi soliq to‘g‘risidagi qonun hujjatlarida nazarda tutilgan huquqbuzarlik uchun belgilangan sanksiya bir xil bo‘lsa, bunday holda ish ko‘rilayotgan paytda amalda bo‘lgan soliq to‘g‘risidagi qonun hujjatlari qo‘llaniladi.
Xo‘jalik sudlari inobatga olishlari lozimki, eng kam ish haqining miqdoriga qarab belgilanadigan moliyaviy sanksiyani qo‘llashda huquqbuzarlik aniqlangan kunda amalda bo‘lgan eng kam ish haqi miqdoridan kelib chiqib moliyaviy sanksiya qo‘llaniladi.
Keyingi tahrirga qarang.
6. O‘zbekiston Respublikasi hududida Soliq kodeksida nazarda tutilgan soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar amal qiladi. Soliq kodeksining 30-moddasida belgilanganidek, soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar bo‘yicha imtiyozlar Soliq kodeksi, boshqa qonunlar va O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qarorlari bilan berilishi mumkin. Mol-mulk solig‘i, yer solig‘i, yagona yer solig‘i hamda obodonlashtirish va ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish solig‘i bo‘yicha imtiyozlarni berish O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilangan tartibda mahalliy davlat hokimiyati organlari tomonidan amalga oshirilishi mumkin.
Keyingi tahrirga qarang.
Shuni e’tiborga olish lozimki, xo‘jalik sudlari tomonidan soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar bo‘yicha imtiyozlar berilmaydi.
Keyingi tahrirga qarang.
7. Soliq kodeksining 38-moddasiga muvofiq davlat soliq xizmati organi soliq davri tugaganidan keyin besh yil ichida soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlarni hisoblashi yoki ularning hisoblangan summasini qayta ko‘rib chiqishi mumkin. Soliq to‘lovchi soliq davri tugaganidan keyin besh yil ichida soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlarning ortiqcha to‘langan summalarini hisobga olishni yoki qaytarishni talab qilishga haqli.
Soliq kodeksi 110-moddasi ikkinchi qismining uchinchi xatboshisiga muvofiq soliq majburiyatlari bo‘yicha da’vo muddatlarining tugaganligi soliq to‘lovchini soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganlikdagi aybini va uni javobgarlikka tortishni istisno qiladigan holat deb e’tirof etiladi. Shu munosabat bilan soliq to‘lovchining soliqqa oid huquqbuzarliklari uchun javobgarlik choralarini qo‘llash haqidagi davlat soliq xizmati organining talabi bo‘yicha da’vo muddati huquqbuzarlik sodir etilgan soliq davri tugaganidan keyin besh yilni tashkil etadi.
Soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar bo‘yicha da’vo muddatini qo‘llash fuqarolik huquqiy munosabatlarida qo‘llaniladigan da’vo muddatidan farqlanadi. Shuning uchun soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar bo‘yicha da’vo muddatini qo‘llashda tarafning bu haqdagi arizasi talab etilmaydi. Ammo Soliq kodeksi 38-moddasining uchinchi qismiga ko‘ra soliq majburiyati bo‘yicha da’vo muddatining o‘tishi fuqarolik qonun hujjatlariga muvofiq to‘xtatib turilishi, uzilishi va tiklanishi mumkin.
8. Soliq qarzini soliq to‘lovchining mol-mulkiga qaratish haqidagi ishlarni ko‘rishda xo‘jalik sudlari inobatga olishlari lozimki, Soliq kodeksi 54-moddasining ikkinchi qismiga muvofiq soliq qarzini to‘lashni kechiktirish va (yoki) bo‘lib-bo‘lib to‘lash qonun hujjatlarida belgilangan tartibda O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi yoki u vakolat bergan organ tomonidan bir oydan yigirma to‘rt oygacha muddatga berilishi mumkin.
Oldingi tahrirga qarang.
(8-bandning ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2013-yil 5-dekabrdagi 255-sonli qaroriga asosan chiqarilgan)
Keyingi tahrirga qarang.
9. Xo‘jalik sudlariga tushuntirish lozimki, Soliq kodeksining 56—58-moddalarida belgilangan qoidalarga muvofiq ortiqcha to‘langan soliq va boshqa majburiy to‘lovlar bo‘yicha nizo bo‘lmaganda ushbu summalarni qaytarish yoki kelgusi to‘lovlar hisobiga o‘tkazish vakolatli organ tomonidan mustaqil amalga oshiriladi. Agar vakolatli organ va soliq to‘lovchi o‘rtasida ushbu masala yuzasidan nizo kelib chiqsa, soliq to‘lovchi ortiqcha to‘langan yoki undirilgan soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlarni kelgusi to‘lovlar hisobiga o‘tkazish yoxud undirishni so‘rab xo‘jalik sudiga da’vo arizasi bilan murojaat qilishi mumkin.
Keyingi tahrirga qarang.
9.1. Agar soliq to‘lovchi xo‘jalik sudiga da’vo arizasi berilgunga qadar ortiqcha to‘langan soliqni boshqa turdagi soliqlar bo‘yicha kelgusi to‘lovlar hisobiga o‘tkazish yoki qaytarish to‘g‘risidagi ariza bilan davlat soliq xizmati organiga murojaat qilmagan bo‘lsa, bu holat nizoni sudgacha hal qilish (talabnoma yuborish) tartibiga rioya etilmagan deb hisoblanadi.
Keyingi tahrirga qarang.
9.2. Ortiqcha to‘langan yoki undirilgan soliqlar summalarini qaytarish to‘g‘risidagi da’vo soliqning mazkur turi bo‘yicha penya va jarimalar, boshqa turdagi soliqlar bo‘yicha qarz, penya va jarimalar bo‘lmaganda xo‘jalik sudi tomonidan qanoatlantiriladi.
Keyingi tahrirga qarang.
10. Soliq kodeksi 69-moddasining birinchi qismiga muvofiq davlat soliq xizmati organlari, bojxona organlari hamda zimmasiga soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlarni undirish vazifasi yuklatilgan boshqa davlat organlari hamda tashkilotlari budjetga va davlat maqsadli jamg‘armalariga tushumlar hisobini yuritishi kerak. Shu munosabat bilan soliq to‘lovchilar tomonidan ortiqcha to‘langan yoki asossiz undirilgan pul mablag‘larini (soliqlar, majburiy to‘lovlar, jarimalar, penyalar) vakolatli organlardan undirish to‘g‘risida da’volar berilganda xo‘jalik sudlari O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi, uning huzuridagi budjetdan tashqari jamg‘armalar va (yoki) ularning hududiy organlarini hamda boshqa vakolatli tashkilotlarni XPKning 42-moddasiga muvofiq nizoning predmetiga nisbatan mustaqil talablar bilan arz qilmaydigan javobgar tomonidan uchinchi shaxslar sifatida ishda ishtirok etishga jalb qilishlari kerak.
Keyingi tahrirga qarang.
11. Xo‘jalik sudlariga tushuntirilsinki, soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar davlat soliq xizmati organlariga emas, balki O‘zbekiston Respublikasining Davlat budjetiga va davlat maqsadli jamg‘armalariga tushadi. Shu munosabat bilan soliq to‘lovchining qayd etilgan to‘lovlarni undirish to‘g‘risidagi da’vosi qanoatlantirilganda jarimalar, penyalar va foizlar undirilmaydi.
Keyingi tahrirga qarang.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2005-yil 14-iyundagi “Tadbirkorlik subyektlarini huquqiy himoya qilish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PF—3619-sonli Farmonining 3-bandiga muvofiq davlat organlarining noqonuniy qarorlari yoki shu organlar mansabdor shaxslarining qonunga xilof harakatlari (harakatsizligi) natijasida tadbirkorlik subyektiga yetkazilgan zararning o‘rni sud qarori asosida to‘la hajmda bevosita ana shu davlat organlari tomonidan, birinchi navbatda, ularning budjetdan tashqari jamg‘arma mablag‘lari hisobiga qoplanishi lozim.
12. Undiruvni soliq to‘lovchining mol-mulkiga qaratish haqidagi ishlarni ko‘rishda xo‘jalik sudlari davlat soliq xizmati organi nizoni sudgacha hal qilish (talabnoma yuborish) tartibiga rioya etganligiga e’tibor qaratishlari lozim. Qayd etilgan tartibga rioya etilmagan holda berilgan da’vo arizasi XPK 118-moddasi birinchi qismining 6-bandiga muvofiq qaytarilishi, ushbu holat da’vo arizasi ish yuritishga qabul qilinganidan keyin aniqlansa, XPK 88-moddasining 5-bandiga muvofiq da’vo ko‘rmasdan qoldirilishi lozim.
Keyingi tahrirga qarang.
12.1. Soliq kodeksi 60-moddasining ikkinchi va uchinchi qismlariga muvofiq soliq qarzini uzish to‘g‘risidagi talabnoma soliq to‘lovchiga yoki uning vakiliga bu talabnomani soliq to‘lovchi olganligini va talabnoma olingan sanani tasdiqlovchi usulda topshirilishi lozim, soliq qarzini uzish to‘g‘risidagi talabnoma pochta orqali buyurtma xat bilan yuborilgan taqdirda esa, u buyurtma xat pochta jo‘natmasi topshirilganligi to‘g‘risidagi bildirish blankasida ko‘rsatilgan sanada olingan deb hisoblanadi.
Agar soliq to‘lovchi yuridik shaxsning filiali yoki vakolatxonasi bo‘lsa, talabnoma filial yoki vakolatxonaga yuborilishi mumkin.
Keyingi tahrirga qarang.
Oldingi tahrirga qarang.
13. Soliq kodeksi 62-moddasining birinchi qismiga muvofiq soliq qarzini majburiy undirish choralariga quyidagilar kiradi:
Davlat soliq xizmati organining soliq qarzini soliq to‘lovchining bankdagi hisobvaraqlaridan so‘zsiz undirish choralarini ko‘rmasdan, undiruvni soliq to‘lovchining mol-mulkiga qaratish haqida berilgan da’vo arizasi XPK 118-moddasi birinchi qismining 8-bandiga muvofiq qaytariladi, ushbu holat da’vo arizasi ish yuritishga qabul qilinganidan keyin aniqlansa, XPK 88-moddasining 4-bandiga muvofiq da’vo ko‘rmasdan qoldiriladi, soliq to‘lovchining bank hisobvaraqlari bo‘lmagan yoki soliq to‘lovchi soliq qarzini to‘lash uchun o‘zining bank hisobvarag‘iga to‘lov topshiriqnomasini qo‘ygan hollar bundan mustasno.
(13-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2013-yil 5-dekabrdagi 255-sonli qarori tahririda)
Keyingi tahrirga qarang.
Oldingi tahrirga qarang.
13.1. Davlat soliq xizmati organi undiruvni soliq to‘lovchining mol-mulkiga qaratish to‘g‘risida ariza bilan murojaat qilganda soliq qarzdorligining miqdori qonun hujjatlarida belgilangan miqdordan kam bo‘lmasligi lozim. Agar qarzdorlik summasi belgilangan miqdordan kam bo‘lsa, arizani qabul qilish XPK 117-moddasi birinchi qismining 1-bandiga mos ravishda rad etiladi, ushbu holat ariza ish yuritishga qabul qilinganidan keyin aniqlansa, ish yuritish XPK 86-moddasining 1-bandiga muvofiq tugatiladi.
(13.1-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2013-yil 5-dekabrdagi 255-sonli qaroriga asosan kiritilgan)
Keyingi tahrirga qarang.
14. Soliq kodeksi 63-moddasining birinchi qismiga muvofiq soliq to‘lovchining bankdagi hisobvaraqlaridan soliq qarzini so‘zsiz undirish, agar Soliq kodeksi 62-moddasining uchinchi qismida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo‘lsa, soliq to‘lovchining talab qilib olinguncha saqlanadigan depozit hisobvarag‘iga xizmat ko‘rsatayotgan bankka davlat soliq xizmati organining soliq qarzi summasini tegishli budjetga yoki davlat maqsadli jamg‘armasiga o‘tkazish to‘g‘risidagi inkasso topshiriqnomasini taqdim etish orqali amalga oshiriladi.
Soliq kodeksining 63-moddasi davlat soliq xizmati organi tomonidan soliq to‘lovchining soliq qarzini so‘zsiz undirish tartibini belgilaydi. Shu bois xo‘jalik sudlari e’tiborga olishlari kerakki, soliq qarzini soliq to‘lovchining bankdagi hisobvaraqlaridan undirish haqidagi da’vo arizalari (arizalar) xo‘jalik sudlariga taalluqli emas.
Keyingi tahrirga qarang.
15. Agar davlat soliq xizmati organi xo‘jalik sudiga da’vo arizasi berilgunga qadar undiruvni soliq to‘lovchiga uning debitorlari o‘tkazishi lozim bo‘lgan summalarga qaratmagan bo‘lsa, bu holat da’voni mazmunan ko‘rishga to‘sqinlik qilmaydi.
Keyingi tahrirga qarang.
Oldingi tahrirga qarang.
(16 — 16.2-bandlar O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2013-yil 5-dekabrdagi 255-sonli qaroriga asosan o‘z kuchini yo‘qotgan)
17. Xo‘jalik sudlari undiruvni soliq to‘lovchining mol-mulkiga qaratish to‘g‘risidagi da’vo arizasini ish yuritish uchun qabul qilishda Soliq kodeksi 65-moddasining ikkinchi qismiga muvofiq da’vo arizasiga quyidagi hujjatlar ilova qilinganligini tekshirishlari shart:
soliq to‘lovchining bank hisobvaraqlarida pul mablag‘lari yo‘qligi to‘g‘risidagi bank ma’lumotnomasi;
soliq tekshiruvi natijalari bo‘yicha (bunday tekshiruv o‘tkazilgan taqdirda) soliq qarzi to‘g‘risidagi ma’lumotnoma;
soliq to‘lovchining oxirgi hisobot davriga doir buxgalteriya balansining ko‘chirma nusxasi, bundan moliyaviy hisobotni taqdim etish muddati hali kelmagan, yangi tashkil etilgan yuridik shaxslar mustasno.
Davlat soliq xizmati organining undiruvni soliq to‘lovchining mol-mulkiga qaratish to‘g‘risidagi da’vo arizasiga qayd etilgan hujjatlar ilova qilinmaganligi XPK 118-moddasi birinchi qismining 1-bandiga muvofiq da’vo arizasini qaytarish uchun asos bo‘ladi.
Keyingi tahrirga qarang.
Oldingi tahrirga qarang.
18. Undiruvni soliq to‘lovchining mol-mulkiga qaratish to‘g‘risidagi nizolarni hal etishda xo‘jalik sudlari Soliq kodeksining 120-moddasiga ko‘ra soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlarni to‘lash muddatlarining buzilishi o‘tkazib yuborilgan har bir kun uchun 0,033 foiz miqdorida penya hisoblashga sabab bo‘lishini, ammo penya miqdori tegishli soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar bo‘yicha qarz summasidan oshib ketishi mumkin emasligini e’tiborga olishlari kerak.
(18-bandning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2013-yil 5-dekabrdagi 255-sonli qarori tahririda)
Keyingi tahrirga qarang.
Xo‘jalik sudlari Soliq kodeksining 120-moddasiga muvofiq hisoblangan penyadan soliq to‘lovchini ozod etishga yoki penya miqdorini kamaytirishga haqli emas, penya miqdori tegishli soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar bo‘yicha qarz summasidan oshib ketgan hollar bundan mustasno.
Keyingi tahrirga qarang.
19. Soliq to‘lovchining soliqqa oid huquqbuzarliklari uchun javobgarlik choralarini qo‘llash bilan bog‘liq ishlarga soliq to‘lovchining banklardagi hisobvaraqlari bo‘yicha operatsiyalarni to‘xtatib turish va moliyaviy sanksiyalarni qo‘llash haqidagi talablar ham kiradi.
20. Undiruvni soliq to‘lovchining mol-mulkiga qaratish, soliq to‘lovchiga moliyaviy sanksiyani qo‘llash, uning banklardagi hisobvaraqlari bo‘yicha operatsiyalarni to‘xtatib turish, vakolatli organning qarorini haqiqiy emas deb topish, inkasso topshiriqnomasini ijro etilishi mumkin emas deb topish haqidagi ishlarni ko‘rishda isbotlash majburiyati XPK 55-moddasining birinchi qismiga mos holda vakolatli organ zimmasiga yuklatiladi.
XPK 60-moddasi to‘rtinchi qismining mazmuniga ko‘ra soliq to‘lovchining rahbari yoki xodimiga nisbatan jinoyat ishi bo‘yicha hukm muayyan harakatlar sodir etilgan yoki sodir etilmaganligi va ular kimlar tomonidan sodir etilganligi masalalari bo‘yicha xo‘jalik sudi uchun majburiydir. Bunda vakolatli organ tekshirish tartibi va qoidalari buzilmagan holda o‘tkazilganligini hamda soliq to‘lovchining soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganligini isbotlashdan ozod etiladi, O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat-protsessual kodeksining 83-moddasida nazarda tutilgan reabilitatsiya asoslariga muvofiq chiqarilgan hukm bundan mustasno.
Keyingi tahrirga qarang.
Keyingi tahrirga qarang.
20.1. XPK 54-moddasi ikkinchi qismining mazmuniga ko‘ra va Soliq kodeksi 67-moddasining to‘rtinchi qismiga muvofiq qonun hujjatlarining talablarini buzgan holda olingan dalillar (soliq to‘lovchi to‘g‘risidagi hujjatlar yoki boshqa axborot) soliq to‘lovchini soliq to‘g‘risidagi qonun hujjatlarini buzganlik uchun javobgarlikka tortishga asos bo‘la olmaydi.
Soliq to‘lovchining xodimi tomonidan sodir etilgan huquqbuzarlik uchun jinoyat ishlari bo‘yicha sudning ma’muriy javobgarlikka tortish haqidagi qonuniy kuchga kirgan qarorida aniqlangan holatlar xo‘jalik sudi tomonidan dalil sifatida foydalanilishi mumkin.
Keyingi tahrirga qarang.
21. Soliq tekshiruvi doirasidagi harakatlar amalga oshirilayotganda sodir etilgan biror bir holatni tasdiqlash uchun Soliq kodeksida nazarda tutilgan hollarda xolislar jalb etiladi.
Soliq tekshiruvining natijasidan manfaatdor bo‘lgan shaxslar, voyaga yetmagan shaxslar va davlat soliq xizmati organlari xodimlarining tekshirishda xolis sifatida ishtirok etishiga yo‘l qo‘yilmaydi. Ushbu qoida buzilgan holda olingan dalillar xo‘jalik sudi tomonidan inobatga olinishi mumkin emas.
Keyingi tahrirga qarang.
22. Vakolatli organning da’vo arizasi (arizasi)ga belgilangan tartibda va miqdorda pochta xarajatlari qoplanganligini tasdiqlovchi hujjatlar ilova qilinmagan bo‘lsa, XPK 118-moddasi birinchi qismining 5-bandiga muvofiq da’vo arizasi (ariza) va unga ilova qilingan hujjatlar sud ajrimi bilan qaytariladi.
Keyingi tahrirga qarang.
Oldingi tahrirga qarang.
23. Soliq kodeksi 70-moddasining birinchi qismiga muvofiq, kameral nazorat soliq to‘lovchi tomonidan belgilangan tartibda taqdim etilgan moliyaviy va soliq hisobotini, shuningdek soliq to‘lovchining faoliyati to‘g‘risida davlat soliq xizmati organidagi mavjud boshqa hujjatlarni o‘rganish hamda tahlil etish asosida amalga oshiriladigan nazoratdir, ushbu Kodeks 71-moddasining sakkizinchi qismiga muvofiq naqd pul tushumi kelib tushishining xronometraji natijalaridan faqat taqdim etilayotgan soliq hisoboti to‘g‘riligini tahlil etish uchun, shuningdek soliq solish obyektlari va soliq solish bilan bog‘liq obyektlar to‘g‘risidagi ma’lumotlar bazasini yuritish uchun foydalaniladi. Kameral nazorat yoki xronometraj natijasi soliq to‘lovchini javobgarlikka tortish uchun asos bo‘la olmaydi.
(23-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2014-yil 28-noyabrdagi 271-sonli qarori tahririda)
24. Soliq kodeksi 108-moddasining ikkinchi qismiga muvofiq hech kim soliqqa oid sodir etilgan aynan bitta huquqbuzarlik uchun takroran javobgarlikka tortilishi mumkin emas.
Xo‘jalik sudlariga tushuntirilsinki, soliq to‘lovchi tomonidan bir nechta bir xil huquqbuzarliklar sodir etilganligi aniqlanganda, u bir marta javobgarlikka tortiladi, javobgarlikka tortilgandan keyin sodir etilgan huquqbuzarliklar bundan mustasno.
Keyingi tahrirga qarang.
25. Soliq kodeksi 108-moddasining to‘rtinchi qismiga muvofiq yakka tartibdagi tadbirkor tomonidan sodir etilgan soliqqa oid huquqbuzarlik uchun moliyaviy sanksiyalar yuridik shaxslar uchun nazarda tutilgan tartibda qo‘llaniladi.
Yakka tartibdagi tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanuvchi shaxsning aybli ijtimoiy xavfli qilmishi uchun O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksida nazarda tutilgan jinoiy javobgarlikka tortilganligi, uni soliqqa oid huquqbuzarligi uchun yakka tartibdagi tadbirkor sifatida Soliq kodeksida nazarda tutilgan javobgarlikka tortishdan ozod qilmaydi.
Oldingi tahrirga qarang.
25.1. Sudlarga tushuntirilsinki, soliq to‘lovchi tomonidan soliqqa oid bir necha huquqbuzarlik sodir etilgan taqdirda, har bir huquqbuzarlik uchun alohida jarima tayinlanib, so‘ngra Soliq kodeksi 108-moddasining sakkizinchi qismiga asosan jarima tarzidagi moliyaviy sanksiyalar uncha og‘ir bo‘lmagan moliyaviy sanksiyani og‘irroq jarima bilan qamrab olish yoxud tayinlangan jarimalarni to‘liq yoki qisman qo‘shish orqali soliqqa oid huquqbuzarliklar majmui bo‘yicha qo‘llaniladi.
25.2. Bir necha huquqbuzarlik sodir etilganligi uchun moliyaviy sanksiyalarni qo‘llashda davlat soliq xizmati organi tomonidan arizada qo‘llanilishi so‘ralayotgan jarimalarning eng yuqori miqdori og‘irroq jarima hisoblanadi.
Sudlar inobatga olishlari kerakki, uncha og‘ir bo‘lmagan jarima og‘irroq jarima bilan qamrab olinganda og‘irroq jarima qo‘llaniladi.
Bunda jarimaning uzil-kesil miqdori jarimaning yuqori miqdori nazarda tutilgan huquqbuzarlik uchun belgilangan eng ko‘p miqdoridan oshmasligi lozim.
25.3. Sudlar shuni nazarda tutishlari lozimki, soliq to‘lovchi tomonidan soliqqa oid bir necha huquqbuzarlik sodir etilgan taqdirda, agar boshqa huquqbuzarliklar bilan bir qatorda Soliq kodeksi 119-moddasining birinchi va ikkinchi qismlarida nazarda tutilgan huquqbuzarlik ham mavjud bo‘lsa va ushbu huquqbuzarlik uchun belgilangan moliyaviy jarima miqdori sodir etilgan boshqa huquqbuzarliklar uchun belgilangan moliyaviy jarima miqdoridan og‘irroq bo‘lsa, jarimaning uzil-kesil miqdori to‘liq yoki qisman qo‘shish yo‘li bilan aniqlanadi.
Bunda jarimaning uzil-kesil miqdori Soliq kodeksi 119-moddasining tegishli qismida nazarda tutilgan eng yuqori miqdoridan oshib ketishi mumkin emas, qisman qo‘shishda esa jarimaning uzil-kesil miqdori Soliq kodeksi 119-moddasining tegishli qismida nazarda tutilgan eng kam miqdordan kam bo‘lmasligi kerak.
25.4. Sudlarga tushuntirilsinki, agar soliq to‘lovchi birinchi ish bo‘yicha qaror chiqarilguniga qadar soliqqa oid yana boshqa huquqbuzarliklar sodir etganligi ish bo‘yicha qaror chiqarilganidan so‘ng aniqlansa, Soliq kodeksi 108-moddasining sakkizinchi qismida nazarda tutilgan qoidalar bo‘yicha jarima qo‘llaniladi. Bu holda, sud tomonidan soliqqa oid huquqbuzarliklar majmui bo‘yicha tayinlangan jarima miqdorida birinchi qaror bo‘yicha to‘langan jarimaning summasi hisobga olinadi va bu haqda hal qiluv qarorida ko‘rsatiladi.
Agar ikkinchi huquqbuzarlik uchun birinchi ish bo‘yicha tayinlangan jarimaga nisbatan og‘irroq jarima nazarda tutilgan bo‘lsa, sud ikkinchi ish bo‘yicha moliyaviy sanksiyani ikkita sanksiya o‘rtasidagi farq summasi miqdorida qo‘llaydi.
Agar ikkinchi huquqbuzarlik uchun birinchi ish bo‘yicha tayinlangan jarimaga nisbatan yengilroq jarima nazarda tutilgan bo‘lsa, sud ikkinchi ish bo‘yicha moliyaviy sanksiyani qo‘llaydi, biroq, birinchi ish bo‘yicha tayinlangan jarima ikkinchi huquqbuzarlik uchun nazarda tutilgan jarimani qamrab olganligi sababli qo‘llanilgan jarima undirilmaydi va bu haqda hal qiluv qarorida ko‘rsatiladi.
(25.1 — 25.4-bandlar O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2015-yil 30-sentabrdagi 286-sonli qaroriga asosan kiritilgan)
26. Soliq kodeksi 109-moddasining birinchi qismiga muvofiq shaxs soliqqa oid huquqbuzarlik uchun quyidagi holatlardan loaqal bittasi mavjud bo‘lgan taqdirda javobgarlikka tortilishi mumkin emas:
Soliq kodeksining 110-moddasida belgilangan holatlar soliq to‘lovchining soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganlikdagi aybini va uni javobgarlikka tortishni istisno qiladigan holatlar hisoblanadi hamda bunday holatlardan loaqal bittasi bo‘lganda soliq to‘lovchi javobgarlikka tortilmaydi.
Oldingi tahrirga qarang.
27. Soliq kodeksi 96-moddasining ikkinchi qismiga muvofiq davlat soliq xizmati organi soliq to‘lovchining banklardagi hisobvaraqlari bo‘yicha operatsiyalarni to‘xtatib turish to‘g‘risidagi ariza bilan quyidagi hollarda xo‘jalik sudiga murojaat qilishga haqli:
soliq tekshiruvini o‘tkazishga soliq to‘lovchi tomonidan to‘sqinlik qilingan yoki soliq to‘lovchi daromadlar olish uchun foydalanayotgan yoxud soliq solish obyektini saqlash bilan bog‘liq hududlarni, binolarni, shu jumladan joylarni ko‘zdan kechirish uchun davlat soliq xizmati organining mansabdor shaxslarini kiritish rad etilganda;
(27-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2014-yil 28-noyabrdagi 271-sonli qarori tahririda)
Keyingi tahrirga qarang.
28. Soliq kodeksi 101-moddasining birinchi qismiga ko‘ra davlat soliq xizmati organining mansabdor shaxslari tomonidan soliq tekshiruvi natijalari bo‘yicha soliq tekshiruvi dalolatnomasi tuziladi.
Ushbu moddaning to‘rtinchi qismiga muvofiq soliq tekshiruvi dalolatnomasining barcha nusxalari davlat soliq xizmati organlarining soliq tekshiruvini o‘tkazayotgan mansabdor shaxslari tomonidan imzolanadi. Soliq tekshiruvi dalolatnomasining bir nusxasi soliq to‘lovchiga topshiriladi. Soliq to‘lovchi soliq tekshiruvi dalolatnomasini olganda dalolatnomaning barcha nusxalariga uni olgan sanani ko‘rsatgan holda imzo qo‘yishi shart. Soliq tekshiruvi dalolatnomasining davlat soliq xizmati organida qolgan nusxalari soliq tekshiruvi materiallariga qo‘shib qo‘yiladi.
Soliq to‘lovchining soliq tekshiruvi dalolatnomasidagi imzosi uning soliq tekshiruvi natijalaridan rozi ekanligini anglatmaydi.
Soliq to‘lovchi soliq tekshiruvi dalolatnomasini olishdan bosh tortgan taqdirda davlat soliq xizmati organining mansabdor shaxsi bu haqda soliq tekshiruvi dalolatnomasiga tegishli yozuv kiritadi. Mazkur holda soliq tekshiruvi dalolatnomasining bir nusxasi soliq to‘lovchiga pochta orqali buyurtma xat bilan yuboriladi va shu paytdan e’tiboran soliq tekshiruvi tugallangan hisoblanadi.
Soliq tekshiruvi dalolatnomasi soliq to‘lovchining huquqlari va qonun bilan qo‘riqlanadigan manfaatlarini buzadigan hujjat hisoblanmasligi sababli, soliq to‘lovchining uni bekor qilish yoki haqiqiy emas deb topish haqidagi talablari xo‘jalik sudida ko‘rish uchun tegishli emas.
Keyingi tahrirga qarang.
Oldingi tahrirga qarang.
28.1. Soliq tekshiruvi o‘tkazilganda soliq tekshiruvi dalolatnomasi tuzilmagan hollarda tekshirish o‘tkazilmagan va soliqqa oid huquqbuzarlik aniqlanmagan deb hisoblanadi. Shuning uchun davlat soliq xizmati organining soliq to‘lovchini soliq tekshiruvi natijasida aniqlangan soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganligi uchun javobgarlikka tortish to‘g‘risidagi qarori soliq tekshiruvi dalolatnomasiga asoslanmagan bo‘lsa, bu holat ushbu qarorni haqiqiy emas deb topish yoki moliyaviy sanksiya qo‘llashni rad etish uchun asos bo‘ladi. Soliq kodeksining 113, 118, 120-moddalarida ko‘rsatilgan huquqbuzarliklar hamda qonun hujjatlarida ko‘rsatilgan boshqa huquqbuzarliklar bundan mustasno.
(28.1-bandning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2013-yil 5-dekabrdagi 255-sonli qarori tahririda)
Keyingi tahrirga qarang.
Keyingi tahrirga qarang.
Oldingi tahrirga qarang.
29. Davlat soliq xizmati organlari mansabdor shaxslarining SKning 92 — 104-moddalarida nazarda tutilgan qoidalarga rioya etmaganligi davlat soliq xizmati organining qarori davlat soliq xizmatining yuqori turuvchi organi tomonidan bekor qilinishi yoki mazkur qarorning sud tomonidan haqiqiy emas deb topilishi uchun asos bo‘lishi mumkin.
(29-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2013-yil 5-dekabrdagi 255-sonli qarori tahririda)
Keyingi tahrirga qarang.
30. Soliq kodeksi 103-moddasining birinchi qismiga muvofiq davlat soliq xizmati organining rahbari yoki rahbar o‘rinbosari soliq tekshiruvi materiallari ko‘rib chiqilganidan keyin besh ish kunidan kechiktirmasdan soliqlar, boshqa majburiy to‘lovlarni va penyani hisoblash yoki buni rad etish haqida yoxud soliq to‘lovchini soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganligi uchun javobgarlikka tortish yoki buni rad etish haqida qaror qabul qiladi.
Qaror qabul qilingan kundan e’tiboran ikki ish kunidan oshmaydigan muddatda uning nusxasi tilxat olish orqali yoki soliq to‘lovchi tomonidan olingan sanani tasdiqlovchi boshqa usul orqali soliq to‘lovchiga topshiriladi. Agar soliq to‘lovchiga qaror nusxasini topshirishning imkoni bo‘lmasa, u pochta orqali buyurtma xat bilan jo‘natiladi va jo‘natilganidan e’tiboran uch kun o‘tgach, topshirilgan hisoblanadi.
Soliq to‘lovchi davlat soliq xizmati organining qaroridan norozi bo‘lsa, davlat soliq xizmati organining yuqori turuvchi organiga qarorni (butunlay yoki qisman) bekor qilishni so‘rab yoxud xo‘jalik sudiga qarorni (butunlay yoki qisman) haqiqiy emas deb topishni so‘rab ariza bilan murojaat qilishi mumkin.
Keyingi tahrirga qarang.
31. Soliq to‘lovchi davlat soliq xizmati organi qarorining nusxasi olingan kundan e’tiboran o‘ttiz kun ichida qarorda ko‘rsatilgan soliqlar, boshqa majburiy to‘lovlar va penya summasini to‘lamasa yoxud qarorning nusxasini olgach soliqlar, boshqa majburiy to‘lovlar va penya summasini to‘lashni rad etish to‘g‘risida yozma bildirish taqdim etgan taqdirda, davlat soliq xizmati organi Soliq kodeksining 62—65-moddalariga muvofiq soliqlar, boshqa majburiy to‘lovlar va penyani majburiy ravishda undirish choralarini ko‘radi.
Oldingi tahrirga qarang.
32. Soliq kodeksi 104-moddasining ikkinchi qismiga muvofiq soliq to‘lovchi davlat soliq xizmati organi qarorining nusxasi olingan kundan e’tiboran o‘ttiz kun ichida qarorda ko‘rsatilgan soliqqa oid huquqbuzarliklarni bartaraf etsa hamda hisoblangan soliqlar, boshqa majburiy to‘lovlar va penya summasini to‘lasa davlat soliq xizmati organi qarorining soliq to‘lovchiga nisbatan qo‘llaniladigan jarima qismi bekor qilingan hisoblanadi. Mazkur norma Soliq kodeksining 114, 119-moddalarida ko‘rsatilgan hollarga tatbiq etilmaydi.
(32-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2013-yil 5-dekabrdagi 255-sonli qarori tahririda)
33. Soliq to‘lovchi davlat soliq xizmati organi qarorining nusxasi olingan kundan e’tiboran besh ish kuni ichida sodir etilgan soliqqa oid huquqbuzarliklardagi aybini tan olganligi va jarimani ixtiyoriy ravishda to‘lash to‘g‘risidagi yoki uni rad etganligi to‘g‘risidagi yozma bildirishni taqdim etmagan yoxud rad etganligi to‘g‘risida yozma bildirish taqdim etgan taqdirda, shuningdek Soliq kodeksi 104-moddasining beshinchi qismiga muvofiq berilgan muddat ichida jarima to‘lanmagan taqdirda, davlat soliq xizmati organi soliq to‘lovchiga nisbatan jarima qo‘llash to‘g‘risida ariza bilan xo‘jalik sudiga murojaat qiladi.
Xo‘jalik sudlari nizolarni davlat soliq xizmati organlarining da’vo arizalarida (arizalarida) bildirilgan talablar va qarorlarida ko‘rsatilgan soliqqa oid huquqbuzarliklar doirasida hal etishlari lozim.
Keyingi tahrirga qarang.
34. Soliq to‘lovchi davlat soliq xizmati organlarining soliqlar, boshqa majburiy to‘lovlar va penyani hisoblash yoki soliq to‘lovchini soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganligi uchun javobgarlikka tortish haqidagi qarorlari, ular mansabdor shaxslarining harakatlari (harakatsizligi) ustidan Soliq kodeksining 18-bobida belgilangan tartib va muddatlarda shikoyat berishi mumkin.
Keyingi tahrirga qarang.
35. Soliq kodeksi 112-moddasining ikkinchi qismiga muvofiq soliq to‘lovchilarga moliyaviy sanksiyalar sud tartibida qo‘llaniladi, soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlarni to‘lash muddati o‘tkazib yuborilganligi uchun penya hisoblash, shuningdek soliq to‘lovchi sodir etilgan huquqbuzarlikdagi aybini tan olgan va jarimani ixtiyoriy ravishda to‘lagan hollar bundan mustasno.
Oldingi tahrirga qarang.
Agar davlat soliq xizmati organi tomonidan SK 54-moddasining uchinchi qismiga ko‘ra moliyaviy jarimani bo‘lib-bo‘lib to‘lashga ruxsat berilgan bo‘lsa, ushbu muddat davomida, ya’ni muddat tugamasdan davlat soliq xizmati organi sudga moliyaviy jarima qo‘llash haqida ariza bilan murojaat qilganda, ariza XPK 118-moddasi birinchi qismining 6-bandiga muvofiq qaytarilishi, ushbu holat yuzasidan arizasi ish yurituvga qabul qilinganidan keyin aniqlansa, XPK 88-moddasining 5-bandiga muvofiq ariza ko‘rmasdan qoldirilishi lozim.
(35-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2014-yil 28-noyabrdagi 271-sonli qaroriga asosan ikkinchi xatboshi bilan to‘ldirilgan)
Keyingi tahrirga qarang.
Oldingi tahrirga qarang.
35.1. Soliq kodeksi 112-moddasining to‘rtinchi qismiga muvofiq qo‘llaniladigan moliyaviy sanksiya huquqbuzarlikning oqibatlariga nomutanosib bo‘lgan, javobgarlikni yengillashtiruvchi holatlar aniqlangan taqdirda, shuningdek huquqbuzarning moddiy ahvolini inobatga olib, sud Soliq kodeksining 17-bobida nazarda tutilgan moliyaviy sanksiyaning eng kam darajasidan ham kamroq, biroq belgilangan sanksiya eng kam miqdorining 25 foizidan kam bo‘lmagan miqdorda, sabablar va asoslarni albatta ko‘rsatgan holda moliyaviy sanksiya qo‘llashga haqli.
Bunda sudlarni e’tibori moliyaviy sanksiyaning eng kam darajasidan ham kamroq qo‘llash sudning huquqi ekanligiga qaratilsin. Ushbu huquqni amalga oshirishda sud qo‘llaniladigan moliyaviy sanksiya miqdorining sodir etilgan soliqqa oid huquqbuzarlik oqibatlariga mutanosibligini baholashi, javobgarlikni yengillashtiruvchi holatlarning mavjudligini aniqlashi, soliq to‘lovchining moddiy ahvolini hisobga olishi lozim. Bunda inobatga olish kerakki, javobgarlikni yengillashtiruvchi holatlarning mavjudligi soliq to‘lovchi tomonidan isbotlanadi.
Soliq kodeksi 111-moddasining birinchi qismida ko‘rsatilgan javobgarlikni yengillashtiruvchi holatlarning ro‘yxati tugal bo‘lmaganligi bois, sud soliq to‘lovchi tomonidan soliqlarni muntazam ravishda to‘lab kelinganligini, soliqqa oid huquqbuzarlikni birinchi marta sodir etilganligini, uning moliyaviy ahvoli og‘irligini, moliyaviy sanksiyaning qo‘llanilishi oqibatida iqtisodiy nochor (bankrotlik) holatiga tushishi mumkinligini va soliq to‘lovchini ijobiy tavsiflovchi boshqa holatlarni yengillashtiruvchi deb hisoblashi mumkin.
Sudlarga tushuntirilsinki, agar soliq to‘lovchi tomonidan soliqqa oid bir necha huquqbuzarlik sodir etilgan bo‘lib va moliyaviy sanksiyaning eng kam darajasidan ham kamroq qo‘llash uchun asoslar mavjud bo‘lsa, Soliq kodeksi 112-moddasining to‘rtinchi qismidagi qoida har bir modda yoki moddaning har bir qismi yoxud ularning ayrimlari bo‘yicha alohida qo‘llanilishi mumkin. Bunda jarimaning uzil-kesil miqdori to‘liq qo‘shish yo‘li bilan aniqlanib, va u davlat soliq xizmati organi tomonidan arizada qo‘llanilishi so‘ralayotgan jarimaning eng yuqori miqdoridan oshmasligi lozim.
Moliyaviy sanksiyani qo‘llash to‘g‘risidagi hal qiluv qarorining asoslantiruvchi qismida moliyaviy sanksiyaning eng kam darajasidan ham kamroq qo‘llanilishi sabablari va asoslari ko‘rsatilishi shart.
Hal qiluv qarorining xulosa qismida har bir huquqbuzarlik uchun javobgarlik nazarda tutilgan Soliq kodeksining tegishli moddasi, huquqbuzarlikning har biri bo‘yicha Soliq kodeksi 112-moddasining to‘rtinchi qismi alohida qo‘llanilganligi va ushbu bandning to‘rtinchi xatboshida belgilangan qoida bo‘yicha aniqlangan moliyaviy sanksiyaning uzil-kesil miqdori ko‘rsatiladi.
(35.1-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2015-yil 30-sentabrdagi 286-sonli qaroriga asosan kiritilgan)
Keyingi tahrirga qarang.
36. Xo‘jalik sudlariga tushuntirilsinki, Soliq kodeksi amalga kiritilishi munosabati bilan 2008-yil 1-yanvardan boshlab sodir etilgan soliqqa oid huquqbuzarliklar uchun huquqiy ta’sir choralari faqat tadbirkorlik subyektlariga emas, balki barcha yuridik shaxslar va yakka tartibdagi tadbirkorlarga sud tartibida qo‘llaniladi, soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlarni to‘lash muddati o‘tkazib yuborilganligi uchun penya hisoblash, shuningdek soliq to‘lovchi sodir etilgan soliqqa oid huquqbuzarlikdagi aybini tan olgan va jarimani ixtiyoriy ravishda to‘lagan hollar bundan mustasno.
Keyingi tahrirga qarang.
Oldingi tahrirga qarang.
37. Soliq kodeksi 53-moddasining birinchi qismiga muvofiq banklar soliq to‘lovchining soliqni va (yoki) boshqa majburiy to‘lovni o‘tkazishga doir to‘lov topshiriqnomalarini, shuningdek tegishli vakolatli organning soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlarni undirish to‘g‘risidagi inkasso topshiriqnomalarini “Xo‘jalik yurituvchi subyektlarning bank hisob raqamlaridan pul mablag‘larini hisobdan chiqarish tartibi to‘g‘risida”gi Yo‘riqnomada (O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida 2012-yil 15-martda 2342-son bilan ro‘yxatga olingan), “O‘zbekiston Respublikasida naqd pulsiz hisob-kitoblar to‘g‘risida”gi Nizom (O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida 2013-yil 3-iyunda 2465-son bilan ro‘yxatga olingan) hamda “O‘zbekiston Respublikasi davlat budjetining kassa ijrosi to‘g‘risida”gi Yo‘riqnomada (O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida 2012-yil 1-fevralda 2320-son bilan ro‘yxatga olingan) belgilangan navbatda bajarishlari shart.
(37-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2013-yil 5-dekabrdagi 255-sonli qarori tahririda)
37.1. Xo‘jalik sudlarining e’tibori Soliq kodeksi 63-moddasining to‘rtinchi qismiga muvofiq soliq qarzi summasini undirish soliq to‘lovchining barcha bank hisobvaraqlarida turgan pul mablag‘laridan amalga oshirilishi, qonun hujjatlariga muvofiq undiruv qaratish mumkin bo‘lmagan hisobvaraqlar bundan mustasnoligiga qaratilsin.
Keyingi tahrirga qarang.
37.2. Soliq kodeksi 53-moddasining oltinchi qismiga muvofiq bankning aybi bilan soliq to‘lovchining soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar summasini o‘tkazish topshiriqnomasi, tegishli vakolatli organning ularni undirish to‘g‘risidagi inkasso topshiriqnomasi bajarilmagan (bajarilishi kechiktirilgan) taqdirda, bankdan har bir kechiktirilgan kun uchun soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlarning o‘tkazilmagan summasini 0,5 foizi miqdorida belgilangan tartibda penya undiriladi.
Bunda qo‘llaniladigan penya bankning o‘z soliq majburiyatlari bajarilishini kechiktirganligi uchun emas, balki mijozning soliq majburiyatlari bajarilishini kechiktirganligi uchun bankka nisbatan belgilangan huquqiy ta’sir chorasi bo‘lib, u huquqiy tabiati bo‘yicha moliyaviy sanksiya hisoblanadi va sud tartibida qo‘llaniladi, bank sodir etilgan soliqqa oid huquqbuzarlikdagi aybini tan olgan hamda penyani ixtiyoriy ravishda to‘lagan hollar bundan mustasno.
37.3. Davlat soliq xizmati organining moliyaviy sanksiya qo‘llash haqidagi arizasi bank filialiga nisbatan taqdim etilgan bo‘lsa, bankni javobgar sifatida ishda ishtirok etishga jalb qilish masalasi xo‘jalik sudi tomonidan XPKning 38-moddasiga muvofiq hal etiladi. Davlat soliq xizmati organining arizasi qanoatlantirilganda moliyaviy sanksiya bank filialiga emas, balki bankning o‘ziga qo‘llaniladi.
Keyingi tahrirga qarang.
Oldingi tahrirga qarang.
38. Soliq kodeksi 114-moddasining birinchi qismiga muvofiq, kirim qilinmagan tovarlarni saqlash, bundan ularning qonuniy kelib chiqishi tasdiqlangan hollar mustasno, — kirim qilinmagan tovar qiymati miqdorida, ushbu moddaning uchinchi qismiga muvofiq, tovarlarni (ishlarni, xizmatlarni) realizatsiya qilishdan tushgan tushumni yashirish (kamaytirib ko‘rsatish) — tovarlarni (ishlarni, xizmatlarni) realizatsiya qilishdan tushgan tushum yashirilgan (kamaytirib ko‘rsatilgan) summasining 20 foizi miqdorida jarima solishga sabab bo‘ladi.
(38-bandning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2015-yil 30-sentabrdagi 286-sonli qarori tahririda)
Keyingi tahrirga qarang.
Oldingi tahrirga qarang.
Qo‘zg‘atilgan ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi ish yoki jinoyat ishi doirasida kirim qilinmagan tovarlar davlat daromadiga o‘tkazilgan taqdirda, Soliq kodeksi 114-moddasining birinchi qismida nazarda tutilgan moliyaviy sanksiya qo‘llanilmaydi.
Agar jinoyat ishlari bo‘yicha sudning hukmi, ajrimi, qarori yoki hal qiluv qaroriga asosan kirim qilinmagan tovarlar yo‘q qilingan bo‘lsa, Soliq kodeksi 114-moddasining birinchi qismida nazarda tutilgan sanksiya qo‘llanilishi lozim.
Keyingi tahrirga qarang.
Shu sababli, sudlar Soliq kodeksi 114-moddasining birinchi qismiga asosan moliyaviy sanksiya qo‘llashda ushbu ish ma’muriy yoki jinoiy ish bilan bog‘liqligini aniqlashlari hamda sud hujjatlarida bayon etilgan holatlarga asoslanishlari lozim.
(38-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2015-yil 30-sentabrdagi 286-sonli qaroriga asosan ikkinchi, uchinchi va to‘rtinchi xatboshilar bilan to‘ldirilgan)
38.1. Kirim qilinmagan tovarlarni saqlash deganda buxgalteriya hujjatlarida aks ettirilmasdan saqlanayotgan, realizatsiya qilishga chiqarilgan va realizatsiya qilingan tovarlar tushuniladi.
Oldingi tahrirga qarang.
Chakana savdo faoliyati bilan shug‘ullanadigan yakka tartibdagi tadbirkorlar uchun daromadlar va tovar operatsiyalarini hisobga olish registrlari chakana savdo faoliyati bilan shug‘ullanadigan yakka tartibdagi tadbirkorning daromadlar va tovar operatsiyalarini hisobga olish daftari va tovar cheklari daftarchasi hisoblanadi. Daromadlar va tovar operatsiyalarini hisobga olish registrlari yakka tartibdagi tadbirkor ro‘yxatdan o‘tkazilgan joydagi davlat soliq xizmati organlari tomonidan ro‘yxatdan o‘tkaziladi.
(38.1-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2013-yil 5-dekabrdagi 255-sonli qaroriga asosan ikkinchi xatboshisi bilan to‘ldirilgan)
Kirim qilinmagan tovarlarning qiymati yuzasidan nizo vujudga kelgan holda, u manfaatdor tarafning iltimosnomasi bo‘yicha xo‘jalik sudi tomonidan tayinlangan mutaxassis (ekspert)ning xulosasiga asosan belgilanadi.
Oldingi tahrirga qarang.
Oldingi tahrirga qarang.
38.2. Soliq kodeksi 114-moddasining beshinchi qismiga muvofiq, tovarlarni (ishlarni, xizmatlarni) realizatsiya qilishdan tushgan tushumni yashirish (kamaytirib ko‘rsatish) deb quyidagilar e’tirof etiladi:
(38.2-bandning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2015-yil 30-sentabrdagi 286-sonli qarori tahririda)
tovarlar (ishlar, xizmatlar) realizatsiya qilinganligi fakti hujjat bilan tasdiqlanganda tovarlarni (ishlarni, xizmatlarni) realizatsiya qilishdan tushgan tushum summasining hisobga olish registrlarida aks ettirilmaganligi;
tovarlar (ishlar, xizmatlar) realizatsiya qilinganligi fakti to‘g‘risida dalolat beruvchi hujjatlarning almashtirilganligi, soxtalashtirilganligi yoki yo‘q qilinganligi;
hisobda realizatsiya qilinmagan deb ko‘rsatilgan tovarlarning omborda yoki realizatsiya qilish joyida mavjud emasligi.
(38.2-bandning birinchi qismi O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2014-yil 28-noyabrdagi 271-sonli qarori tahririda)
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 1996-yil 9-avgustdagi “Budjet bilan hisob-kitoblar uchun xo‘jalik yurituvchi subyektlarning mas’uliyatini oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PF—1504-sonli Farmoni 3-bandining beshinchi xatboshisiga muvofiq barcha chakana savdo korxonalari, shuningdek aholiga xizmat ko‘rsatuvchi korxonalarning tushgan naqd pul mablag‘larini har kuni bank muassasalariga topshirmasligi ham tushumni yashirish deb baholanadi.
Oldingi tahrirga qarang.
38.3. Soliq kodeksi 114-moddasining uchinchi qismiga muvofiq tovarlarni (ishlarni, xizmatlarni) realizatsiya qilishdan tushgan tushumning yashirilgan (kamaytirib ko‘rsatilgan) summasiga qonun hujjatlariga muvofiq soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlarni hisoblash amalga oshiriladi.
(38.3-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2014-yil 28-noyabrdagi 271-sonli qarori tahririda)
Oldingi tahrirga qarang.
(39-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2013-yil 5-dekabrdagi 255-sonli qaroriga asosan o‘z kuchini yo‘qotgan)
40. Fiskal xotirali nazorat-kassa mashinalarini va (yoki) to‘lovlarni plastik kartochkalar asosida qabul qilish bo‘yicha hisob-kitob terminallarini ishlatish majburiy bo‘lgani holda ularni ishlatmasdan (o‘rnatmasdan) savdoni amalga oshirganlik va xizmatlar ko‘rsatganlik, xuddi shuningdek sotib oluvchiga kvitansiyalar yozib berish, talonlar, cheklar yoki ularga tenglashtirilgan boshqa hujjatlarni berish majburiy bo‘lgani holda bunday hujjatlarni bermasdan tovarlarni realizatsiya qilganlik va xizmatlar ko‘rsatganlik Soliq kodeksi 119-moddasining birinchi qismida nazarda tutilgan miqdorda, texnik talablarga javob bermaydigan nazorat-kassa mashinalaridan foydalanganlik yoki fiskal xotirasining xizmat ko‘rsatish dasturi buzilgan nazorat-kassa mashinalaridan foydalanganlik, shuningdek plastik kartochkalar asosida to‘lovlarni qabul qilishni rad etganlik Soliq kodeksi 119-moddasining uchinchi qismida nazarda tutilgan miqdorda jarima solinishiga sabab bo‘ladi.
40.1. Soliq kodeksi 119-moddasining birinchi qismida nazarda tutilgan harakatlar jarima qo‘llanilganidan keyin bir yil ichida sodir etilganda ushbu moddaning ikkinchi qismida belgilangan miqdorda, ushbu moddaning uchinchi qismida nazarda tutilgan harakatlar jarima qo‘llanilganidan keyin bir yil ichida sodir etilganda esa ushbu moddaning to‘rtinchi qismida belgilangan miqdorda jarima solinadi.
Oldingi tahrirga qarang.
Bunda jarima qo‘llanilganidan keyin bir yillik muddat deganda, soliqqa oid huquqbuzarlik uchun jarimani ixtiyoriy ravishda to‘lash uchun muddat berish to‘g‘risidagi davlat soliq xizmati organining qarori qabul qilingan kun yoki jarima sud tartibida qo‘llanilgan kundan boshlab o‘n ikki oy ichida sodir etilgan soliqqa oid huquqbuzarlik tushuniladi.
(40.1-bandning ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2014-yil 28-noyabrdagi 271-sonli qarori tahririda)
40.2. Agar soliq to‘lovchining bir necha savdo shoxobchalari mavjud bo‘lsa va bir soliq tekshiruvi jarayonida ularning har birida Soliq kodeksining 119-moddasida nazarda tutilgan bir xildagi huquqbuzarlik sodir etilganligi aniqlangan taqdirda, soliq to‘lovchiga bir marta moliyaviy sanksiya qo‘llaniladi.
40.3. Ushbu toifadagi nizolarni hal etishda xo‘jalik sudlari fiskal xotirali nazorat-kassa mashinalarining va yozib beriladigan bir martalik kvitansiyalarning davlat soliq xizmati organidan ro‘yxatdan o‘tkazilganligiga e’tibor qaratishlari lozim. Tegishli tartibda ro‘yxatdan o‘tkazilmagan nazorat-kassa mashinalari va kvitansiyalardan foydalanganlik soliq to‘lovchiga Soliq kodeksi 119-moddasining birinchi qismida nazarda tutilgan jarima qo‘llash uchun asos bo‘ladi.
Keyingi tahrirga qarang.
Oldingi tahrirga qarang.
40.4. Sertifikatlash bo‘yicha akkreditatsiya qilingan organlar tomonidan majburiy tartibda sertifikatlanmagan va muvofiqlik sertifikatiga ega bo‘lmagan fiskal xotiraga ega bo‘lgan nazorat-kassa mashinalaridan foydalangan holda texnik talablarga javob bermaydigan nazorat-kassa mashinalaridan foydalanganlik sifatida qaraladi hamda ushbu holat Soliq kodeksi 119-moddasining birinchi qismida nazarda tutilgan jarima qo‘llash uchun asos bo‘ladi.
(40.4-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2014-yil 28-noyabrdagi 271-sonli qaroriga asosan kiritilgan)
Oldingi tahrirga qarang.
40.5. Texnik talablarga javob bermaydigan nazorat-kassa mashinalaridan foydalanganlik yoki fiskal xotirasining xizmat ko‘rsatish dasturi buzilgan nazorat-kassa mashinalaridan foydalanganlik holati soliq tekshiruvi davomida olingan bunday xulosa berishga vakolatli bo‘lgan mustaqil tashkilotning xulosasi bilan tasdiqlanishi lozim.
(40.5-band O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2014-yil 28-noyabrdagi 271-sonli qaroriga asosan kiritilgan)
41. Nizo bo‘yicha hal qiluv qarori qabul qilingunga qadar soliq to‘lovchi tomonidan soliq qarzi va moliyaviy sanksiya to‘langan bo‘lsa, xo‘jalik sudi nizo bartaraf etilganligi sababli da’voni qanoatlantirishni rad etadi.
Agar soliq to‘lovchi tomonidan da’vo talabida ko‘rsatilgan summa qisman to‘langan bo‘lsa, xo‘jalik sudi soliq to‘lovchining mol-mulkidan undiruvni soliq qarzining qolgan summasiga qaratadi, moliyaviy sanksiyaning qolgan summasini qo‘llaydi. Mol-mulkka undiruv qaratilishi yoki qo‘llanilishi lozim bo‘lgan summaning aniq miqdori sudning hal qiluv qarorida ko‘rsatiladi.
Keyingi tahrirga qarang.
42. Xo‘jalik sudlari shuni e’tiborga olishlari lozimki, agar soliqqa oid huquqbuzarlikni sodir etgan soliq to‘lovchi — yuridik shaxs tugatilgan bo‘lsa, unga huquqiy ta’sir chorasi qo‘llanilmaydi.
Keyingi tahrirga qarang.
Soliq kodeksi 51-moddasining ikkinchi qismiga muvofiq qayta tashkil etilgan yuridik shaxsning soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlarni to‘lash bo‘yicha soliq majburiyatini bajarish, qayta tashkil etish tugallanguniga qadar huquqiy vorisga (huquqiy vorislarga) qayta tashkil etilayotgan yuridik shaxs soliq majburiyatlarini bajarmaganligi yoki lozim darajada bajarmaganligi faktlari va (yoki) holatlari ma’lum bo‘lganligi yoxud ma’lum bo‘lmaganligidan qat’i nazar, uning huquqiy vorisi (huquqiy vorislari) zimmasiga yuklatiladi.
Topshirish hujjatida soliq qarzining huquqiy vorisga o‘tkazilganligi haqidagi ma’lumotning mavjud emasligi, huquqiy vorisni ushbu soliq qarzi bo‘yicha javobgarlikdan ozod qilmaydi.
Keyingi tahrirga qarang.
43. Moliyaviy sanksiyani qo‘llashda xo‘jalik sudlari Soliq kodeksining 111-moddasida belgilangan soliqqa oid huquqbuzarliklar uchun javobgarlikni yengillashtiruvchi holatlarning tugal emasligini, og‘irlashtiruvchi holat esa tugal hisoblanishini inobatga olishlari lozim.
Keyingi tahrirga qarang.
Oldingi tahrirga qarang.
(43-bandning ikkkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi Plenumining 2015-yil 30-sentabrdagi 286-sonli qaroriga asosan chiqarilgan)
44. Xo‘jalik sudlari qonun hujjatlari buzilgan har bir holat bo‘yicha mansabdor shaxslarning javobgarligi masalalarini hal etib, huquqbuzarlikni keltirib chiqargan sabablar va sharoitlarni puxta o‘rganib, xususiy ajrimlar chiqarish yo‘li bilan ularni bartaraf etish choralarini ko‘rishlari lozim.
Keyingi tahrirga qarang.