LexUZ sharhi
Mazkur Farmon O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2021-yil 30-apreldagi PF-6218-sonli “Milliy qonunchilik bazasini kompleks tizimlashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmoniga asosan o‘z kuchini yo‘qotgan.
Respublikada erkin almashtiriladigan valyutada hisob-kitoblar va xizmatlarning barcha turlarini tezkorlik bilan amalga oshirib, xorijiy hamda vatanimizdagi yuridik va jismoniy shaxslarga tegishli valyuta mablag‘larining O‘zbekiston Respublikasiga o‘z vaqtida o‘tkazilishini ta’minlayotgan vakolatli banklar tarmog‘i vujudga keltirilgan.
Shu bilan birga tekshirishlarning ko‘rsatishicha, respublikada valyutani tartibga solish to‘g‘risida amal qilayotgan qonunlar jiddiy ravishda buzilmoqda. Shularga muvofiq milliy valyuta — so‘m O‘zbekiston Respublikasi hududida birdan-bir qonuniy to‘lov vositasi hisoblanadi va xorijiy valyutada, shu jumladan naqd holida hisob-kitoblar va to‘lovlarni amalga oshirish man qilingan. Mazkur tartibni buzganlik uchun javobgarlik, hatto jinoiy javobgarlik choralari ham ko‘zda tutilgan.
Nazorat qilinmayotgan bozorda g‘ayriqonuniy ravishda sotish va olinayotgan daromadlarning soliqqa tortilishidan bo‘yin tovlash maqsadida ajnabiy fuqarolar naqd xorijiy valyutani kattagina hajmlarda olib kelish va hisob-kitoblarda foydalanish hollariga yo‘l qo‘yilmoqda, bu esa milliy valyutaga nisbatan ishonchga salbiy ta’sir qilmoqda.
Bunday tartib-qoidalarning buzilishiga chek qo‘yish va respublikaning valyutani tartibga solish to‘g‘risidagi qonunlariga og‘ishmay rioya etish maqsadida:
1. Korxonalar va tashkilotlar, boshqa yuridik hamda jismoniy shaxslar — O‘zbekiston Respublikasining rezidentlari va norezidentlari respublikada belgilangan tartibga qat’iy amal qilsinlar, unga muvofiq O‘zbekiston Respublikasi hududida milliy valyuta — so‘m yagona qonuniy to‘lov vositasi hisoblanadi va shuni nazarda tutsinlarki, mazkur tartibni buzganlik uchun javobgarlik, hatto jinoiy javobgarlik choralari ko‘zda tutilgan.
2. Shu narsa belgilab qo‘yilsinki, yuridik shaxslar naqd xorijiy valyutani olib kirishlari va olib chiqib ketishlariga yo‘l qo‘yilmaydi, vakolatli banklar esa — O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining oldindan berilgan ruxsatnomasi mavjud bo‘lgan taqdirdagina buni amalga oshiradilar.
jismoniy shaxslar — O‘zbekiston Respublikasining rezidentlari va norezidentlari olib kiradigan naqd xorijiy valyuta belgilangan tartibda bojxona deklaratsiyasi albatta to‘ldirilgandan keyin o‘tkaziladi;
jismoniy shaxslar —rezidentlari va norezidentlari 5000 AQSh dollaridan ko‘proq miqdordagi naqd xorijiy valyutani olib kirishlari chog‘ida olib kelinayotgan valyuta summasining ikki foizi miqdorida yig‘im undiriladi;
rezidentlarga 500 AQSh dollarga teng miqdorgacha erkin almashtiriladigan naqd valyutani, norezidentlarga — bojxona deklaratsiyasiga muvofiq respublikaga olib kelingan miqdordagi valyutani respublikadan tashqariga olib chiqib ketishga ruxsat beriladi. Ko‘rsatilgan miqdordan ortiqcha naqd valyutani olib chiqib ketishga O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki yoki Tashqi iqtisodiy faoliyat Milliy bankining ruxsati bilan yo‘l qo‘yiladi;
norezidentlar tomonidan olib chiqilib ketilayotgan erkin almashtiriladigan naqd valyuta miqdori deklaratsiyada ko‘rsatilgan olib kelingan mablag‘ga qaraganda 2000 dollardan ortiqroq summadan kam bo‘lmagan hollarda bojxona organlariga ayirboshlash punktlarining xorijiy valyutani sotib olish to‘g‘risidagi ma’lumotnomalarni yoki valyuta foydalangani qonuniy ekanini tasdiqlovchi boshqa hujjatlarni majburiy ravishda taqdim etishi zarur. Tasdiqlovchi hujjatlar bo‘lmagan taqdirda norezident tegishli hujjatlar bilan tasdiqlanmagan summaning 30 foizi miqdorida jarima to‘laydi.
O‘zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo‘mitasi, Markaziy banki Moliya vazirligi, Tashqi ishlar vazirligi va Adliya vazirligi bilan birgalikda ushbu bandni ro‘yobga chiqarish tartibi to‘g‘risidagi takliflarni uch kun muddatda Vazirlar Mahkamasiga taqdim etib, bunda uning qoidalari diplomatik daxlsizlikka ega bo‘lgan shaxslarga nisbatan tatbiq etilmasligini nazarda tutsinlar.
Keyingi tahrirga qarang.
5. O‘zbekiston Respublikasi hududida yuridik va jismoniy shaxslar rezidentlar va norezidentlar, shu jumladan xorijiy sarmoyalar ishtirokidagi korxonalar tomonidan barcha turdagi ishlar va xizmatlar haqini, shu jumladan maosh va unga tenglashtirilgan to‘lovlarni berishda naqd xorijiy valyutada hisob-kitoblar hamda to‘lovlarni amalga oshirishlari qat’iyan man etilsin.
Belgilab ko‘yilsinki, mazkur to‘lovlar O‘zbekiston Respublikasining naqd milliy valyutasida, shuningdek so‘mlarni respublika tijorat banklaridagi tegishli hisob-varaqlarga o‘tkazish yo‘li bilan amalga oshirilishi mumkin. Norezidentlar uchun to‘lovlar yuqorida ko‘rsatilgan to‘lov shakllari bilan bir qatorda xorijiy valyutani ularning O‘zbekiston Respublikasidan tashqaridagi valyuta hisob-varaqlariga o‘tkazish yo‘li bilan amalga oshirilishi mumkin.
Barcha mulkchilik shaklidagi korxonalar va tashkilotlarning rahbarlari zimmasiga Farmonning ushbu bandi bajarilishi uchun shaxsiy mas’uliyat yuklatilsin. Ogohlantirib qo‘yilsinki, buning buzilishiga yo‘l qo‘yilgan taqdirda ularga nisbatan qonunchilikda ko‘zda tutilgan javobgarlik choralari qo‘llaniladi.
6. O‘zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vazirligi va Tashqi iqtisodiy aloqalar vazirligi — O‘zbekiston Respublikasining rezidentlari bo‘lmish xodimlariga barcha turdagi ishlar va xizmatlar uchun milliy valyutada haq to‘lash bo‘yicha, shuningdek xorijiy valyutani olib kirish va olib chiqib ketish to‘g‘risida xorijiy davlatlarning elchixonalari hamda chet el firmalari, kompaniyalari va xalqaro tashkilotlarning vakolatxonalari bilan ish olib borsinlar.
7. O‘zbekiston Respublikasining Markaziy banki, vakolatli banklari “O‘zbeksavdo” uyushmasi, “O‘zbekiston havo yo‘llari” Milliy aviakompaniyasi, “O‘zbekturizm” uyushmasi va boshqa manfaatdor tashkilotlar bilan birgalikda plastik hisob-kitob kartochkalarini qo‘llanish tarmoqlarining kengaytirilishini, tovarlarning cheklarga sotilishini hamda tovarlar va xizmatlar uchun naqdsiz hisob-kitoblarning boshqa shakllari joriy etilishini ta’minlasinlar.
8. O‘zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo‘mitasining Bosh bojxona boshqarmasi temir yo‘l, avtomobil, aviatsiya va daryo transporti bilan bojxona chegarasi kesib o‘tiladigan joylarda qo‘shimcha bojxona postlarini ochish bo‘yicha takliflarni ikki hafta muddat ichida Vazirlar Mahkamasiga taqdim etsin.
9. O‘zbekiston Respublikasining Adliya vazirligi tegishli vazirliklar va idoralar bilan birgalikda bir oy muddatda qonunchilikni ushbu Farmon qoidalariga muvofiq holga keltirish borasidagi takliflarni belgilangan tartibda kiritsin.
10. Mazkur Farmonning ro‘yobga chiqarilishini nazorat qilish O‘zbekiston Respublikasi Bosh vazirining o‘rinbosari B.S. Hamidov, Markaziy bank Boshqaruvining raisi F.M. Mullajonov, Tashqi ishlar vaziri A.H. Komilov zimmalariga yuklansin.