Qayd etilsinki, mustaqillik yillarida mamlakatda bozor tamoyillariga javob beradigan soliq tizimi shakllandi, O‘zbekiston Respublikasining yangi Soliq kodeksi qabul qilindi, soliqlarni boshqarishning zamonaviy metodlari va mexanizmlari joriy etildi, soliq organlarining yaxlit tizimi yaratildi.
Shu bilan birga, mamlakatimizda to‘plangan va chet el tajribasining tanqidiy tahlili respublika soliq organlari tizimini yanada modernizatsiya qilishning zarurligidan dalolat beradi.
Soliq organlarining funksiyalari, vakolatlari va tuzilmasi zamonaviy talablarga javob bermaydi, ular fiskal-moliya organlari tuzilmasida, eng avvalo, soliq qonunchiligiga rioya etilishini nazorat qilish, Davlat budjetining daromad qismini barqaror shakllantirishning belgilangan topshiriqlarini bajarish masalalarida hali yetakchi o‘rinni egallagani yo‘q.
Ilg‘or axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini qo‘llagan holda ishlarni tashkil etishning zamonaviy shakl va metodlaridan zarur darajada foydalanilmayapti, soliq qonunchiligi buzilishlarining oldini olish, ularni aniqlash va bartaraf etish bo‘yicha axborot-tahliliy ishlar sust olib borilmoqda.
Dehqon bozorlari va savdo komplekslari faoliyatini nazorat qilish ishlari aniq-puxta muvofiqlashtirilmayapti, bozorlar hududlaridagi xo‘jalik yurituvchi subyektlarning moliya-xo‘jalik faoliyatiga turli tekshiruvchi va nazorat qiluvchi organlar tomonidan noqonuniy aralashish holatlari mavjud. Shu bilan bir qatorda, bozorlarda soliq qonunchiligini buzish, turli yig‘imlarni undirish, aksiz solig‘iga tortiladigan tovarlar va kontrafakt mahsulotlarning noqonuniy muomalada bo‘lishi, qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini oshirilgan narxlarda qayta sotish, olingan naqd tushumni to‘liq inkassatsiya qilmaslik hollari davom etmoqda.
Mamlakatimizda to‘plangan va chet el tajribasini hisobga olgan holda soliq organlari tizimini yanada modernizatsiya qilish, nazorat qiluvchi organlar funksiyalaridagi bir-birini takrorlashlarni bartaraf etish, respublika fiskal-moliya organlari tuzilmasida soliq organlarining, eng avvalo, qabul qilingan soliq qonunchiligini va Davlat budjetining daromad qismini shakllantirish bo‘yicha belgilangan topshiriqlarni bajarish masalalaridagi vakolatlarini kengaytirish va rolini oshirish maqsadida:
1. Quyidagilar O‘zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo‘mitasining asosiy vazifalari va funksiyalari etib belgilansin:
davlat soliq siyosatini amalga oshirish va soliq qonunchiligiga, soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlarning to‘g‘ri hisoblanishiga, ularning to‘liq va o‘z vaqtida to‘lanishiga rioya qilinishi yuzasidan ta’sirchan nazoratni ta’minlash;
soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlarning O‘zbekiston Respublikasi Soliq kodeksiga hamda boshqa qonun hujjatlariga muvofiq O‘zbekiston Respublikasi Davlat budjetiga, davlatning maqsadli jamg‘armalariga va budjetdan tashqari jamg‘armalarga to‘liq miqdorda tushishini ta’minlash;
soliqlar yig‘ilishini ko‘paytirish chora-tadbirlarini amalga oshirish, ma’lumotlarning yagona kompyuter bazasini yuritish asosida soliq to‘lovchilarni hisobga olish mexanizmlarini takomillashtirish, ularga ko‘rsatilayotgan axborot-maslahat xizmatlari sohasini kengaytirish, soliq sohasida huquq buzilishlarining oldini olish, ularni aniqlash va bartaraf etish bo‘yicha kompleks tadbirlarni ro‘yobga chiqarish;
pul mablag‘larining noqonuniy muomalada bo‘lishi manbalarini bartaraf etish, aholi bilan pul hisob-kitoblarini amalga oshiruvchi yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan naqd tushumning o‘z vaqtida va to‘liq topshirilishi yuzasidan tizimli nazoratni ta’minlash;
xo‘jalik yurituvchi subyektlar, yuridik va jismoniy shaxslar faoliyatini rag‘batlantirish bo‘yicha qonun hujjatlarini yanada takomillashtirish, ularga zarur imtiyozlar va preferensiyalar berish yuzasidan takliflar kiritish;
dehqon bozorlari va savdo komplekslarining moliya-xo‘jalik faoliyatini, ular tomonidan soliq qonunchiligiga rioya qilinishini qattiq nazorat qilish hamda jinoiy ishlarni huquqni muhofaza qilish organlariga topshirgan holda ularning hududlarida aniqlangan huquq buzilishlari bo‘yicha surishtiruvlar o‘tkazish;
respublika nazorat qiluvchi organlarining xo‘jalik yurituvchi subyektlar faoliyatini tekshirish masalalari bo‘yicha ishlarini muvofiqlashtirilishini ta’minlash, ushbu ishni amalga oshirishda bir-birini takrorlashga va suiiste’molchiliklarga yo‘l qo‘ymaslik;
yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan valyuta va eksport-import operatsiyalarini amalga oshirishda qonun hujjatlariga qat’iy rioya etilishi yuzasidan ta’sirchan nazoratni o‘z vakolatlari doirasida amalga oshirish;
soliq xizmati organlarini halol, yuqori malakali xodimlar bilan ta’minlash, korrupsiya va ishga rasmiyatchilik bilan munosabatda bo‘lish holatlariga qat’iy ravishda barham berish bo‘yicha tizimli ish olib borish, doimiy asosda kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasi oshirib borilishini ta’minlash.
Keyingi tahrirga qarang.
2. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Dehqon bozorlari va savdo komplekslari faoliyatini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida” 2009-yil 30-oktabrdagi R-3296-son farmoyishiga muvofiq tashkil etilgan Ishchi komissiyaning O‘zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo‘mitasi markaziy apparati tuzilmasida Bozorlar va savdo komplekslari faoliyatini nazorat qilish bosh boshqarmasini hamda unga bo‘ysunuvchi, boshqaruv xodimlarining umumiy soni 604 nafar, shu jumladan Bosh boshqarma xodimlari soni — 14 nafardan iborat bo‘lgan Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahrida hududiy bo‘limlarni tashkil etish to‘g‘risidagi taklifi qabul qilinsin.
Bozorlar va savdo komplekslari faoliyatini nazorat qilish bosh boshqarmasi va uning hududiy bo‘limlari zimmasiga quyidagilar yuklansin:
bozorlar, savdo komplekslari, ularga tutash avtomobil to‘xtash joylari, shuningdek ular hududida faoliyat ko‘rsatayotgan tadbirkorlik subyektlari faoliyatini o‘z vakolatlari doirasida nazorat qilish;
bozorlar, savdo komplekslari hududlarida va ularga tutash avtomobil to‘xtash joylarida moliyaviy-iqtisodiy va soliq sohasidagi jinoyatlar va boshqa huquq buzilishlarini aniqlash, ularning oldini olish va barham berish;
bozorlar va savdo komplekslari hududida sifatsiz, qalbakilashtirilgan (yasama) yoki kontrabanda tovarlarini tayyorlash va sotishga qarshi kurashish;
bozorlar, savdo komplekslari, ularga tutash avtomobil to‘xtash joylari, shuningdek ular hududida faoliyat ko‘rsatayotgan tadbirkorlik subyektlari faoliyatidan olingan pul oqimlari va mablag‘lar tushumi hisobining to‘liq yuritilishini ta’minlash;
moliyaviy-iqtisodiy va soliq sohalarida huquqni buzish sodir etilishi holatlari bo‘yicha tergovdan oldingi tekshirishlarni tashkil etish va olib borish, jinoiy ishlar qo‘zg‘ash, ular bo‘yicha surishtiruv ishlarini amalga oshirish, jinoyat ishlarini tergovga tegishligiga ko‘ra huquqni muhofaza qilish organlariga topshirish;
soliq bilan bog‘liq huquq buzilishlari natijasida davlatga, yuridik va jismoniy shaxslarga yetkazilgan zararni belgilangan tartibda undirish chora-tadbirlarini ko‘rish.
O‘zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo‘mitasi Bozorlar va savdo komplekslari faoliyatini nazorat qilish bosh boshqarmasi faoliyatining doimiy va har tomonlama monitoringini hamda samaradorligi tahlil qilinishini ta’minlasin va, zarurat bo‘lganda, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga uning faoliyatini yanada takomillashtirishga qadar takliflar kiritsin.
Keyingi tahrirga qarang.
3. Shunday tartib o‘rnatilsinki, unga muvofiq bozorlar, savdo komplekslari, ularga tutash avtomobil to‘xtash joylari, shuningdek ular hududida faoliyat ko‘rsatayotgan tadbirkorlik subyektlari faoliyatini tekshirish huquqi faqat davlat soliq xizmati organlariga beriladi.
davlat soliq xizmati organlari, keyinchalik Nazorat organlari faoliyatini muvofiqlashtirish respublika kengashini yoki uning hududiy komissiyalarini xabardor qilgan holda, Bozorlar va savdo komplekslari faoliyatini nazorat qilish bosh boshqarmasi hamda uning hududiy bo‘limlari boshlig‘ining buyruqlari asosida bozorlar, savdo komplekslari va ularga tutash avtomobil to‘xtash joylarida bir martalik yig‘imlar topshirilishini, ijara to‘lovi tushumi va hisobi to‘liq yuritilishini, nazorat-kassa mashinalaridan, hisob-kitob terminallaridan foydalanilishini, shuningdek savdo va xizmatlar ko‘rsatish qoidalariga rioya qilinishini har kuni tekshirish huquqiga egadirlar;
Keyingi tahrirga qarang.
Keyingi tahrirga qarang.
bozorlar va savdo komplekslarida sanitariya norma va qoidalariga, shuningdek standartlarga, yong‘in xavfsizligi normalari va qoidalariga rioya etilishini nazorat qilish tegishli ravishda O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligining sanitariya-epidemiologiya xizmati organlariga va O‘zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligining Davlat yong‘in xavfsizligi xizmatiga yuklanadi.
O‘zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligi, tegishli vazirliklar va idoralar o‘z xodimlari va mutaxassislarining bozorlar va savdo komplekslari faoliyatini tartibga solish bo‘yicha qonun hujjatlari talablari bajarilishini ta’minlash uchun davlat soliq xizmati organlari tomonidan tashkil etiladigan guruhlar tarkibida qatnashishini ta’minlasinlar.
Keyingi tahrirga qarang.
4. Bozorlar va savdo komplekslari faoliyatini nazorat qilish bosh boshqarmasi xodimlariga O‘zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo‘mitasining Nazorat-taftish bosh boshqarmasi xodimlari uchun nazarda tutilgan mehnatga haq to‘lash tartibi va shartlari tatbiq etilsin.
Keyingi tahrirga qarang.
O‘zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo‘mitasining tashkiliy tuzilmasi va uning markaziy apparati tuzilmasi 1 va 2-ilovalarga* muvofiq;
Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahridagi Bozorlar va savdo komplekslari faoliyatini nazorat qilish bo‘limining namunaviy tuzilmasi 3-ilovaga* muvofiq;
* 3-ilova rus tilidagi matnda berilgan.
Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahridagi Davlat soliq boshqarmasining namunaviy tuzilmasi 4 va 4a-ilovalarga* muvofiq;
* 5-ilova rus tilidagi matnda berilgan.
davlat soliq xizmati hududiy organlari boshqaruv xodimlarining cheklangan soni 6-ilovaga* muvofiq tasdiqlansin.
* 6-ilova rus tilidagi matnda berilgan.
Keyingi tahrirga qarang.
ikki hafta muddatda yangi tahrirdagi O‘zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo‘mitasi to‘g‘risidagi nizomni, shuningdek O‘zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo‘mitasining Bozorlar va savdo komplekslari faoliyatini nazorat qilish bosh boshqarmasi to‘g‘risidagi nizomni ishlab chiqsin va tasdiqlash uchun Vazirlar Mahkamasiga kiritsin;
bir oy muddatda Bozorlar va savdo komplekslari faoliyatini nazorat qilish bosh boshqarmasi hamda uning Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahridagi hududiy bo‘limlari joylashtirilishini tashkil etsin, ularni moddiy-texnik baza va yuqori malakali kadrlar bilan ta’minlasin;
bir oy muddatda, O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi bilan kelishilgan holda, O‘zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo‘mitasi bo‘linmalarining xarajatlar smetasi va shtatlar jadvaliga tegishli qo‘shimchalar va o‘zgartirishlar kiritsin;
bir oy muddatda davlat soliq xizmati organlari xodimlarining yangi kiyim-bosh formasi namunasini tasdiqlash uchun Vazirlar Mahkamasiga kiritsin, uning 2010-yil 1-iyuldan boshlab joriy etilishini nazarda tutsin.
7. 2010-yil 1-apreldan boshlab davlat soliq xizmati organlari xodimlarining lavozim maoshlariga ularning funksional vazifalarini bajarishi, bilim darajasi, soliq to‘lovchilar bilan ish olib borish bo‘yicha kasbiy qobiliyatlari har yili test sinovidan o‘tkazilishi asosida belgilanadigan maxsus rag‘batlantiruvchi ustamalar joriy etilsin.
O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi va Davlat soliq qo‘mitasi test sinovidan o‘tkazish natijalari bo‘yicha berilgan toifalarga qarab lavozim maoshlariga 10 foizdan 30 foizgacha miqdorda Maxsus rag‘batlantiruvchi ustamalarni qo‘llash tartibini ikki oy muddatda ishlab chiqsin va sinovdan o‘tkazilgandan keyin belgilangan tartibda tasdiqlasin.
O‘zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo‘mitasining Moddiy yordam, ijtimoiy himoya, soliq organlarini rivojlantirish va ko‘zda tutilmagan xarajatlar maxsus jamg‘armasi mablag‘lari lavozim maoshlariga maxsus rag‘batlantiruvchi ustamalar to‘lash, shuningdek yangi namunadagi kiyim-bosh formasi qiymatini qisman qoplash bilan bog‘liq xarajatlarni moliyalashtirish manbai etib belgilansin.
8. O‘zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo‘mitasi Adliya vazirligi, boshqa manfaatdor vazirliklar va idoralar bilan birgalikda bir oy muddatda:
qonun hujjatlariga ushbu qarordan kelib chiqadigan o‘zgartirish va qo‘shimchalar to‘g‘risida Vazirlar Mahkamasiga takliflar kiritsin;
9. Mazkur qarorning bajarilishini nazorat qilish O‘zbekiston Respublikasining Bosh vaziri Sh.M.Mirziyoyev va O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Davlat maslahatchisi I.B. Abdullayev zimmasiga yuklansin.