t/r | Nomi | Maydoni, m2 | O‘t o‘chirgichlar | Izoh | |
ko‘pikli | Uglekislotali | ||||
1. | Madaniy-ma’rifiy, tomosha, davolash, ilmiy, ta’lim, maktabgacha ta’lim, sog‘lomlashtirish muassasalari, yozgi dam olish oromgohlari, insonlar yashaydigan binolar va boshqalar. | ||||
a) xizmat-maishiy xonalar, yo‘lak (koridor) tizimli. | Yo‘lakning har 20 pogon metriga | 1 | Har bir qavatga kamida 2 tadan | ||
b) yo‘laksiz (koridor) tizimli (vestibyulni hisobga olgan holda) | 200 | 1 | Har bir xonaga kamida 1 tadan | ||
v) arxivlar, kutubxonalar | 100 | 1 | |||
g) ko‘paytirish, bosma va nusxa olish mashinalari, videoteka va fonotekalar | 200 | 2 | Uglekislotali o‘rniga kukunli qo‘yish mumkin | ||
2. | Laboratoriyalar | 50 | 1 | 1 | Har bir xonaga kamida 1 tadan |
3. | Oshxona, omborxona, ustaxonalar | Har bir xonaga | 1 | — | |
4. | Mehmonxona, yotoqxona, dala hovli va yo‘lak tizimli yashash uylar | Yo‘lakning har 20 pogon metriga | 1 | Har bir qavatga kamida 2 tadan | |
5. | a) apparat-studiya kompleksining tezkor va texnologik xonalari | 50 | 1 | 1 | Har bir qavatga kamida 2 tadan |
b) yordamchi xonalar | Har bir xonaga | 1 | 1 | ||
6. | Qozonxonalar | Har 100 | 1 | Qum to‘ldirilgan quti, chelak va belkurak (lopata) | |
7. | Garaj xonalari | Har 100 | 1 | Har bir xonaga kamida 1 tadan | |
8. | Moddiy omborlar | 100 | 1 | — | |
9. | Ovqatlanish xonalari, klublar, konferens zal va boshqalar | Har 100 | 1 | Har bir qavatga kamida 2 tadan | |
10. | Shaxsiy o‘ylar, dala hovlilar va boshqa qurilmalar | 1 | Bochka suvi bilan, chelak, narvon |
O‘zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligi huzuridagi Yong‘indan saqlash boshqarmasining Qoidalari, 08.07.1997 yilda ro‘yxatdan o‘tgan, ro‘yxat raqami 354
Kuchga kirish sanasi
08.07.1997
Рус
Ўзб
O’zb
O‘zb|Рус
Hujjat kuchini yo‘qotgan 15.12.2020
|
LexUZ sharhi
Mazkur qoidalar O‘zbekiston Respublikasi favqulodda vaziyatlar vazirining 2020-yil 4-dekabrdagi 402-sonli “Odamlar ommaviy bo‘ladigan obyektlar uchun yong‘in xavfsizligi qoidalari, shuningdek unga o‘zgartirishlar va qo‘shimchani o‘z kuchini yo‘qotgan deb topish to‘g‘risida”gi buyrug‘iga (ro‘yxat raqami 354-4, 15.12.2020-y.) asosan o‘z kuchini yo‘qotgan.
(1.1.1-bandi O‘zbekiston Respublikasi ichki ishlar vazirining 2015-yil 6-apreldagi 51-son buyrug‘iga muvofiq o‘z kuchini yo‘qotgan — O‘zbekiston Respublikasi Qonun hujjatlari to‘plami, 2015-y., 15-son, 192-modda)
1.1.2. Mazkur Qoidalar O‘zbekiston Respublikasi hududida umumiy yong‘in xavfsizligi talablarini belgilaydi hamda mulkchilik shaklidan, faoliyat turidan va idoraviy bo‘ysunuvidan qat’i nazar barcha korxona, tashkilot, muassasalar (bundan buyon matnda — muassasalar deb yuritiladi), ularning xodimlari va fuqarolar uchun majburiydir.
Yong‘in xavfsizligi qoidalarini buzilishida aybdor bo‘lgan shaxslar, amaldagi qonun hujjatlariga muvofiq javobgarlikka tortiladilar.
1.1.3. Yong‘in xavfsizligini ta’minlashda mazkur Qoidalar bilan birga yong‘in xavfsizligi talablarini belgilovchi standartlarga, qurilish me’yorlari va qoidalariga, texnologik loyihalash me’yorlariga, tarmoq va hududiy yong‘in xavfsizligi qoidalariga hamda o‘rnatilgan tartibda tasdiqlangan boshqa normativ hujjatlarga amal qilish lozim.
Tarmoq va hududiy yong‘in xavfsizligi qoidalari hamda o‘rnatilgan tartibda tasdiqlangan yong‘in xavfsizligi sohasidagi boshqa normativ hujjatlar, mazkur yong‘in xavfsizligi qoidalari talablarini pasaytirmasligi kerak.
1.1.4. Har bir obyektda** yong‘in vaqtida odamlarni xavfsizligi ta’minlangan, shuningdek mazkur Qoidalarning majburiy bo‘lgan 1-ilovasiga muvofiq har bir bino, inshoot, yong‘inga xavfli uchastkalar uchun yong‘in xavfsizligi choralari to‘g‘risidagi yo‘riqnomalar ishlab chiqilgan bo‘lishi lozim.
1.1.5. Muassasalarning barcha xodimlariga, yong‘inga qarshi yo‘l-yo‘riq berilgandan so‘ng ishlashga ruxsat beriladi, ish turi va xususiyatlari o‘zgarganda, sodir bo‘lishi mumkin bo‘lgan yong‘inlarni oldini olish va o‘chirish bo‘yicha, rahbar tomonidan belgilangan tartibda qo‘shimcha ravishda o‘qitilishi lozim.
1.1.6. Alohida hudud va binolar, inshootlar, xonalar, sexlar, uchastkalar, texnologik uskunalar va ularning jarayonlari, muhandislik qurilmalar, elektr tarmoqlar va shunga o‘xshash boshqalarning yong‘in xavfsizligi bo‘yicha mas’ul shaxslarni obyekt rahbari belgilaydi.
1.1.7. Korxonalar va ularning quyi bo‘linmalarida yong‘in xavfsizligini ta’minlash bo‘yicha shaxsiy javobgarlik amaldagi qonun hujjatlariga muvofiq ularning rahbarlari zimmasiga yuklatiladi.
Xususiy mulk muassasalari (yakka tartibdagi shaxsiy uylar, dala hovlilari, garajlar, hovlidagi qurilmalar va boshqalar)ning yong‘in xavfsizligi bo‘yicha javobgarlik ularning egalariga yuklatiladi, bino, inshoot, qurilma, asbob-uskuna ijaraga berilgan taqdirda, agar ijara shartnomasida ko‘rsatilmagan bo‘lsa, ijaraga oluvchilar zimmasiga yuklatiladi.
1.1.8. Yong‘inlarning oldini olish va ularni o‘chirish ishida fuqarolarning sa’y-harakatlarini birlashtirish maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2013-yil 28-martdagi 89-son “Yong‘in xavfsizligi to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi qonunini amalga oshirish chora-tadbirlari haqida”gi qaroriga (O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2013-y., 14-son, 178-modda) muvofiq yong‘in-texnik komissiyalari, yosh yong‘in o‘chiruvchilar drujinalari va qo‘ngilli yong‘indan saqlash xizmati bo‘linmalari tashkil etilishi mumkin.
(1.1.8-band O‘zbekiston Respublikasi ichki ishlar vazirining 2013-yil 8-maydagi 55-son buyrug‘i tahririda (ro‘yxat raqami 354-1-son, 11.06.2013-y.) — O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2013-y., 24-son, 318-modda)
1.2.1. Barcha ma’muriy, ishlab chiqarish, ombor, yordamchi binolar va xonalarning ko‘rinarli joylariga yong‘indan saqlash xizmatining telefon raqamlari yozilgan ma’lumot osib qo‘yilgan bo‘lishi lozim.
1.2.2. Xar bir muassasada buyruq (yo‘riqnoma) asosida ularning yong‘in xavfliligiga mos keladigan yong‘inga qarshi rejim o‘rnatilishi kerak, shu jumladan:
bir vaqtning o‘zida xonalarda saqlanishi mumkin bo‘lgan yonuvchi modda va materiallarning miqdori va joyi belgilanishi;
yong‘in sodir bo‘lganda va ish kuni yakunlangandan so‘ng elektr jihozlarini tarmoqdan uzib qo‘yish tartibi belgilanishi;
yong‘inga qarshi yo‘l-yo‘riq ko‘rsatish va yong‘in-texnik minimumi bo‘yicha mashg‘ulotlar o‘tkazish tartibi va muddatlari belgilanishi, shuningdek ularni o‘tkazish bo‘yicha mas’ullar tayinlanishi.
1.2.3. Bir vaqtning o‘zida qavatida 10 kishidan ortiq odamlar bo‘ladigan bino va inshootlarda (yashash uylaridan tashqari) yong‘in vaqtida binoni tark etish evaquatsiya rejasi (sxemasi) ishlab chiqilishi va ko‘rinadigan joyga o‘rnatilishi hamda odamlarni yong‘in haqida xabardor qilish tizimi (qurilmasi) o‘rnatilishi nazarda tutilishi lozim.
Odamlar ommaviy bo‘ladigan obyekt rahbari (50 kishidan ortiq) yong‘in vaqtida binoni tark etish evaquatsiya rejasiga qushimcha ravishda xizmatchilarning tez va qulay holda binoni tark etish tartibini belgilaydigan yo‘riqnoma ishlab chiqishi hamda bu ishlarga jalb etiladigan barcha xodimlar ishtirokida, ushbu yo‘riqnoma bo‘yicha yarim yilda kamida 1 marotaba amaliy mashg‘ulotlar o‘tkazishlari kerak.
Tungi vaqtda odamlar ommaviy bo‘ladigan obyektlarda (bolalar bog‘chalari, maktab-internatlar, shifoxonalar va shu kabilar) yo‘riqnoma ikki xil variantda, ya’ni kunduzgi va tungi vaqtlarga mo‘ljallanib ishlab chiqilishi lozim.
ishlab chiqarishda, ish va yashash joylarida (ro‘zg‘orda), o‘rnatilgan tartibda tasdiqlangan standartlar, normalar va qoidalarning yong‘in xavfsizligi talablariga rioya qilishga, shuningdek yong‘inga qarshi rejimni saqlashga va unga amal qilishga;
gaz va maishiy elektr asboblaridan, maishiy-kimyo vositalaridan foydalanishda, yengil alangalanuvchi va yonuvchi suyuqliklar bilan hamda yong‘in xavfliligi jihatidan xavfli bo‘lgan boshqa moddalar, materiallar va uskunalar yordamida ishlarni bajarishda extiyotkorlik choralarini ko‘rishga;
yong‘inni sezib qolganda zudlik bilan bu haqda yong‘indan saqlash xizmatiga xabar qilishga hamda va odamlarni, mol-mulkni evakuatsiya qilish va yong‘inni o‘chirish yuzasidan choralar ko‘rishi kerak.
1.2.5. Odamlar ommaviy ishtirok etishi bilan bog‘liq tadbirlarni (kechalar, tomoshalar, diskoteka, yangi yil archa tomoshalari va boshqalar) o‘tkazish topshirilgan shaxslar, tadbir boshlanishidan avval xonalarni sinchkovlik bilan ko‘zdan kechirishlari va yong‘in xavfsizligi bo‘yicha tayyor ekanligiga ishonch hosil qilishlari kerak.
1.2.6. Havo sharlarini va shunga o‘xshash boshqa buyumlarni to‘ldirish (ishirish) uchun yonuvchi gazlardan foydalanish taqiqlanadi.
(O‘zbekiston Respublikasi ichki ishlar vazirining 2013-yil 5-avgustdagi 100-son buyrug‘iga muvofiq qoidalar qo‘shimcha 1.2.6-band bilan to‘ldirilgan — O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2013-y., 36-son, 479-modda)
1.3.1.1. Aholi yashash punktlari va muassasalarning hududlari, bino va inshootlarning yong‘inga qarshi oraliq chegarasida, shuningdek muassasalarga, yashash uylarga, dala-hovlilarga va boshqa qurilmalarga tutash qismlari o‘z vaqtida yonuvchi chiqindilar, axlatlar, taralar, xazonlar, quriq o‘tlar va shu kabi boshqa buyumlardan tozalanishi lozim.
Yonuvchi chiqindilar, axlatlar va shu kabi boshqa buyumlarni maxsus ajratilgan maydonlardagi konteynyerlarda yoki qutilarda yig‘ish va keyinchalik hududdan olib ketish lozim.
1.3.1.2. Bino va inshootlarning yong‘inga qarshi oraliqlarida turli materiallarni, asbob-uskunalarni, taralarni va transport vositalarini saqlash hamda bino va inshootlarni qurish (o‘rnatish) taqiqlanadi.
1.3.1.3. Binolarga, inshootlarga, ochiq omborlarga, suv ta’minoti manbalariga, statsionar o‘t o‘chirish narvonlariga va yong‘inni o‘chirishning birlamchi vositalariga olib boruvchi yo‘llar, yo‘laklar va o‘tish joylari doimo ochiq, bo‘sh va soz holatda bo‘lishi hamda qishda qordan va muzlardan tozalanishi kerak.
Yo‘llar va tor ko‘chalarni ta’mirlash uchun yopilishi yoki yong‘in o‘chirish avtomobillarini erkin harakatlanishiga to‘siq bo‘ladigan boshqa sabablar haqida yong‘indan saqlash xizmatining shahar-tuman bo‘linmalariga darhol xabar berilishi hamda ushbu joylarga to‘sib qo‘yilgan yo‘l qismini eng yaqin aylanib o‘tish yo‘nalishini ko‘rsatuvchi belgilar o‘rnatilishi lozim.
1.3.1.4. Vaqtinchalik qurilmalar, do‘konlar, kiosklar va shu kabilar, boshqa bino va inshootlardan kamida 15 m masofada (agarda boshqa normalar bilan kattaroq yong‘inga qarshi oraliq masofa talab etilmasa) yoki yong‘inga qarshi devorlar oldiga joylashtirish lozim.
1.3.1.6. Loyihalash normalari bilan belgilangan yong‘inga qarshi oraliq chegarasida, bino va inshootlardan 50 m dan kam bo‘lgan masofada chiqindilarni yoqishga va gulxanlar uyushtirishga ruxsat etilmaydi.
Chiqindi va bo‘sh idishlarni yoqish, muassasa xodimlarining nazorati ostida va shamolsiz ob-havoda maxsus ajratilgan joylarda amalga oshirilishi lozim.
1.3.1.7. Yong‘inga qarshi suv manbalarini, tashqi yongin narvonlarini, bino va inshootlarga kirish joylarini tezda topish uchun, muassasalar hududi yetarli darajada tashqi yoritish chiroqlari bilan ta’minlangan bo‘lishi lozim.
1.3.1.8. Turar joylar, dala hovlilari, jamoat va ma’muriy binolarining hududidagi ochiq maydonlarda ichida yengil alangalanuvchi va yonuvchi suyuqliklar bo‘lgan idishlarni hamda siqilgan va suyultirilgan gaz bilan to‘ldirilgan ballonlarni qoldirish man etiladi.
1.3.1.9. O‘rmon massivlarida joylashgan yozgi sog‘lomlashtirish bolalar oromgohlari va yozgi dala hovlilarining hududi, perimetri bo‘ylab kengligi 3 m dan kam bo‘lmagan ma’danlashtirilgan himoya yo‘li bo‘lishi kerak.
1.3.1.10. Qishloq aholi punktlari, bog‘dorchilik uyushmalari va dala hovlilaridagi xo‘jaliklar soni 300 tagacha bo‘lsa — yong‘inni o‘chirish uchun qo‘lda ko‘tarib yuriladigan 1 ta motopompa, 300 tadan 1000 tagacha bo‘lsa — tirkamali motopompa, 1000 ta xo‘jalikdan ortiq bo‘lsa — yong‘in o‘chirish avtomobili bilan ta’minlanishi zarur.
Qishloq joylardagi eng yaqin yong‘in o‘chirish deposigacha 3000 m dan ortiq masofada joylashgan dam olish uylari va boshqa sog‘lomlashtirish muassasalari yong‘in o‘chirish motopompasi yoki yong‘in o‘chirishga moslashtirilgan (qayta jihozlangan) texnika va anjomlar bilan ta’minlanishi kerak.
(1.3.1.10-bandning ikkinchi xatboshi O‘zbekiston Respublikasi ichki ishlar vazirining 2015-yil 6-apreldagi 51-son buyrug‘i tahririda — O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2015-y., 15-son, 192-modda)
1.3.1.11. Aholi punktlari va muassasalar hududlarida yonuvchi chiqindilarni to‘plash joylarini tashkil etish mumkin emas.
1.3.2.1. Muassasalar, mazkur qoidalarning 3-ilovasiga muvofiq avtomatik yong‘in o‘chirish qurilmalari va yong‘in signalizatsiyasi Bilan jihozlangan bo‘lishi lozim.
1.3.2.2. Bino, inshoot va xonalardagi yong‘inga qarshi tizimlar va qurilmalar (tutunga qarshi himoya, avtomatik yong‘in vositalari, yong‘inga qarshi suv ta’minoti tizimlari, yong‘inga qarshi eshik, parda va klapanlar, tutun chiqarish lyuklari, yong‘inga qarshi devor va shiftlardagi boshqa himoya moslamalari va shu kabilar) doimo soz va ishchi holatda bo‘lishi kerak.
Eshiklarning o‘zi yopiladigan moslamalari doimo soz holatda bo‘lishi zarur, tutunga qarshi va yong‘inga chidamli eshiklarning oson ochilishiga yoki yopilishiga to‘sqinlik qiluvchi biron-bir moslama o‘rnatish mumkin emas.
1.3.2.3. Qurilish konstruksiyalari, yonuvchi, pardozlash va issiqlikni tutuvchi materiallarning, uskunalarning metalldan ishlangan ustun (tirgak)larning olovdan himoyalash qoplamlari (olovdan himoyalash xususiyatlarini yo‘qotish va pasaytirishni hisobga olgan holda suvoqlar, maxsus bo‘yoqlar, lok va shu kabilar,) buzilish holatlari darhol bartaraf etilishi kerak.
Yog‘och konstruksiyalari, dekoratsiya va matolar me’yor talablari asosida ishlov berilgan (shimdirilgan) bo‘lib, olovdan himoyalash tarkibining ta’sir muddati tugagan yoki himoyalash xususiyatini yo‘qotgan bo‘lsa, ularga takroran ishlov berilishi (shimdirilishi) lozim.
Olovdan himoyalash tarkibi bilan ishlov berilgan (shimdirilgan) konstruksiya va materiallarning holati yiliga kamida 2 marotaba tekshirilishi lozim.
1.3.2.4. Har xil muhandislik va texnologik kommunikatsiyalar, yong‘inga qarshi devor, orayopmalar va to‘suvchi konstruksiyalar bilan kesishgan joyda hosil bo‘lgan teshik va tuynuklar qurilishda ishlatiladigan qorishmalar yoki yonmaydigan materiallar bilan suvab (berkitib) tashlanishi kerak, bunda tutun va gazni o‘tkazmasligi hamda talab darajada yong‘inga bardoshlilik chegarasi ta’minlanishi kerak.
1.3.2.5. Xonalarni qayta loyihalashtirishda, ularning funksional vazifasi o‘zgartirilganda yoki yangi texnologik uskunalar o‘rnatilayotganda amaldagi qurilish va texnologik loyihalash normalarining yong‘in xavfsizligi talablariga amal qilish kerak.
(1.3.2.5-bandning birinchi xatboshi O‘zbekiston Respublikasi ichki ishlar vazirining 2015-yil 6-apreldagi 51-son buyrug‘i tahririda — O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2015-y., 15-son, 192-modda)
Xonalar ijaraga berilganda, ijaraga oluvchi tomonidan ushbu turdagi bino uchun normalarining yong‘in xavfsizligi talablari bajarilishi kerak.
1.3.2.6. 1000 nafar va undan ortiq odam sig‘imiga ega bo‘lgan muassasalar eng yaqin yong‘indan saqlash xizmati bilan to‘g‘ridan to‘g‘ri telefon aloqasi bilan ta’minlanishi kerak.
1.3.2.7. Muassasalarning xonalarida, bino va inshootlarda (yakka tartibdagi yashash uylaridan tashqari) quyidagilar taqiqlanadi:
yerto‘la va tsokol qavatlarida yengil alangalanuvchi va yonuvchi suyuqliklarni, porox, portlovchi moddalarni, gaz ballonlarni, aerozol idishdagi tovarlarni, tselluloid va boshqa portlash xavfi bor modda va materiallarni saqlash va foydalanish, amaldagi normativ hujjatlarda keltirilgan holatlar bundan mustasno;
chordoqlar, texnik qavatlar, shamollatish tizimi o‘rnatilgan va boshqa texnik xonalardan ishlab chiqarish uchastkalar, ustaxonalar sifatida foydalanish va mahsulotlar, uskunalar, mebellar va boshqa predmetlarni saqlash;
yerto‘la va tsokol qavatlaridan chiqish eshiklari umumiy zinapoya katakchalaridan alohida ajratilmagan bo‘lsa, ularda yonuvchi materiallarni saqlash omborlari va ustaxonalarni tashkil etish hamda boshqa xo‘jalik xonalarini joylashtirish;
loyihada ko‘zda tutilgan vestibyul va xollar, yo‘laklar, tambur va zina kataklarining eshiklarini olib tashlash; balkon va lodjiyalarning eshik va lyuklarini, qo‘shni xonaga o‘tish yo‘laklari va tashqi qutqaruv zinalariga chiqish joylarini mebel, uskuna va boshqa buyumlar bilan to‘sib qo‘yish;
benzin, kerosin va boshqa yengil alangalanuvchi va yonuvchi suyuqliklardan foydalangan xolda xonalarni tozalash va kiyimlarni yuvish, shuningdek kavsharlash lampasi va ochiq olovdan foydalangan xolda yaxlab qolgan (muzlagan) quvurlarni eritish;
belgilangan tartibda tasdiqlangan norma va qoidalarda ko‘zda tutilgan holatlardan tashqari, derazalarga ochilmaydigan panjaralar o‘rnatish;
zina kataklarida va yo‘laklarda hujralar tashkil etish, shuningdek zinaning qavatlar orasidagi qismida (marsh) va maydonlarida buyumlar, mebel va boshqa yonuvchi materiallarni saqlash (binoning birinchi va tsokol qavatlari zina kataklari ostida, faqat markaziy isitish tizimini boshqarish tarmoqlari, suv o‘lchagich tarmoqlari elektr schitlari o‘rnatilgan, yonmaydigan materiallardan ishlangan poydevorlar bilan to‘silgan xonalarni joylashtirish mumkin);
ombor va boshqa ishlab chiqarish xonalarida (olov bardoshliligi V darajali, binolardan tashqari) yonuvchi va qiyin yonuvchi materiallardan va tunuka metaldan yasalgan antresollar, idorachalar va boshqa ichiga o‘rnatiladigan xonalarni tashkil etish.
1.3.2.8. Bino va inshootlarning tashqi yong‘in narvonlari va tom ustidagi to‘siqlar doimo soz holda bo‘lishi va yiliga kamida 2 marotaba chidamliligi bo‘yicha sinovdan o‘tkazilishi kerak.
1.3.2.9. Bitta evakuatsiya chiqish eshigi mavjud bo‘lgan xonalarda, 50 nafardan ko‘p bo‘lmagan odamlar ishtirokida tadbirlar o‘tkazishga ruxsat etiladi.
Olov bardoshliligi IV va V darajali bo‘lgan binolarda, odamlar ommaviy bo‘ladigan (50 va undan ortiq odamlar yig‘iladigan) tadbirlarni faqat 1-qavat xonalarida o‘tkazilishiga ruxsat etiladi.
1.3.2.10. Chordoqlar, texnik qavatlar va yerto‘lalarning derazalar oyna bilan jihozlangan, ularning eshiklari esa qulflangan bo‘lishi lozim. Eshiklarga kalit qayerda saqlanishi yozib qo‘yilishi kerak.
Bino va inshootlarning yerto‘la va tsokol qavatlaridagi yorug‘lik darchalari muntazam ravishda yonuvchi axlatlardan tozalanib turilishi kerak. Mazkur yorug‘lik darchalarni ochilmaydigan qilib yopib tashlash taqiqlanadi.
1.3.2.11. Tomosha, ovqatlanish, ko‘rgazma, savdo-sotiq, birja, ibodat va boshqa zallar (xonalar), tribunalar, shuningdek katta va boshqa odamlar ommaviy bo‘ladigan xonalarga tashrif buyuruvchilar soni, loyihalash bo‘yicha me’yoriy hujjatlarda belgilanganidan yoki evakuatsiya yo‘llarining odamlarni chiqara olish qobiliyatini inobatga olgan holda hisoblash orqali aniqlangan sonidan ko‘p bo‘lishi taqiqlanadi.
Loyihalash bo‘yicha me’yoriy hujjatlarda hisoblash uchun ko‘rsatkichlar bo‘lmasa, zal (xona)lardan insonlarning evakuatsiyasini ta’minlash vaqtini 2 daqiqa, bitta odamga to‘g‘ri keladigan maydonni esa 0,75 m2 deb, hisoblash lozim.
1.3.2.12. Yangi yil bayramlari va boshqa odamlar ommaviy bo‘ladigan tadbirlarni o‘tkazish va tashkillashtirishda:
faqat loyihalash me’yorlari talablariga javob beradigan, evakuatsiya chiqish joylari ikkitadan kam bo‘lmagan, shifti yonuvchi bo‘lgan binolarning 2 qavatidan yuqorida joylashmagan va derazalariga panjaralar o‘rnatilmagan xonalardan foydalanish mumkin;
xonada elektr yorug‘ligi bo‘lmasa, archa bayrami tadbirlari kunning yorug‘ vaqtida o‘tkazilishi kerak;
illyuminatsiyalar elektr uskunalarini tuzilishi qoidalari (EUTQ) talablari asosida bajarilishi lozim. Elektr yoritish chiroqlaridan, kuchlanishni kamaytirish transformatorisiz foydalanilganda archaga faqat kuchlanishi 12 V gacha bo‘lgan ketma-ket ulangan chiroqlaridan iborat girlyandalarni o‘rnatish mumkin, bunda elektr chiroqlarning quvvati 25 W dan oshmasligi lozim;
illyuminatsiyalarda nosozliklar aniqlanganda (elektr simlarni qizishi, chiroqlarni o‘chib yonishi, uchqunlar chiqishi va shu kabilar), ular zudlik bilan elektr kuchlanishdan uzilishi lozim.
yoyli projektorlar, shamlar, paqildoqlar (xlopushka) ishlatish hamda mushakbozlik qilish hamda yong‘inga olib kelishi mumkin bo‘lgan boshqa yong‘inga xavfli yoritish effektlar uyushtirish;
archani tselluloidli o‘yinchoqlar hamda olovdan himoya qilish tarkibi bilan ishlov berilmagan (shimdirilmagan) doka va paxta bilan bezatish;
qatorlar oralig‘idagi o‘tish joylarini toraytirish, u yerlarga qo‘shimcha stul, kreslolar va shu kabilarni o‘rnatish;
Tadbirlar o‘tkazilayotgan vaqtda sahna va tomosha zallarida mas’ul xodimlar, qo‘ngilli yong‘indan saqlash xizmati a’zolarining, yosh yong‘in o‘chiruvchilar drujinalari yoki idoraviy yong‘indan saqlash xizmati xodimlarining navbatchiligi tashkil etilishi kerak.
(1.3.2.12.-bandning 16-xatboshi O‘zbekiston Respublikasi ichki ishlar vazirining 2013-yil 8-maydagi 55-son buyrug‘i tahririda (ro‘yxat raqami 354-1-son, 11.06.2013-y.) — O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2013-y., 24-son, 318-modda).
1.3.3.1. Evakuatsiya chiqish joylarining soni, ularning o‘lchamlari, yoritilish shartlari va tutundan himoyalanganligi, shuningdek evakuatsiya yo‘llarining uzunligi qurilish, loyihalash normalarining yong‘in xavfsizligi talablariga muvofiq bo‘lishi kerak.
1.3.3.2. Evakuatsiya yo‘llaridagi barcha eshiklar binodan chiqish yo‘nalishi bo‘yicha erkin ochilishi zarur. Xonalarda odamlar bo‘lganida eshiklar ichki tomonidan yengil ochiladigan qilib qulflanishi mumkin.
yo‘laklar, tamburlar, galereya, lift xollari, zinapoyalar oldidagi maydonlarni, zinaning qavatlar orasidagi qismini (marsh) va qopqoqli tuynuk (lyuk)larni mebel, javon, asbob-uskuna, xar hil buyumlar bilan to‘sib qo‘yish shuningdek evakuatsiya eshiklarni mixlab (berkitib) tashlash;
xonalardan chiqish joylarida (tamburlarda) har xil kiyim quritish joylari, garderob va boshqalarni o‘rnatish hamda turli buyumlarni va materiallarni saqlash (ko‘p qavatli uylardagi xonadonlar va shaxsiy turar joylar bundan mustasno);
evakuatsiya yo‘llariga ostona, turniketlar, suriladigan, ko‘tariladigan va aylanadigan eshiklarni o‘rnatish hamda insonlarning xonani yoki binoni erkin holda tark etishlariga xalaqit beradigan boshqa turdagi moslamalar o‘rnatish;
evakuatsiya yo‘llarida (yong‘in bardoshliligi V-darajali bo‘lgan binolardan tashqari) devorlar, shiftlar va pollarni qoplash, pardozlash, bo‘yoqlash uchun yonuvchi qurilish materiallaridan foydalanish, shuningdek zina kataklarida esa zinapoyalarni va maydonlarini;
yo‘lak, xoll, tambur va zina kataklaridagi o‘zi yopiladigan eshiklarni ochiq holatda ushlash uchun moslamalarini mahkamlab qo‘yish (agarda bu maqsadda yong‘in vaqtida avtomatik holda yopilish moslamasi o‘rnatilmagan bo‘lsa) hamda ularni olib qo‘yish;
1.3.3.4. Texnologik, ko‘rgazmali va boshqa uskunalarni o‘rnatishda, loyihalash normalariga muvofiq xonalardan zina kataklariga va boshqa evakuatsiya yo‘llariga chiqish (o‘tish) yo‘laklari ta’minlangan bo‘lishi kerak.
1.3.3.5. Odamlar ommaviy bo‘ladigan binolardagi xodimlar, elektr energiya o‘chib qolganda foydalanishlari uchun elektr fonarlar bilan ta’minlangan bo‘lishlari kerak. Elektr fonarlar soni, rahbar tomonidan muassasaning xususiyatlaridan, binodagi odamlar sonidan, navbatchi xodimlarning mavjudligidan kelib chiqib belgilanadi, biroq elektr fonarlar soni navbatchi xodimlaring har birida bittadan kam bo‘lmasligi lozim.
1.3.3.6. Odamlar ommaviy bo‘ladigan binolar xonalariga to‘shalgan gilamlar, gilam poyondozlar va boshqa qoplamalar polga mustahkam qotirilgan bo‘lishi kerak.
1.4.1. Elektr uskunalar, Elektr uskunalarining tuzilishi qoidalari (EUTQ Energetika vazirligi tomonidan 1995-yilda tasdiqlangan), Iste’molchilarning elektr qurilmalaridan texnik foydalanish qoidalari, Iste’molchilarning elektr qurilmalaridan foydalanishda texnika xavfsizligi qoidalari va boshqa normativ hujjatlar talablariga muvofiq o‘rnatilishi va foydalanilishi kerak.
1.4.2. Elektr dvigatellar, boshqarish, yoqish-boshqarish apparatlari, nazorat o‘lchov va himoya asbob-uskunalari, yordamchi uskunalar va elektr tarmoqlari Elektr uskunalarining tuzilishi qoidalari talablariga asosan himoya darajasi, zona sinflariga muvofiq bo‘lishi hamda qisqa tutashuv va ortiqcha yuklanishdan himoya qiluvchi vositalar bilan ta’minlangan bo‘lishi kerak.
1.4.3. Ish vaqtidan so‘ng berkitilib navbatchi tomonidan nazoratsiz qoldiriladigan barcha xonalardagi (ularning vazifasidan qat’i nazar) elektr uskuna va anjomlar elektr manbaidan uzib qo‘yilishi kerak (avtomatik yong‘in o‘chirish, qo‘riqlash va yong‘in signalizatsiyasi qurilmalari, navbatchi va avariya yoritish moslamalari hamda texnologik jarayon talablariga binoan tunu kun ishlovchi elektr uskunalaridan tashqari).
1.4.4. Yonuvchi tom, ayvonlar (bostirmalar) va yonuvchi materiallar saqlanadigan ochiq omborlar ustidan havo orqali tortiladigan va tashqi elektr uzatgichlarni (sim va kabellar) o‘tkazishga yo‘l qo‘yilmaydi.
1.4.5. Tomosha zallarida 800 va undan ortiq o‘rindiqqa ega bo‘lgan bino va inshootlar, o‘rindiqlar sonidan qat’i nazar bolalar teatrlari, saroy va boshqa tomosha zallarida elektr toki o‘chib qolganda, ular evakuatsiya yoritish chiroqlari va barcha yong‘in avtomatikasi qurilmalarini (avtomatik yong‘in o‘chirish, yong‘in signalizatsiyasi, tutun tortish moslamalari va boshqalar) avtomatik ravishda boshqa elektr manbaiga ulash moslamalari yoki akkumulyator batareyalari bilan ta’minlanishi kerak.
1.4.6. Statsionar kinouskunalar o‘rnatilgan tomosha zallarida avariya holatida tasvir ko‘rinmay qolganda, zalning yoritilishi mo‘ljalidan 15 — 20 foiz yoritilishini ta’minlaydigan elektr chiroqlari avtomatik tarzda yoqilishi kerak.
1.4.7. Ellik (50) nafar inson yig‘ilishi mumkin bo‘lgan barcha xonalarda hamda barcha zina kataklarida, o‘tish joylari va boshqa evakuatsiya yo‘llarida evakuatsiya yoritish chiroqlari o‘rnatilishi ko‘zda tutilishi lozim.
1.4.8. Yorug‘lik ko‘rsatkichlari tomosha zali, sahna (estrada, manej) va boshqa xonalardan evakuatsiya yo‘llari bo‘ylab binoni tark etish yo‘nalishidagi eshiklarning yuqori qismiga o‘rnatilishi hamda mazkur yorug‘lik ko‘rsatgichlarining oynalari ushbu xonalarda mavjud bo‘lgan boshqa elektr yoritish chiroqlaridan farq qiluvchi rangga bo‘yalishi lozim.
Yorug‘lik ko‘rsatkichlari, evakuatsiya yoritish chiroqlarning elektr ta’minotiga ulangan bo‘lishi yoki asosiy elektr ta’minoti o‘chsa avtomatik tarzda unga ulanishi kerak.
1.4.9. Avariya va evakuatsiya yoritgichlar faoliyati markazlashtirilgan holda zaryad oluvchi xonadan boshqarilishi ko‘zda tutilishi lozim, mazkur xonalar mavjud bo‘lmasa markaziy elektr tokni tarqatish shchitidan yoki uni taqsimlash uskunalari orqali boshqariladi.
Avariya va evakuatsiya yoritgichlar faoliyati kinoproyeksion yoki yong‘in xavfsizligi posti xonasidan boshqarish mumkinligini istesno etilmaydi.
1.4.10. Yong‘in avtomatikasi tizimi (yong‘in o‘chirish, yong‘in signalizatsiyaisi, tutundan himoyalash), yong‘in nasoslari dvigatellarining elektr ta’minoti transformator podstansiyasi (TP), binoning markaziy elektr tokini tarqatish schitidan yoki tokni taqsimlash uskunalaridan alohida elektr kabel orqali ta’minlanishi lozim.
Yong‘in avtomatikasi tizimi va nasos stansiyalari ikkita bir-biriga bog‘liq bo‘lmagan elektr ta’minotiga ega bo‘lmaganida, 1-toifaga tegishli bitta manbaga bog‘liq bo‘lmagan xar xil transformatorlarga ulanishi va avtomatik ravishda yoqiladigan zaxira uskuna va qurilmalariga ega bo‘lishi kerak.
1.4.11. Yong‘in avtomatikasi tizimi va yong‘inga qarshi nasoslar dvigatellarining yoqilishi, havo almashtirish va sovutish tizimlarini avtomatik tarzda o‘chirilishi bilan bog‘liq bo‘lishi kerak.
1.4.12. Yong‘inga qarshi nasoslarning elektrodvigatellarini yoqilishi avtomatik tarzda va qo‘lda bajarilishi kuzda tutilishi mumkin. Masofadan nasoslarni ishga tushirish yong‘in o‘chirish postidan hamda avtomatik yong‘in o‘chirish qurilmalari bo‘lmagan taqdirda ichki yong‘in o‘chirish jo‘mraklari oldiga o‘rnatilgan tugmalardan amalga oshirilishi lozim.
Yong‘inga qarshi nasoslarining dvigatellarini va yong‘in avtomatikasi tizimini o‘chirish faqat yong‘in postlaridan yoki nasoslar xonasidan amalga oshiriladi, agar yong‘in o‘chirish posti bo‘lmasa, faqat nasoslar xonasidan amalga oshirilishi kerak.
1.4.13. Yong‘inga qarshi pardaning tortib turuvchi trosslari bo‘shashganda va parda o‘z og‘irligi bilan yerga tushishini oldini olish uchun, elektrodivigatelni avtomatik ravishda o‘chiruvchi blokirovka moslamalar bilan ta’minlanishi kerak. Pardaning tushish harakati chiroqli va tovushli xabarlash orqali sahna plansheti hamda yong‘in postida kuzatilishi kerak.
1.4.14. Tutun chiqarish lyuklarini boshqarish, bir vaqtning o‘zida baravariga barcha lyuklarni ochish hamda ularning har birini alohida ochilishi yoki yopilishini ta’minlanishini ko‘zda tutishi lozim.
1.4.15. Sahna (estrada, manej)da, televizion markazlarining studiyalarda va radio uylarida, 100 va undan ortiq o‘rindiqqa ega bo‘lgan tomosha zallarida, texnik apparatlar va akkumulyatorlar xonalarida, chordoqlar, shift va tomosha zallaridagi osma shift ustidagi bo‘shliqdan o‘tgan sim va kabellar hamda yong‘in avtomatikasi tizimini boshqarish uchun tortilgan sim va kabellar misdan bo‘lishi kerak.
1.4.16. Teatr, kino-konsert zallari, klublar, sirk, san’at saroylari, bolalar va sport muassasalari, 800 va undan ortiq o‘rindiqqa ega bo‘lgan tomosha zallari sahnasidagi (estradalar, manej) elektr simlar temir quvurlar ichidan o‘tkazilishi lozim.
1.4.17. Xar qanday turdagi omborxonalarning yong‘inga xavfli zonalarida hamda arxiv, muzey, galereya, kutubxona binolarida elektr isitish anjomlaridan foydalanish taqiqlanadi.
1.4.18. Odamlar ommaviy bo‘ladigan obyektlarda choyshab va kiyimlarni dazmollash uchun maxsus xonalar jihozlanishi hamda unda elektr va boshqa isitish anjomlaridan foydalanish bo‘yicha qat’iy rejim o‘rnatilishi lozim.
1.4.19. Xar qanday turdagi omborxonalarning yong‘inga xavfli zonalaridagi cho‘g‘lanma lampali, lyuminoforli yoy simobli yoritgichlarning lampalarini tushib ketishini oldi olingan bo‘lishi kerak, buning uchun selikatli yaxlit oyna qalpoqlari bilan ta’minlanishi lozim.
yong‘inga olib kelishi mumkin bo‘lgan ishlab chiqaruvchi korxonaning tavsiyasiga (yo‘riqnomasi) muvofiq bo‘lmagan yoki nosozliklari bo‘lgan elektr uskunalarni va anjomlarni ishlatish, shuningdek himoya qobig‘i shikastlangan yoki himoyalash xususiyatini yo‘qotgan elektr kabel va simlardan foydalanish;
elektrolampa va yoritqichlarni qog‘oz, mato, gazlama va boshqa yonuvchi materiallar bilan o‘rash, shuningdek ulardan qalpoqlarini echib olgan holda foydalanish;
yonmaydigan materialdan ishlangan tagliklarisiz (podstavka) dazmol, elektr plitka, elektr choynak va boshqa elektr isitish anjomlardan foydalanish;
elektr tarmog‘iga ulangan elektr isitish anjomlarni, televizor, radio va shu kabilarni nazoratsiz qoldirish;
ortiqcha yuklanish va qisqa tutashuvdan himoyalash uchun qo‘lbola saqlagich va himoya apparatlaridan hamda nostandart (qo‘lbola) isitish anjomlardan foydalanish;
omborxonalar ichidan, yong‘in hamda yong‘in-portlash xavfi bo‘lgan hududlardan elektr sim va kabellarni tranzit xolda olib o‘tish.
1.4.21. Bir-birini zaxiralovchi (rezerviruyemiy) elektr zanjirlarini, ishchi va avariya yoritish zanjirlarini, boshqaruv va ta’minlovchi elektr kabellarni bir lotokda yoki qurilish konstruksiyasining bir yopiq kanalida, bog‘lamida, metall yengda, quvurda o‘tkazish taqiqlanadi.
1.4.22. Ko‘chma elektr yoritqichlar egiluvchan elektr simlardan foydalangan holda ishlanishi, shisha qalpoqlar bilan jihozlangan hamda saqlovchi himoya setkasi va osib qo‘yish uchun ilgak bilan ta’minlangan bo‘lishi kerak.
1.4.23. Sofitlarni o‘rnatish vaqtida faqat yonmaydigan materiallar ishlatilishi, ularning korpuslari ushlab turuvchi trosslardan himoyalangan (izolatsiya) bo‘lishi kerak.
Projektor va sofitlarni yonuvchi konstruksiya va materiallardan 0,5 metr, linzali projektorlarni esa 2 metrdan kam bo‘lmagan masofada o‘rnatish lozim. Projektor va sofitlarning yorug‘lik filtrlari yonmaydigan materiallardan bo‘lishi lozim.
1.5.1. Isitish mavsumi boshlanishidan oldin pech, qozonlar, issiqlik generatorlari va kolorifer uskunalari hamda boshqa isitish anjomlari va tizimlari tekshirilgan va ta’mirlangan bo‘lishi kerak. Nosoz holdagi isitish pech va boshqa isitish anjomlaridan foydalanish taqiqlanadi.
1.5.2. Odamlar ommaviy bo‘ladigan obyektlarda (50 va undan ortiq) isitish pechlarini o‘rnatish taqiqlanadi.
1.5.3. Pech va boshqa isitish anjomlari hamda yonuvchan qurilish konstruksiyalarining orasi me’yorlarda belgilangan yong‘inga qarshi oraliq masofa bilan ajratilgan bo‘lishi lozim, shuningdek o‘txona eshikchasining oldi (agarda pol yog‘ochdan yoki boshqa yonuvchan materialdan qurilgan bo‘lsa) o‘lchami 0,5x0,7 m dan kam bo‘lmagan tunuka bilan qoplanishi kerak.
1.5.4. Tandirlarni joylashtirishda mazkur hududda hukmron qilayotgan shamolning yo‘nalishi hisobga olinishi hamda tandir xo‘jalik qurilmalar va yashash uyga nisbatan shamol esadigan tomonga qaratib o‘rnatilishi lozim.
1.5.5. Dudburon va pechlarni, isitish mavsumi boshlanishidan oldin hamda isitish mavsumi davomida qurumdan tozalash lozim, ushbu ishlar kamida:
oshxona plitalari va boshqa uzluksiz (uzoq muddat) yoqiladigan pechlar oyiga bir marotaba o‘tkaziladi.
1.5.6. Qozon va issiqlik generator uskunalarining yoqilg‘i uzatish quvurlaridagi har bir forsunkasiga kamida 2 ta jo‘mrak (ventil) o‘rnatilgan bo‘lishi kerak:
1.5.7. Obyektlar va aholi punktlaridagi qozonxona va boshqa issiqlik chiqaruvchi qurilmalaridan foydalanishda quyidagilarga ruxsat berilmaydi:
maxsus o‘quv kursida o‘qitilmagan va tegishli malakani beruvchi guvohnomaga ega bo‘lmagan shaxslarni ishlashiga yo‘l qo‘yilishiga;
isitish uskunalardan foydalanish uchun texnik shartlarida ko‘rsatilmagan neft mahsulotlari chiqindilaridan va boshqa yengil alangalanuvchi va yonuvchi suyuqliklardan yoqilg‘i sifatida foydalanish;
yoqilg‘i uzatish tizimidan suyuq yoqilg‘i tomganda (gaz sizib chiqqanda) issiqlik o‘tkazuvchi qurilmalaridan foydalanish;
nazorat qilish va boshqarish asboblari nosozligida yoki o‘chirilgan holatida hamda mavjud bo‘lmasa ishlatish;
pechlar atrofida va ularning eshiklari (tuynuklari) oldidagi tunuka qoplamasida yoqilg‘i va boshqa yonuvchi moddalar va materiallarni joylashtirish;
pech va tandirlarni yoqish uchun yengil alangalanuvchi va yonuvchi suyuqliklardan (benzin, kerosin, dizel yonilg‘isi va boshqalar) foydalanish;
ushbu turdagi yoqilg‘ilarga mo‘ljallanmagan pechlarni ko‘mir, koks va gaz yoqilg‘ilari bilan yoqish;
1.5.9. Binolarda va inshootlarda (yashash uylardan tashqari) pechlarni yoqish, ish vaqti tugashidan ikki soat oldin, shifoxona va boshqa insonlar tunu kun bo‘ladigan obyektlarda esa uyquga ketishdan ikki soat oldin to‘xtatilishi lozim.
Bolalar kunduz kuni bo‘ladigan bolalar muassasalarida pechlarni yoqish ishlari kamida bolalar kelishidan bir soat oldin tugatilishi lozim. Yoqilg‘i sifatida gazdan foydalaniladigan muassasa va obyektlarda pechlarni yoqish har to‘rt soatda bir marotaba bir soatdan kam bo‘lmagan tanaffus bilan amalga oshirilishi lozim.
O‘txonadan sidirib olinadigan kul va kulga aylanmagan qoldiqlar (shlak) ustiga suv qo‘yib, ularni maxsus ajratilgan xavfsiz joylarga olib chiqib tashlash kerak.
1.5.10. Standartlar va texnik shartlarning yong‘in xavfsizligi talablariga javob bermaydigan metall pechlarni o‘rnatish mumkin emas.
Muassasalarda, maxsus korxonalar tomonidan ishlab chiqarilgan metaldan yasalgan vaqtinchalik va boshqa pechlarni o‘rnatishda ushbu mahsulotning ishlab chiqaruvchi korxonasining ko‘rsatmalari (yo‘riqnomasi) hamda isitish tizimlariga qo‘yiladigan loyihalash talablari bajarilishi lozim.
1.5.11. Pechlardan moddiy boyliklargacha, javon, savdo rastalari, vitrina, shkaflar va boshqa anjomlargacha bo‘lgan masofa 0,7 m dan, o‘txona og‘zidan esa 1,25 m dan kam bo‘lmasligi lozim.
1.5.13. Qattiq yoqilg‘ida ishlaydigan qozonxonalarning dudburonlari mazkur Qoidalarning 1.5.3-bandi talablariga muvofiq uchqun so‘ndirgich bilan jihozlanishi va qurumdan tozalanishi kerak.
1.5.14. Havo o‘tkazgichlaridagi olovni to‘xtatuvchi qurilmalar (zaslonka, shiber, klapan va boshqalar), avtomatik yong‘in o‘chirish yoki yong‘in signalizatsiyasi qurilmalarini shamollatish tizimi bilan blokirovka qilish moslamalari, yong‘in vaqtida shamollatish tizimini avtomatik ravishda o‘chirish moslamalari doimo soz bo‘lishi va belgilangan vaqtda tekshirib turilishi kerak.
havo o‘tkazgichlarida yig‘ilib qolgan yog‘ qatlamlari, chang va boshqa yonuvchi moddalarning qoldiqlarini yoqish.
1.5.16. Shamollatish kameralari, siklon, filtrlar, havo o‘tkazgichlar muassasa rahbarining buyrug‘i bilan belgilangan muddatlarda yonuvchi chang hamda ishlab chiqarish chiqindilaridan tozalanishi kerak.
Portlash va yong‘in xavfi bo‘lgan xonalarning shamollatish tizimlarini xavfsiz usul bilan tozalash tartibi korxona rahbari tomonidan ishlab chiqilgan bo‘lishi kerak.
1.5.17. Yonish va portlash xavfi bor xonalardagi texnologik uskunalarning gidrofiltri, quruq filtri, chang ushlagich va boshqa shamollatish (aspiratsiya) qurilmalari nosoz yoki o‘chirilgan bo‘lsa ishlatishga yo‘l qo‘yilmaydi.
1.5.18. Yonuvchi chang, tola va boshqa chiqindilarning chiqarib tashlovchi ventilyatorga begona jismlarni tushishini oldini olish maqsadida, ularning oldiga tosh ushlagich, temir parchalarini ushlab qolish uchun esa magnitli ushlagichlar o‘rnatilishi lozim.
1.5.19. Mahalliy havo so‘rish tizimlari va pnevmatransport quvurlarida, ularni vaqti bilan ko‘zdan kechirish, tozalash va yong‘in sodir bo‘lganda uni o‘chirish uchun maxsus tuynuklar bo‘lishi lozim.
Nazorat qilish tuynuklari bir-biridan 15 m uzoq bo‘lmagan masofada joylashishi kerak, bundan tashqari trostniklar, burilishlar, devor va to‘siqlar oralig‘idan o‘tuvchi joylarga ham o‘rnatilishi kerak.
1.5.20. Changdan tozalovchi mashina va agregatlardagi havo tozalash filtrlari alohida xonalarda o‘rnatilishi lozim.
1.5.21. Retsirkulatsiyada, uskunadan chiqariladigan changlangan havo filtrlar orqali ikki bosqichli tozalashdan o‘tkazilishi lozim.
1.6.1. Nosoz gaz asboblardan foydalanish, gaz asboblari va gaz quvurlarining jo‘mraklarini ochiq holda qoldirish, gaz asboblardan 50 sm yaqinligida mebellar va boshqa yonuvchi jihozlar va buyumlarni qo‘yish yoki o‘rnatish mumkin emas.
1.6.2. Yong‘in va yong‘in-portlash xavfi bo‘lgan suyuqliklarni kanalizatsiya tizimiga to‘kishga (hattoki avariya holatlarida ham) ruxsat etilmaydi. Yengil alangalanuvchi va yonuvchi suyuqliklar ishlatiladigan korxonalarning kanalizatsiya quvurlariga o‘rnatilgan gidrozatvorlar doimo soz holatda bo‘lishi lozim.
1.6.3. Axlatlar hamda kiyim o‘tishiga mo‘ljallangan quvurlarining (yo‘llarning) klapanlari zich yopilishi lozim.
1.7.1. Yong‘inga qarshi suv tarmoqlari doimo soz bo‘lishi va yong‘inlarni o‘chirish uchun norma asosida talab etiladigan suv sarfini ta’minlash lozim. Ularning ishga yaroqligini tekshirish, yiliga kamida ikki marotaba (bahorda va kuzda) amalga oshirilishi lozim.
O‘t o‘chirish gidrantlari ishga yaroqli holda bo‘lishi, qish mavsumida esa muzlab qolishdan saqlanishi, qor va muzlardan tozalab turilishi lozim.
Suv tarmoqlarining uchastkalari va o‘t o‘chirish gidrantlari suv ta’minoti o‘chirib qo‘yilganda yoki ulardagi bosim talab darajasidan past bo‘lganda, bu haqida yong‘indan saqlash xizmatiga xabar berilishi lozim.
Muassasaning elektr ta’minoti o‘t o‘chirish nasoslarining elektr dvigatellarini uzluksiz ishlashini ta’minlashi kerak.
1.7.2. O‘t o‘chirish gidrantlari va suv havzalari (suv manbalari) yonida hamda ularga olib boruvchi yo‘llarda tegishli ko‘rsatkichlar (hajmli (obyemniy) yoritqichi bilan yoki nur qaytaruvchi bo‘yoqda yozilgan yassi (yalpoq) belgilar) o‘rnatilishi kerak. Ularda suv manbaigacha bo‘lgan masofani ko‘rsatuvchi raqamlar aniq va ko‘rinarli qilib yozilgan bo‘lishi lozim.
1.7.3. Ichki yong‘inga qarshi suv quvurlarining o‘t o‘chirish jo‘mraklari yong‘in o‘chirish yenglari va dastaklar bilan jihozlangan bo‘lishi lozim. O‘t o‘chirish yengining bir tomoni dastakka ikkinchi tomoni jo‘mrakka ulab qo‘yilgan bo‘lishi lozim. Zig‘irli (lnyanie) yenglar har 6 oyda kamida 1 marotaba yangi izga (skladki) o‘ralishi lozim. Englardan xo‘jalik va boshqa ishlarda foydalanish taqiqlanadi.
1.7.4. O‘t o‘chirish nasos stansiyasi xonasida yong‘inga qarshi suv ta’minotining umumiy chizmasi hamda nasoslarning bir biriga ulanish chizmasi osib qo‘yilishi lozim. Suv bosimini ko‘tarib beruvchi har bir nasos va zadvijkalarning bajaradigan vazifasini aks ettiruvchi ko‘rsatkichlar bo‘lishi lozim. Suv bosimini ko‘tarib beruvchi nasoslarning ishga tushirish tartibi yo‘riqnomada ko‘rsatilishi kerak.
Aholi punktlaridagi yong‘inga qarshi suv tarmoqlarining nasos stansiya xonasi yong‘indan saqlash xizmati bilan to‘g‘ridan to‘g‘ri telefon aloqasi bilan ta’minlanishi kerak.
1.7.5. Suv o‘lchash moslamalarining aylanma quvurlariga o‘rnatilgan elektr zadvijkalarining ishga yaroqliligi yiliga kamida 2 marotaba, o‘t o‘chirish nasoslari esa har oyda 1 marotaba tekshiruvdan o‘tkazilishi shart.
1.7.6. Muassasa hududida yoki uning yaqinida (200 m radiusda) tabiiy yoki sun’iy suv havzalari (daryo, kanal, ko‘l, hovuz va boshqalar) mavjud bo‘lsa ularga borish uchun qattiq qoplamali yo‘l va yilning har faslida doimo o‘t o‘chirish avtomobillarining o‘rnashib, suv olishini ta’minlash uchun 12x12 m o‘lchamdan kam bo‘lmagan qattiq qoplamli maydon qurilishi kerak.
1.7.7. Suv bosimini ko‘tarib beruvchi minoralari yilning istalgan faslida yong‘in o‘chirish avtomobillarining suv olish uchun moslashtirilgan bo‘lishi lozim. Yong‘inni o‘chirishga mo‘ljallangan zaxira suvlardan ishlab chiqarish yoki xo‘jalik ishlarida foydalanish taqiqlanadi.
1.7.8. O‘t o‘chirish gidrantlari, suv havzalari, tashqi suv jo‘mraklari, motopompalar, elektr nasoslar, tabiiy suv havzalaridagi pirslarga, yong‘inni o‘chirishning birlamchi vositalariga va boshqa suv manbalariga olib boradigan yo‘llar va yo‘laklar doimo soz xolda va to‘sib qo‘yilmagan bo‘lishi lozim.
1.8. Yong‘in signalizatsiyasi va yong‘in o‘chirish qurilmalari, tutundan himoyalash, odamlarga yong‘in haqida xabar berish va evakuatsiyani boshqarish tizimlari
1.8.1. Yong‘in signalizatsiyasi va yong‘in o‘chirish qurilmalari, tutundan himoyalash, odamlarga yong‘in haqida xabar berish va evakuatsiyani boshqarish tizimlariga texnik xizmat ko‘rsatish hamda rejali-ogohlantiruv ta’mirlash bo‘yicha reglament ishlari, moslama va qurilmalarni ishlab chiqargan korxonaning texnik hujjatlari va ta’mirlash ishlarining o‘tkazish muddatlarini hisobga olgan holda tuzilgan yillik ish reja asosida amalga oshiriladi. Texnik xizmat ko‘rsatish va rejali-ogohlantiruv ta’mirlash ishlari, korxonaning maxsus o‘qitilgan xodimlari yoki shartnoma bo‘yicha maxsus litsenziyaga ega bo‘lgan tashkilot tomonidan amalga oshiriladi.
Uskuna va moslamalarni o‘chirib qo‘yish yo‘li bilan (alohida liniya, tashvishgoh) ta’mirlash yoki texnik xizmat ko‘rsatish ishlari amalga oshiriladigan davrda, muassasa rahbari bino, inshoot, xona, texnologik uskunalarning yong‘indan himoya qilish chora-tadbirlarini amalga oshirishi kerak.
1.8.2. Dispetchyerlar xonasida (yong‘in o‘chirish posti) yong‘in sodir bo‘lganda va avtomatik yong‘inni o‘chirish va yong‘indan xabar berish moslamalar nosozligi to‘g‘risida xabarni olganda tezkor navbatchi (xizmatchi)ning harakat qilish tartibi haqida yo‘riqnoma bo‘lishi kerak. Dispetcher punkti (yong‘in o‘chirish posti) telefon aloqa vositasi va soz holdagi elektr fonarlar (kamida 3 dona) bilan ta’milangan bo‘lishi kerak.
1.8.3. Yong‘in avtomatikasi qurilmalari doimo soz va ishchi holatda, loyiha hujjatlariga muvofiq bo‘lishi kerak.
Qoidalar va normalarda ko‘rsatilgan holatlardan tashqari qurilmalarni avtomatik ishga tushirish rejimidan qo‘lda ishga tushiradigan rejimga o‘tkazish taqiqlanadi.
1.8.4. O‘t o‘chirish qurilmalari sig‘imlari va ballonlaridagi o‘t o‘chirish vositasining og‘irligi yoki bosimi hisobdagi ko‘rsatkichlardan 10% va undan ko‘pga kamaygan bo‘lsa, ularni to‘ldirish yoki almashtirish talab etiladi.
1.8.5. Qurilmalarning sprinklerli (drencher) suv purkagichlariga mexanik shikast yetkazish xavfi bor joylarda issiqlik va suvni sepish maydoniga ta’sir ko‘rsatmaydigan hamda uni o‘zgartirmaydigan ishonchli to‘siq bilan himoyalanishi kerak.
Ochilib ketgan yoki nosoz purkagichlarning o‘rniga tiqin (probka) yoki zaglushkalar bilan berkitish taqiqlanadi.
1.8.6. Yong‘in o‘chirish stansiyasi yong‘in vaqtida qurilmani boshqarish yo‘riqnomasi va tizimning biri biriga ulanish chizmasi bilan t’minlangan bo‘lishi kerak.
Har bir boshqarish nuqtasi oldida himoyadagi xonalar, ulardagi suv purkagichlarning soni va rusumi yozilgan ko‘rsatkich bilan ta’minlanishi kerak. Jo‘mrak va zadvijkalarga ulanish chizmasiga muvofiq tartib raqamlar qo‘yilishi lozim.
1.8.7. Yong‘in haqida xabar berish tizimi evakuatsiya qilish rejasiga muvofiq bir vaqtning o‘zida butun bino (inshoot) bo‘yicha yoki tanlov asosida uning alohida qismlariga (qavat, bo‘limlar va boshqalar) signal yuborilishini ta’minlay olishi kerak.
Davolash, maktabgacha ta’lim muassasalarida hamda maktab internatlarining yotoqxonalarida faqat xodimlarga yong‘in haqida xabar beriladi.
Yong‘in haqida xabar berish tizimidan foydalanish tartibi, ularning yo‘riqnomalarida va yong‘in vaqtida binoni tark etish rejalarida keltirilishi hamda ularda tizimni ishga tushirish huquqiga ega bo‘lgan shaxslar belgilab qo‘yilgan bo‘lishi lozim.
1.8.8. Yong‘in haqida xabar berish moslamalari bilan jihozlanishi talab etilmagan muassasa rahbari tomonidan yong‘in haqida xabarni odamlarga yetkazish tartibini ishlab chiqilishi va mas’ul shaxsni tayinlashi lozim.
1.8.9. Xabar berish (radiokarnay) moslamalarida ovozini pasaytirish va baland qilish moslamalari bo‘lmasligi hamda tarmoqqa to‘g‘ridan to‘g‘ri uzib quyish imkoniyatisiz ulangan bo‘lishi lozim.
Evakuatsiya qilishni boshqarish va uzatiladigan xabar matnini ishonchliligi ta’minlangan holda ichki radioeshittirish tarmog‘i va korxonadagi mavjud boshqa tarmoqlardan foydalanish mumkin.
1.9.1. Yong‘in o‘chirish avtomobillarini isitish tizimi mavjud bo‘lgan, elektrlashtirilgan, telefon aloqasi bilan ta’minlangan, qattiq pol qoplamasi va issiqlik ushlaydigan darvozasi va yong‘indan saqlash xizmatining shaxsiy tarkibi xavfsiz ishlashini ta’minlash uchun zarur bo‘lgan boshqa moslama va jihozlar bilan ta’minlangan yong‘in o‘chirish depolarida yoki ushbu maqsadlar uchun mo‘ljallangan bokslarda saqlash kerak.
Yong‘in o‘chirish avtomobillaridan yong‘in o‘chirish anjomlarini echib olish va ulardan xo‘jalik va boshqa maqsadlarda foydalanish taqiqlanadi.
1.9.2. Yong‘in o‘chirish avtomobillari va motopompalar, yong‘inni o‘chirishga moslashtirilgan va qayta jihozlangan texnikalar yong‘in-texnik anjomlar, yonilg‘i va yong‘in o‘chirish vositalar bilan ta’minlangan hamda ishchi holatda bo‘lishi kerak. Texnikalarni yong‘inlarni o‘chirishga jalb qilish tartibi, mahalliy davlat hokimiyati organlari tomonidan tasdiqlanadigan kuch va vositalarni yong‘inlarga jalb qilish rejasi hamda texnikalarni chiqarish jadvali asosida amalga oshiriladi.
1.9.3. Har bir yong‘in o‘chirish motopompasi, yong‘inni o‘chirishga moslashtirilgan (qayta jihozlangan) texnikalariga maxsus tayyorgarlikdan o‘tgan haydovchi (motorist) biriktirilgan bo‘lishi lozim. Korxonalarda yong‘in o‘chirish motopompalarini yong‘in joyiga olib borish tartibi ishlab chiqilgan bo‘lishi kerak.
1.9.4. Xona, bino va inshootlar mazkur Qoidalarning 2-ilovasiga muvofiq yong‘inni o‘chirishning birlamchi vositalari bilan ta’minlanishi kerak.
Yong‘inni o‘chirishning birlamchi vositalari, ularning pasportlaridagi ma’lumotlarga hamda mazkur Qoidalarning 3-ilovasida keltirilgan talablarga muvofiq saqlanishi lozim. Tegishli sertifikati bo‘lmagan yong‘inni o‘chirishning vositalaridan foydalanish taqiqlanadi.
1.9.5. Yong‘inni o‘chirishning birlamchi vositalaridan belgilangan maqsadlardan tashqari boshqa maqsadlarda foydalanish qat’iyan taqiqlanadi.
1.9.6. Barcha yong‘inni o‘chirishning birlamchi vositalariga olib boruvchi yo‘llar doimo bo‘sh va to‘sib qo‘yilmagan bo‘lishi lozim.
1.10.1. Har bir fuqaro yong‘in yoki yonish alomatlarini (tutun, kuygan hid, haroratning ko‘tarilishi va shu kabilarni) sezganda quyidagilarni bajarishi shart:
bu haqida zudlik bilan telefon orqali yong‘indan saqlash xizmatiga xabar berish (xabarda voqea sodir bo‘lgan manzil, yong‘in chiqqan joy va o‘zining familiyasini aytishi kerak);
imkon darajasida insonlarni qutqarish, yong‘inni o‘chirish va moddiy boyliklarning saqlab qolish choralarini ko‘rishi kerak.
yong‘in haqidagi xabarni yong‘indan saqlash xizmatiga takroran berib tasdiqlash va yuqori turuvchi rahbariyatni, dispetchyerlar, obyekt bo‘yicha mas’ul navbatchini xabardor qilishi;
insonlar hayotiga xavf tug‘ilgan taqdirda, ularni mavjud kuch va vositalar yordamida evakuatsiya qilish choralarini ko‘rishi;
yong‘inga qarshi avtomatika (yong‘in haqida xabar berish, avtomatik yong‘in o‘chirish va tutundan himoyalash) tizimlarining ishga tushganligini tekshirish;
zarur bo‘lganda elektr energiyani (yong‘inga qarshi himoya tizimidan tashqari) o‘chirish, yuklarni tashishga mo‘ljallangan moslamalarni, agregatlarni, apparatlarni ish faoliyatini to‘xtatish, xomashyo, gaz, bug‘ va suv kommunikatsiyalarini yopib qo‘yish, avariya ro‘y bergan va unga tutash xonalarning shamollatish tizimi ishini to‘xtatish, xonalarni tutun bilan qoplanishi va yong‘inni tarqalishini oldini olishga imkon beradigan boshqa choralarni ko‘rishi;
yong‘inni o‘chirishga qaratilgan ishlardan tashqari binodagi barcha ishlarni to‘xtatish (agar ishlab chiqarishning texnologik jarayoni bo‘yicha mumkin bo‘lsa);
yong‘inni o‘chirishga jalb etilgan xodimlardan tashqari barcha xodimlarni xavfli hudud tashqarisiga chiqarishi;
yong‘indan saqlash xizmatining bo‘linmalari yetib kelgunga qadar (obyektning o‘ziga xosligini hisobga olgan holda) yong‘inni o‘chirishda umumiy rahbarlik qilishi;
yong‘in o‘chirishda ishtirok etayotgan xodimlarni xavfsizlik talablariga rioya qilishlarini ta’minlashi;
yong‘in o‘chirish bilan bir vaqtda insonlarning evakuatsiya qilish va moddiy boyliklarni himoya qilishni tashkillashtirishi;
yong‘indan saqlash xizmati bo‘linmalarini kutib olishni va yong‘in sodir bo‘lgan joyga qisqa yo‘l bilan olib borishni tashkillashtirishi.
1.10.3. Yong‘in o‘chirish bo‘linmalari yetib kelishi bilan korxona rahbari (yoki uning vazifasini bajaruvchi shaxs) yong‘in o‘chirish rahbariga obyektning konstruktiv va texnologik xususiyatlari, tutash bino va inshootlar, saqlanayotgan va ishlatilayotgan moddalar, materiallar, mahsulotlarning miqdori va yong‘inga xavfli xususiyatlari hamda yong‘inni muvaffaqiyatli o‘chirishga yordam beradigan boshqa ma’lumotlar haqida axborot berish, shuningdek yong‘inni o‘chirish va tarqalishining oldini olish uchun obyektning kerak bo‘lgan kuch va vositalarni jalb qilish chora-tadbirlarini amalga oshirishi lozim.
2.1. Loyihalash normalarda ko‘zda tutilgan talablardan tashqari ko‘p qavatli uylarning xonadonlarida va yotoqxonalarning yashash xonalarida (shaxsiy uylarda) turli ustaxonalar, yong‘in va portlash xavfi bo‘lgan modda va materiallarni saqlashga mo‘ljallangan omborxonalarni tashkil etish, shuningdek ularni boshqa xona maqsadlarida foydalanish uchun ijaraga berish taqiqlanadi.
Ko‘p qavatli uylarning xonadonlarida va (yotoqxonalar, shaxsiy uylar) yashash xonalarida 10 L gacha bo‘lgan yengil alangalanuvchi va yonuvchi suyuqliklarni va 12 L gacha yonuvchi gazlarni saqlashga ruxsat etiladi. Yengil alangalanuvchi va yonuvchi suyuqliklarni hamda yonuvchi gaz bilan to‘ldirilgan ballonlarni balkon va peshayvonlarda saqlash taqiqlanadi.
2.2. Oshxonadagi va boshqa plitalarni gaz bilan ta’minlaydigan gazballonli qurilmalari (hajmi 12 L dan yuqori bo‘lgan) binoga kirish joydan 5 m dan kam bo‘lmagan masofada, devorning eshik romlari o‘rnatilmagan tomoniga yonmaydigan materialdan qurilgan maxsus qutiga (yashikka) o‘rnatiladi. Yonmaydigan materialdan qurilgan maxsus qutida (yashikda) saqlanadigan ballonlarning soni uchtadan ko‘p bo‘lmasligi kerak.
2.3. Dala-hovli uylaridan uzoq vaqt foydalanilmaganda, ularning elektr ta’minoti o‘chirilishi va gaz ballonlarining klapanlari mustahkam yopilishi kerak.
2.4. Chet el fuqarolari vaqtinchalik yashashlari uchun mo‘ljallangan mehmonxonalar, motel, kemping va yotoqxonalarda, yong‘in xavfsizligi qoidalari yoritilgan eslatma (yo‘riqnoma)lar bir nechta tillarda yozilgan bo‘lishi lozim.
2.5. Mehmonxona, motel, kemping va yotoqxonalarga vaqtincha yashash uchun joylashadigan barcha mehmonlar (imzo qo‘ydirish orqali) yong‘in xavfsizligi qoidalari rioya tanishtirilishi kerak.
2.6. Mehmonxona, motel, kempinglar va yotoqxonalarning barcha xonalariga yong‘in sodir bo‘lganda evakuatsiya qilish rejalari osib qo‘yilgan bo‘lishi kerak.
2.7. Mehmonxona, motel, kemping va yotoqxonalarda isitish moslamalar (suv qaynatish va elektr isitish moslamasi, elektr choynaklar, dazmol va boshqalar)dan foydalanish taqiqlanadi. (Bunday ishlar uchun ma’muriyat tomonidan alohida xona ajratilishi lozim).
2.8. Mehmonxona (motel, kemping va yotoqxona)larning yashashga mo‘ljallangan qavatlarida omborxona, ofis va boshqalarni joylashtirishga ruxsat etilmaydi.
2.9. Yong‘in sodir bo‘lganda mehmonxona, motel, kemping va yotoqxonalarda yashovchilarni muvaffaqiyatli evakuatsiya qilishni tashkil etish maqsadida mazkur muassasalar xodimlari individual himoya vositalari bilan ta’minlangan (nafas yo‘llarini himoyalovchi niqob, protivogaz va boshqalar) va ulardan foydalanish qoidalariga o‘qitilgan bo‘lishi lozim.
2.10. Ijtimoiy-ta’minot muassasalarida (maktab internati, bolalar, nogironlar va qariyalar uylari) xodimlarning kechayu-kunduz navbatchiligi tashkil etilishi lozim. Navbatchilikda turgan xodimda barcha evakuatsiya eshiklari qulflarining kalitlar to‘plami bo‘lishi lozim, kalitlarning ikkinchi to‘plami navbatchiliklar xonasida saqlanishi lozim.
Bino qavatlarining yo‘laklarida, xollarda va boshqa evakuatsiya yo‘llarida karavotlarni joylashtirish taqiqlanadi.
3.1. Portlab-yonish va yong‘in xavfi bo‘lgan modda va materiallarni qo‘llash bilan bog‘liq tajriba (sinov) qurilmalarida ishlarni bajarish, faqat tashkilotning buyrug‘i bilan tayinlangan komissiya tomonidan ushbu qurilmani foydalanishga qabul qilinganidan so‘ng ruxsat beriladi.
3.2. Ilmiy rahbar (mas’ul ijrochi) tadqiqotlar olib borishda yong‘in xavfsizligini ta’minlash bo‘yicha zaruriy choralarini ko‘rishi kerak.
3.3. Laboratoriya va boshqa xonalarda bir smena ehtiyojidan ortiqcha bo‘lmagan miqdorda yengil alangalanuvchi va yonuvchi suyuqliklarni saqlash mumkin. Suyuqliklarni xonaga olib kelish yopiq, xavfsiz idishda amalga oshirilishi lozim.
3.4. Havo tortish shkafida bajarilayotgan ishlarga daxldor (taalluqli) bo‘lmagan materiallar va uskunalar mavjud bo‘lsa, ushbu shkafda ishlash taqiqlanadi.
Stoldan suyuqliklarni oqib ketmasligini ta’minlovchi chegara balandliklari (qirra) soz xolda bo‘lishi kerak.
3.5. Ishlatib bo‘lingan yengil alangalanuvchi va yonuvchi suyuqliklarni ish vaqti tugagandan so‘ng maxsus berkitiladigan idishga yig‘ib, utilizatsiya qilish uchun laboratoriya xonasidan olib chiqilishi lozim.
3.6. Yengil alangalanuvchi va yonuvchi suyuqliklar solib ishlatilgan idishlar, tajriba tugaganidan so‘ng yong‘in xavfi bo‘lmagan eritmalar bilan yuvilishi kerak.
3.7. Maktab binolari o‘quv mavsumi boshlanishidan oldin maxsus tayinlangan komissiya tomonidan qabul qilinishi va mazkur komissiya tarkibiga davlat yong‘in nazorat organi xodimlari kiritilishi kerak.
3.8. O‘quv va xizmat xonalarida faqat o‘qitish jarayoniga taalluqli bo‘lgan mebel, uskuna, andaza (model), asboblar, buyumlar, qo‘llanmalar va boshqa ko‘rgazmali o‘quv qurollarini saqlash kerak. Ularni shkaflarda, javonlarda yoki mahkam o‘rnatilgan ustunchalarda saqlash lozim.
3.9. Sinf va o‘quv xonalaridagi parta (stol)larning soni, loyihalash me’yorlarida belgilangan sonidan oshmasligi kerak.
3.10. O‘quvchi va talabalar bilan ilmiy tadqiqotlar o‘tkazishda, yengil alangalanuvchi va yonuvchi suyuqliklardan turmushda foydalanishda yong‘in xavfsizligi qoidalariga rioya qilish yuzasidan mashg‘ulotlar (suhbatlar) o‘tkazilishi lozim.
3.11. Mashg‘ulotlar tugagandan so‘ng o‘quv xonalari, ustaxona va laboratoriyalardan barcha yong‘in hamda yong‘in-portlash xavfi bo‘lgan modda va materiallarni maxsus jihozlangan omborxonalarga olib chiqib joylashtirish kerak.
Yong‘in hamda yong‘in-portlash xavfi bo‘lgan modda va materiallarni maxsus jihozlangan omborxonalarda saqlash, ushbu modda va materiallarning fizik-kimyoviy, portlash va yonish xususiyatlariga muvofiq ularning birxilligi (o‘xshashligi) nuqtai nazaridan kelib chiqqan xolda amalga oshiriladi.
4.1. Maktabgacha ta’lim muassasalarining binolarida to‘g‘ridan to‘g‘ri tashqariga olib chiqadigan ikkitadan kam bo‘lmagan evakuatsiya eshiklari bo‘lishi lozim.
4.2. Yozgi bolalar dam olish muassasalarining yog‘ochdan qurilgan binolari bir qavatli bo‘lishi kerak. Sinchli va shitli binolar suvalgan, tomi yonmaydigan materiallardan ishlangan bo‘lishi, ulardagi issiqlikning ushlab turuvchi material esa noorganik moddadan bo‘lishi lozim.
binoni yengil alangalanuvchi materiallar bilan qoplash (somon, payraha, qamish, poligal leksan va shu kabilar);
yog‘ochli binolarning mansardasi (chordog‘i) xonalarida hamda ikkita evakuatsiya eshiklari bilan ta’minlanmagan binolarda, qavatlarida va xonalarida bolalarni joylashtirish;
bolalar muassasalarining yog‘ochdan qurilgan binolarida kir yuvish xonalari va oshxonalarini joylashtirish;
yog‘ochdan va boshqa yonuvchi materiallardan qurilgan binolarda 50 va undan ortiq bolalarni joylashtirish;
ikki va undan ortiq qavatli binolarda kichik (yasli) guruhidagi bolalarni birinchi qavatda hamda katta guruhdagi bolalarni yuqori qavatlarda joylashtirish kerak;
yozgi vaqtda bolalar joylashgan binolarning xonalarida pechlarni yoqish, kerosin va elektr isitish asboblaridan foydalanish.
4.4. Bolalar muassasalari telefon aloqasi hamda yong‘in haqida ma’lum qiluvchi tashvish signali ta’minlangan bo‘lishi kerak. Bolalarning yozgi dam olish oromgohlarida xizmat ko‘rsatuvchi xodimlarining (qorovul) tunu-kunlik, tungi vaqtda uxlash huquqisiz navbatchiligi tashkil etilishi lozim.
4.5. Bolalar muassasalarining xizmat ko‘rsatish xodimlariga yong‘in xavfsizligi qoidalari hamda yong‘in sodir bo‘lganda harakat qilish tartibi (imzo qo‘ydirish yo‘li bilan) tanishtirilgan bo‘lishi kerak.
4.6. Bolalar muassasalarining xodimlari, bolalarga yong‘in xavfsizligi qoidalarini hamda yong‘in sodir bo‘lganda harakat qilish tartibini o‘rgatishlari shart.
4.7. Ommaviy tadbirlar (tomosha) o‘tkaziladigan xonalarning ikkitadan kam bo‘lmagan evakuatsiya eshiklari bo‘lishi kerak.
5.1. Teatr, sirk, kinoteatr, madaniyat saroyi, muzey, kutubxonalar va odamlar ommaviy bo‘ladigan binolarini, shuningdek 1000 nafar va undan ko‘p o‘ringa mo‘ljallangan tribunali stadionlardan foydalanish faqat yong‘in xavfsizligi talablariga muvofiq bo‘lganda ruxsat etiladi.
5.2. Chet el firmalari bilan gastrol, tomoshalar va ko‘rgazmalarni tashkillashtirish yuzasidan tuziladigan shartnoma (kontrakt)larda O‘zbekiston Respublikasida harakatda bo‘lgan yong‘in xavfsizligi talablari ko‘rsatilishi (kiritilishi) shart.
5.3. Muzeylar va rasmlar galereyalari uchun ko‘rgazma eksponatlari va boshqa qimmatbaho buyumlarni evakuatsiya qilish rejalari, sirk va hayvonot bog‘lari uchun hayvonlarni evakuatsiya qilish rejalari ishlab chiqilgan bo‘lishi shart.
5.4. Barcha madaniy-oqartuv va tomosha muassasalari mavsum boshlanishidan oldin yong‘in xavfsizligi talablariga muvofiqligiga tekshirib chiqilishi hamda mahalliy davlat hokimiyati organlari tomonidan tuzilgan idoralararo komissiyasi tomonidan qabul qilinishi lozim.
5.5. Tomosha zallari va tribunalardagi o‘rindiqlar qatorlari bo‘yicha bir-biriga ulangan va polga mahkam o‘rnatilgan bo‘lishi kerak.
Lojalardagi o‘rindiqlar soni 12 (o‘n ikki)tadan ko‘p bo‘lmasa hamda alohida chiqish eshiklari bo‘lsa, ulardagi kreslo (stul)larni mahkamlash shart emas.
Raqs kechalari o‘tkazishga mo‘ljallangan tomosha zallarida o‘rindiqlar soni 200 tadan ortiq bo‘lmasa, o‘rindiqlarni har bir qatorda biri biriga o‘zaro mahkamlanishi sharti bilan polga mahkamlamaslikka ruxsat etiladi.
5.6. Sahna qismidagi yog‘och qurilmalar (dekoratsiyalarni mahkamlash va ko‘tarish-tushirish uchun sahna tepasidagi panjaralar (kolosnik), osma ko‘priklar, ishchi galereyalar va shu kabilar), binoning chordoqlari, yonuvchi dekoratsiyalar, sahna va ko‘rgazma bezaklari hamda tomosha va ekspozitsiya zallari, foye, bufet devorlariga qoplanadigan matolar (drapirovka)ga yonish xususiyatini pasaytiruvchi birikma bilan ishlov berilishi lozim. Muassasa rahbarida esa ushbu ishlarni qaysi tashkilot tomonidan, qachon bajarilganligi (sanasi) va amal qilish muddati ko‘rsatilgan dalolatnoma bo‘lishi shart.
5.7. Teatr, tomosha muassasalarining sahna qismida bir vaqtning o‘zida 2 tadan ortiq bo‘lmagan spektaklga mo‘ljallangan dekoratsiya, sahna jihozlari turishiga ruxsat beriladi. Dekoratsiyalarni, butaforiya, yog‘ochli dastgohlar va boshqa mol-mulkni tryumlarda, kolosnikida, ishchi maydonlarda (galereya), zinapoyalar maydonchalari va ostki qismida hamda tomoshabinlar zalining ostki qismida joylashgan yerto‘lada saqlash mumkin emas.
5.8. Sahna asari sahnaning atrofida qo‘yilganda, atrofida 1 m kenglikdagi yo‘lak qoldirilishi shart. Qorong‘ulashtirilgan sahna tomoshalarini qo‘yish vaqtida yo‘laklarning yoritilishi pol qismidagi elektr chiroqlari orqali amalga oshirilishi lozim.
Spektakl tugagandan so‘ng barcha dekoratsiya va butaforiyalar qisimlarga bo‘linib, sahnadan olinishi va maxsus omborxonalarda saqlanishi kerak. Sahnada saqlanadigan dekoratsiya va butaforiyalar saqlanadigan joylarga aniq belgilar qo‘yilishi lozim. Dekoratsiyalarni saqlash omborlarida kengligi 1,5 m dan kam bo‘lmagan kenglikdagi yo‘laklar qoldirilishi kerak.
5.9. Sahnada chekish, ochiq olovdan foydalanish (mash’ala, sham, qandil va shu kabilar) yoyli projektorlar, mushaklar (feyerverk) va boshqa turdagi olovli effektlardan foydalanishga ruxsat etilmaydi.
5.10. Sahna yuzasiga yong‘inga qarshi pardaning tushish joyini ko‘rsatuvchi qizil rangli chiziq chizilishi kerak. Sahna jihozlari va dekoratsiyalar ushbu chiziqdan chiqib ketmasligi lozim.
5.11. Spektakl (repetitsiya)lar tugagandan so‘ng yong‘inga qarshi parda tushirib qo‘yilishi kerak. Yong‘inga qarshi parda sahna yuzasiga qumli zatvor (elastik yostiqcha) yordamida zich yopilishi kerak.
Ko‘tarib-tushiruvchi mexanizmning tushirish tezligi 0,2 m/s dan kam bo‘lmagan xolda ishlashga to‘g‘rilangan bo‘lishi kerak.
5.12. Qishki mavsumda tutun tortish tizimining klapanlari issiq holda tutilishi kerak va har 10 (o‘n) kunda bir marotaba tekshirilib turilishi shart. Tekshiruv natijalari maxsus daftarda qayd etilishi lozim.
5.13. Pirotexnik mahsulotlardan foydalanish va ularni saqlash maxsus qoidalar talablariga muvofiq amalga oshirilishi kerak. Ularni qo‘lbola usulda ruxsatnomasiz (sertifikatsiz) tayyorlash hamda ularni tomosha muassasalarida, xonalarda va stadion tribunalarida, madaniyat va istirohat bog‘larida va odamlar ommaviy bo‘ladigan boshqa obyektlarda saqlash taqiqlanadi.
5.14. Ochiq maydonda maxsus olovli effektlarni o‘tkazish zarurati tug‘ilganda, sahnalashtiruvchi javobgar shaxs (bosh rejissor, badiy rahbar) tomonidan yong‘inlarning oldini olishga qaratilgan chora-tadbirlar ishlab chiqilishi va amalga oshirilishi lozim.
5.15. Yong‘in va yong‘in-portlash xavfi bo‘lgan moddalar va mahsulotlarni ishlab chiqarish xonalarida (agar bu ishlab chiqarish uchun zarur bo‘lsa), bir smena ehtiyojlaridan ortiq bo‘lmagan miqdorda saqlashga ruxsat etiladi. Bunday modda va materiallarni mahkam berkitiladigan yonmaydigan shkaf yoki qutilarda maxsus ajratilgan joylarda saqlash shart.
5.16. Kinofilm va videofilmlarni namoyish etish, kinoplyonkaning turidan qat’iy nazar faqat amaldagi yong‘in xavfsizligi qoidalariga to‘liq muvofiqligida ruxsat etiladi.
5.17. Tomoshabinlar zallarining shifti va devorlarini akustik qoplamalar bilan jihozlash uchun olovdan himoya qilish tarkibi bilan ishlov berilmagan (shimdirilmagan) yonuvchi materiallardan foydalanish taqiqlanadi.
5.18. Devorlar va sahna qismining zinapoyalardagi o‘tish joylari o‘zi yopiladigan moslamalari o‘rnatilgan yong‘inga chidamli eshiklar bilan himoyalangan bo‘lishi shart.
5.19. Aktyorlarning spektakllarda foydalaniladigan kiyim-kechaklarni saqlash xonalardagi (kostyumerniy) kiyim osish moslamalari (veshalkalar) oralig‘ida erkin harakatlanish uchun oraliq masofalar saqlanishi lozim.
Kiyim-kechaklarni saqlash xonalardagi markaziy o‘tish yo‘lagi 1,2 m dan kam bo‘lmasligi lozim. Kiyim qabul qiladigan shaxslar, kiyimlarning cho‘ntaklarini tekshirib, ulardagi gugurt, zajigalka va shu kabilarni olib quyishlari kerak.
5.20. Elim eritish va qaynatish ishlari, shu maqsad uchun ajratilgan maxsus joylarda, yonmaydigan asosga o‘rnatilgan elektr yelim qaynatgichlarda amalga oshirilishi lozim.
5.22. Madaniy-oqartuv, tomosha muassasalari favqulodda (avariya) rejimida bir soatdan kam bo‘lmagan vaqt ishlash qobiliyatiga ega bo‘lgan zaxira elektr ta’minoti bilan ta’minlangan bo‘lishi kerak.
6.1. Davolash muassasa rahbari har kuni bemorlarga javob berish (vipiska) va yangilarini qabul qilish ishlari tugatilgandan so‘ng, davolash muassasaning xar bir binosida mavjud bemorlarning soni to‘g‘risida tuman yong‘in o‘chirish qismiga xabar berishi shart.
6.2. Qishloq joylarda joylashgan davolash muassasalarining har bir binosi bittadan narvon bilan ta’minlanishi lozim.
6.3. Harakati cheklangan fuqarolar doimo bo‘ladigan shifoxonalar va boshqa muassasalar binolari, har beshta bemorga (nogironga) bir dona hisobida zambillar (bemorlar olib yuriladigan nosilka) bilan ta’minlangan bo‘lishi shart. Shifoxonalarda og‘ir bemorlar va bolalar uchun mo‘ljallangan xonalarni binoning pastki qavatlarida joylashtirish kerak.
6.4. Bemorlar xonalaridagi karavotlarning oraliq masofasi 0,8 m dan kam bo‘lmasligi, markaziy (asosiy) yo‘lakning kengligi esa 1,2 m dan kam bo‘lmasligi shart. Stullar, tumbuchka va boshqa mebellar evakuatsiya yo‘llarini va eshiklarini to‘sib qo‘ymasligi kerak.
6.5. Bemorlar xonalariga (palata) kislorod berish, qoida tariqasida markazlashgan holda alohida o‘rnatilgan ballonlar qurilmasi (ballonlar soni 10 tadan ortiq bo‘lmagan) orqali yoki markaziy kislorod tayanch maskanidan (ballonlar soni 10 tadan ortiq bo‘lsa) amalga oshirilishi kerak.
Markazlashgan holda kislorod bilan ta’minlash yo‘lga qo‘yilmagan bo‘lsa, kislorod yostiqchalardan foydalanish tartibi muassasa rahbarining buyrug‘i bilan belgilanadi.
Bir dona kislorod balonini, muassasa binosining tashqi yong‘inga bardoshli devori oldida, yonmaydigan shkaf ichida o‘rnatishga ruxsat etiladi.
bemorlar xonalari joylashgan korpuslarda davolash jarayoni bilan bog‘liq bo‘lmagan (loyihalash me’yorlarida belgilanganlaridan tashqari) boshqa xonalarni joylashtirish;
bemorlar va tibbiyot xodimlari bo‘ladigan xonalarning derazalariga metall panjaralar (jalyuzalar) o‘rnatish;
yog‘ochli devorlar va shiftlarga gulqog‘oz (oboy) yopishtirish va ularni yonuvchi nitro yoki moyli bo‘yoqlar bilan bo‘yash;
6.7. Suv qaynatgich, suv isitgich va titanlar o‘rnatish, tibbiyot asboblarini sterilizatsiya qilish hamda parafin va ozokeritlarni eritish (isitish, qizdirish) ishlarini faqat shu maqsad uchun alohida ajratilgan xonalarda amalga oshirilishiga ruxsat beriladi. Asboblarni va prokladkalarni qaynatish uchun yopiq spiralli sterilizatorlardan foydalanish kerak. Ushbu maqsadda kerogaz, kerosin lampalari va primuslardan foydalanish taqiqlanadi.
6.8. Laboratoriyalar, bo‘limlar, shifokorlar xonalarida dori-darmon va reaktivlarni (spirt, efir va shu kabi boshqa yengil alangalanuvchi va yonuvchi suyuqliklarni) maxsus yopiladigan metall shkaflarda umumiy miqdori 3 kg dan ko‘p bo‘lmagan hamda o‘zaro biri-biri bilan saqlash mumkinligini inobatga olgan holda saqlanishiga ruxsat etiladi.
6.9. Pech yordamida isitiladigan yog‘ochli binolarga 25 nafardan ortiq bemor va bolalarni joylashtirish taqiqlanadi.
6.10. Hajmi 300 kg dan ortiq bo‘lgan rentgen plyonkalarini saqlash arxiv xonalari alohida turgan binolarda joylashtirilishi kerak, hajmi 300 kg dan kam bo‘lgan holda 1-turdagi yong‘inga qarshi devor va ora-yopmalari bilan to‘sib ajratilgan xonalarda saqlashga ruxsat etiladi. Rentgen plyonkalarni saqlash arxiv xonalaridan qo‘shni binolargacha bo‘lgan masofa 15 kg dan kam bo‘lmasligi kerak.
Arxiv xonaning bitta bo‘limida (seksiya) 500 kg dan ortiq bo‘lmagan rentgen plyonkasini saqlashga ruxsat etiladi. Har bir bo‘lim (seksiya) o‘zining havo almashtirish (tortish) tizimi bilan jihozlangan bo‘lishi zarur. Seksiya eshiklari faqat tashqariga ochilishi kerak. Arxivlardagi derazalar maydonining pol maydoniga nisbati 1:8 dan kam bo‘lmasligi kerak.
Arxivlarning isitish tizimi markazlashtirilgan bo‘lishi kerak. Ularni isitish uchun, bug‘li isitish tizimi, temir pechlar va vaqtinchalik temir quvurli pechlardan foydalanish taqiqlanadi.
Arxiv xonalarida elektr qutilar, o‘chirish moslamalar, elektr qo‘ng‘iroqlar va shtepsel (elektr asbob, rozetka) ulagichlar o‘rnatish taqiqlanadi. Ishdan tashqari vaqtda arxiv xonalaridagi elektr tarmog‘i elektr manbaidan o‘chirilgan bo‘lishi shart.
6.11. Plenka va rengenogrammalarni, 4 kg gacha bo‘lgan miqdorda arxiv xonasidan tashqarida joylashgan temir shkaf (quti)larda va ushbu shkaflarni isitish asboblaridan 1 m uzoqlikda joylashtirilgan holda saqlashga ruxsat etiladi. Bunday shkaflar o‘rnatilgan xonalarda chekish va barcha turdagi isitish asboblaridan foydalanish taqiqlanadi.
7.1. Televideniye, kino ishlab chiqarish va radioeshittirishlar texnologik jihozlariga qo‘yiladigan talablar
7.1.1. Ishlab chiqarilayotgan yoki foydalanilayotgan modda va materiallarning yong‘inga xavfli xususiyatlari korxonaning xizmat ko‘rsatish xodimlari tomonidan to‘liq o‘rganib chiqilgan bo‘lishi kerak. Ishlab chiqarish jarayonida yong‘in va portlash xavfi bo‘lgan modda va materiallarni qo‘llash va saqlash qat’iyan man etiladi.
7.1.2. Yong‘in va portlash xavfi bo‘lgan ishlab chiqarish jarayonlari joylashtirilgan xonalar mazkur qoidaning 3-ilovasiga muvofiq avtomatik yong‘in o‘chirish qurilmalari va yong‘in signalizatsiyasi bilan jihozlanishi shart.
7.1.3. Texnologik jihozlar, normal ishlash rejimida portlashga va yong‘inga xavfsiz bo‘lishi kerak. Avariya yoki yong‘in sodir bo‘lganda texnologik jihozlarning avtomatik ravishda o‘chirilishi ta’minlanishi shart.
7.1.4. Portlash va yong‘inga xavfli bo‘lgan bug‘, gaz va changlarni hosil qiluvchi moddalar ishlatiladigan texnologik jihozlar, zich (germetik) bo‘lishi kerak.
7.1.5. Yong‘inga olib keluvchi nosozliklari mavjud hamda ish jarayonini nazorat qiluvchi asboblar (pribor) o‘chirilgan texnologik jihozlar va stanoklardan ishlab chiqarish jarayonlarini bajarish taqiqlanadi.
7.1.6. Foydalanishda bo‘lgan barcha texnologik jihozlarning texnik pasportlari bo‘lishi shart. Texnologik jihozlarda olib boriladigan ishlar va ularning yuklanishi texnik pasportidagi ko‘rsatkichlarga va texnologik reglamentlarga muvofiq bo‘lishi shart.
7.1.7. Ish vaqtida asbob-uskunani (jihozlarni) ustki qismining harorati atrof muhit xavo haroratidan 45 0S dan oshmasligi kerak (barcha holatlarda 60 0S dan oshmasligi lozim).
7.1.8. Texnologik jihozlar va stanoklar, ularning texnik shartlariga muvofiq hamda muassasaning bosh muhandisi tomonidan tasdiqlangan jadvalda belgilangan muddatlarda joriy va kapital ta’mirlanishi kerak.
7.1.9. Portlash yoki alangalanish xavfi mavjud bo‘lgan yong‘inga xavfli sex va uskunalarda davlat standarti talablariga muvofiq xavfsizlik belgilari qo‘yilishi shart. Korxona va tashkilot ma’muriyati barcha xodimlarni ushbu belgilarning ma’nosi va o‘rni bilan tanishtirib chiqishi kerak.
7.2.1. Studiyadagi har bir chiqish eshiklari yoritiladigan yoki yonadigan “Chiqish, Vixod” yoki “Zaxira chiqish” degan yashil rangdagi yozuvli belgilar bilan jihozlangan bo‘lishi kerak.
7.2.2. Ko‘rsatuv va unga tayyorgarlik ko‘rish (repetitsiya) vaqtida yong‘inga qarshi rejimga rioya qilinishini nazorat qilish uchun studiya va apparat xonalari bo‘yicha javobgar shaxslar tayinlanishi kerak.
7.2.3. Televizion studiyalarining akustik qoplamalari bilan qoplash uchun ovoz yutuvchi yonmaydigan yoki qiyin yonuvchi material va konstruksiyalardan foydalanish kerak. Akustik konstruksiyalarini mustahkamlash va o‘rnatish uchun karkaslar yonmaydigan yoki qiyin yonuvchi materialdan ishlangan bo‘lishi kerak.
7.2.4. Pavilonlarda chekish, ochiq olovdan (mash’ala, sham, kandelyabr va boshqa) foydalanish, yoyli projektorlar ishlatish hamda o‘q otish, feyrverk va olovli effektlar tashkil etish qat’iyan taqiqlanadi. Suratga olish jarayonida olovli effektlardan foydalanishga zarurat tug‘ilsa, ya’ni o‘q otish va portlash holatlarini imitatsiya qilish yong‘in xavfsizligiga to‘liq kafolat beruvchi maxsus uskunalar yordamida hamda yong‘indan saqlash xizmati vakillarining kuzatuvida amalga oshirilishi kerak.
Aktyorlarning sigareta chekishi lozim bo‘lgan sahnalari apparat studiya kompleksining navbatchi muhandisi bilan kelishilgan holda olib borilishi lozim.
7.2.5. Televizion studiyalarida ishlatiladigan barcha yonuvchi dekoratsiyalar va pardozlash materiallari (drapirovka) olovdan himoya qilish tarkibi bilan ishlov berilishi (shimdirilishi) kerak.
Muassasa rahbarida esa ushbu ishlarni kim tomonidan, qachon bajarilganligi (sanasi) va amal qilish muddati ko‘rsatilgan dalolatnoma bo‘lishi shart.
7.2.6. Pavilonlarda dekoratsiyalarni saqlash joylariga aniq belgilar qo‘yilgan bo‘lishi kerak. Boshqa dekoratsiyalar maxsus omborxonalarda (seyf va b.) saqlanishi kerak. Ko‘rsatuvlar tugagach, studiyadan ortiqcha bo‘lgan dekoratsiyalar olib tashlanishi zarur.
7.2.8. Osma va qiya hamda pastki yorug‘lik agregatlarning yoritqichlari metall yoki shisha to‘rli himoya qalpoqlar bilan himoyalangan bo‘lishi shart.
7.2.9. Elektr taqsimlovchi shchitlarga, aloqa vositalariga, yong‘inni o‘chirishning birlamchi vositalarga va uskunalariga borish va o‘tish yo‘laklari hamda chiqish joylari biror bir narsalar bilan to‘sib qo‘yish qat’iyan man etiladi.
7.2.10. Dekoratsiyalarni qurish va o‘rnatishda erkin harakatlanadigan yo‘lakni to‘sib qo‘yilishiga yo‘l qo‘yilmaydi. Alohida dekoratsiyalar orasidagi yoki dekoratsiya va devor orasidagi erkin harakatlanadigan yo‘lakning kengligi 1,5 m dan kam bo‘lmasligi kerak.
7.2.11. Pavilonlarda dekoratsiyalarni o‘rnatish devorlar va elektr taqsimlash moslamalaridan 1,5 m dan kam bo‘lmagan masofa qoldirib o‘rnatiladi. Darvozalar qarshisida va ulardan har tomonga 3 m dan kam bo‘lmagan yo‘lak qoldirilishi shart.
7.2.12. Yoritish uskunalari shift, balkon va boshqalarning ostida joylashtirilganda, uskunaning ustki qismidan shiftgacha hamda dekoratsiya balkon va boshqalarning eng yaqin yon taraflarigacha bo‘lgan masofa, yoyli yoritqichlar uchun 0,8 m va cho‘g‘lanma lampali yoritqichlar uchun 0,5 m dan kam bo‘lmasligi kerak.
7.2.13. Elektr yoritish uskunalarni o‘rnatish uchun osma havoza, taxtasupa va boshqa moslamalar mustahkam materiallardan ishlangan bo‘lishi va uskunalarni tushib ketish extimolini oldini olishga qaratilgan moslamalar bilan ta’minlangan bo‘lish kerak.
7.2.14. Yoritish uskunalari va boshqa elektr asboblarni elektr taqsimlash shchitlariga ulash ishlari, ushbu ishlarni bajarishga maxsus ruxsatga ega bo‘lgan shaxslar tomonidan amalga oshirilishi kerak.
7.2.15. Yoritish uskunalar va boshqa elektr asboblarni ulash uchun ishlatiladigan ko‘chma sim va kabellar shikastlanishining oldini olgan holda o‘tkazilishi (yotqizilishi) lozim.
Odamlarni o‘tish va og‘ir yuklarni olib o‘tish yo‘laklarining pol qismidan o‘tkazilgan (yotqizilgan) elektr sim va kabellar olovdan himoya qilish tarkibi bilan ishlov berilgan yog‘ochli o‘tish ko‘priklari bilan himoyalanish kerak.
Ko‘chma tok qabul qiluvchi moslamalar va yoritqichlarni ulash uchun yumshoq egiluvchan rezina qobiqli simlar ishlatilishi kerak.
Ushbu ulash moslamalarning qulflari germetik zich bo‘lish kerak. Apparat studiyasi kompleksida vaqtinchalik elektr simlaridan foydalanish va ochiq holatdagi saqlagich va taqsimlash shchitlaridan foydalanish taqiqlanadi.
Ko‘chma yoritqichlar va elektr asboblarni shtepsel rozetkalariga faqat ulardan foydalanish vaqtida ulash mumkin. Barcha ko‘chma elektr asbob va uskunalarga borish yo‘laklari ochiq bo‘lishi kerak.
7.2.16. Ko‘chma yoritqichlarning korpus himoya darajasi har kuni ish boshlanishidan oldin tekshirilishi va himoya darajasi susaygan yoritqichlar zudlik bilan almashtirilishi zarur.
7.2.17. Maxsus yoritish yoritqichlarni, ularni mahkamlash va surib yurg‘izish qurilmalari bilan televizion studiyalarning shiftlari ostiga, devorlariga, pollarga va maxsus ko‘priklarga joylashtirish mumkin. Yoritqichlar polda joylashtirilganda ularning eng kam miqdori qoldiriladi.
7.2.18. Lampalar va yoritqichlardan chiqayotgan issiqlikni pasaytirish uchun tabiiy shamollatish zarur. Lampalar boshqa narsalarga tegib ketishidan va zarbadan himoyalanishi lozim. Shishasi qorayib qolgan va shishib chiqqan lampalar zudlik bilan almashtirilishi zarur.
7.2.19. Telestudiyalarda quyidagi umumiy majburiy talablarni bajarish zarur, ushbu talablarni bajarilishi ko‘rsatuvlar davomida, yozish yoki repititsiyalarni talqin qilish vaqtida nazorat qilish ijodiy guruh rejissoriga, studiyaning boshlig‘i yo‘qligida esa tegishli bo‘linmaning navbatchi smena boshlig‘iga yuklatiladi:
projektorlarning nurlarini filtr qilish sifatida sellofan va boshqa yonuvchi materiallardan foydalanmaslik, yonmaydigan materiallardan ishlangan rangli filtrlar metall qisqichlari yordamida mustahkam qotirilgan bo‘lishi kerak;
ish vaqti tugagandan so‘ng elektr yoritqichlar va elektr tarmoqlarini kuchlanish ostida qoldirmaslik;
yong‘inni o‘chirish vositalariga borish yo‘laklari va eshiklarga olib boruvchi yo‘llarni to‘sib qo‘ymaslik;
korxona ma’muriyati va mahalliy yong‘indan saqlash xizmatini xabardor qilmasdan ta’mirlash ishlarini olib borish.
7.2.20. Televizion ko‘rsatuvlarning sahnalarini jihozlash uchun har xil turdagi elektr asbob-uskunalardan (motorlar, ventilyatorlar, elektr sirenalari, pasaytiruvchi transformatorlar mavjud elektr qo‘ng‘iroqlarini va boshqalar) elektr xavfsizligi uchun mas’ul xodim tomonidan ko‘rik va tekshiruvdan o‘tkazilgandan so‘ng foydalanishga ruxsat etiladi.
7.3.1. Telemarkazlarning apparat studiyasi komplekslari yo‘laklarida va ko‘p ishlaydigan kabel kommunikatsiyalarida kabellarni yotqizilishi maxsus ariqchalarda qopqog‘i ochiladigan qilib bajariladi. Ariqchalarning, qopqoqlarning va metall ustunlarning olinadigan pollarining barcha temir qismlari yerga ulangan bo‘lishi kerak. Kam ishlatiladigan kabellar uchun quvurlar to‘plami ishlatilishi mumkin, bunda to‘plamni tekshirish tuynukchalari bo‘lishi va elektr uskunalarining tuzilishi qoidalari talablariga to‘liq rioya etilishi kerak.
kabel kanallarning xamda olinadigan polning osti chuqurligi 15 sm dan kam bo‘lmasligi kerak, toza xolda bo‘lishi shart;
kabel kanallari yonmaydigan materiallardan, ularning qopqoqlari va olinadigan pollar yonmaydigan va qiyin yonuvchi materiallardan ishlanishi kerak.
7.3.2. Qavatlararo orayopmalardagi kuchlanishli, signal beruvchi, telefon va boshqa kabellar o‘tadigan teshiklar asbest bilan zich berkitilishi va sementli qorishma, alebastr yoki boshqa materiallar bilan suvalgan bo‘lishi kerak.
Kabellar bilan ishlash davrida bu teshiklar ochilgan bo‘lsa, ish tugagandan so‘ng teshiklarning barchasi qayta berkitilishi kerak.
7.3.3. Televizion apparatlarda va ularning ustida sodir bo‘lgan yong‘inlarni o‘chirish uchun faqat brometil yoki uglekislotali o‘t o‘chirgichlardan, quruq qum yoki qalin matodan foydalanishi kerak.
O‘ta zarurat tug‘ilganda, yong‘inni o‘chirish uchun yuqori karraliq ko‘pik, ko‘pikli o‘t o‘chirgich va suvdan foydalanishga, elektr moslamalarni, kabel va simlarni elektr kuchlanish manbaidan uzib qo‘yilgandan so‘ng ruxsat etiladi.
7.3.4. Televizion apparat xonalarida ishlash vaqtida korpuslari yerga ulanmagan jihozlardan foydalanish man etiladi.
7.4.1. Ishga tushiruvchi moslamalarda “ishga tushirish” va “ish” holatini ko‘rsatuvchi belgilar qo‘yilgan bo‘lishi kerak. Kontaktli o‘chirgichlar, magnitli qo‘shgichlar, rubilniklar va boshqalar hamda guruhli shchitlarda o‘rnatilgan saqlagichlarda qaysi yoritish asboblariga qarashli ekanligi haqida belgi qo‘yilishi kerak. Barcha boshqaruv kalitlari, tugmalari va dastak (rukoyatka)larida, ular bajaradigan vazifalarni ko‘rsatuvchi (“o‘chirish”, “yoqish” va boshqa) yozuvlar bo‘lishi kerak.
7.5.1. Telekinoproyeksion xonalarida va kino ko‘rish zallarida yonuvchan (nitro) asosidagi kinoplyonkalardan foydalanish qat’iyan man etiladi.
(7.5.2-bandi O‘zbekiston Respublikasi ichki ishlar vazirining 2015-yil 6-apreldagi 51-son buyrug‘iga muvofiq o‘z kuchini yo‘qotgan — O‘zbekiston Respublikasi Qonun hujjatlari to‘plami, 2015-y., 15-son, 192-modda)
7.5.3. Kinoapparatlar va telekinoproyektorlarga xizmat ko‘rsatishga Davlat malaka komissiyasi tomonidan berilgan kinomexanik guvohnomasi hamda korxonada tashkil etilgan bosh muhandis raisligidagi komissiya tomonidan berilgan texnika va yong‘in xavfsizligi taloni bo‘lgan kinomexaniklarga ruxsat etiladi.
7.5.4. Idoralararo komissiya tomonidan qabul qilinmagan yangi binodagi yoki kapital ta’mirlangan binolardagi kinozallarlardan hamda ulardagi apparatlar va uskunalar almashtirilgan xonalardan foydalanish taqiqlanadi.
Idoralararo komissiya tarkibiga kinolashtirish boshqarmasi (kinoinjener, kinotexnik) kinoprokat idorasi (kinotexnik inspektori), kasaba uyushmasi texnik inspeksiyasi, Davlat nazorati, shahar kinotarmoqlari direksiyasi vakillari kiritilishi lozim.
7.5.5. Telekinoproyeksion va kinozallar xonalari me’yor talablari asosida yong‘inni o‘chirishning birlamchi vositalari bilan ta’minlanishi shart. Yong‘inni o‘chirishga mo‘ljallangan asbob-uskuna va vositalardan boshqa maqsadlarda foydalanish taqiqlanadi.
7.5.6. Telekinoproyeksiya va kino uskunalariga xizmat ko‘rsatuvchilarning har biriga yong‘in sodir bo‘lganda amalga oshirishi lozim bo‘lgan vazifalar taqsimlangan bo‘lishi (jangovar tuzulma tashkil etilishi) kerak.
7.5.7. Kinouskunalarda to‘rttadan ko‘p bo‘lmagan kinofilmlar programmalari saqlashga ruxsat beriladi.
7.5.8. Telekinoproyeksion apparatlar xonasida tasmalarning aylantirib o‘rash moslamalarini va 2 tadan ortiq to‘la metrajli kinofilm tasmalarini saqlash uchun filmmostatlarni joylashtirish mumkin.
7.5.9. Teleproyeksion va kinoprayeksion xonalarda ishlash jarayonida kamida ikkita kinomexaniklar bo‘lishi lozim.
7.5.10. Kinoapparatlar (telekinoproyeksion) xonalarida ish faoliyatiga taalluqli bo‘lmagan buyum va anjomlarni saqlash taqiqlanadi. Artish uchun ishlatiladigan materiallar qopqog‘i zich yopiladigan metall qutida saqlanishi va vaqti-vaqti bilan tozalanish kerak, uzilgan va kesilgan kinoplyonkalar alohida metall qutiga yig‘ilishi va u har kuni tozalab turilishi kerak.
7.5.11. Kinoapparat xonalarda apparatlardan foydalanish hujjatlarini, xavfsizlik texnikasi va yong‘in xavfsizligi bo‘yicha yo‘riqnomalarini, oynali ramkada devorga osib qo‘yish mumkin.
7.5.12. Kinoapparatlar xonasini yoritish uchun barcha turdagi yopiq ishlangan elektr yoritqichlardan foydalanish mumkin.
7.5.13. Yorug‘lik manbai sifatida ionli lampa ishlatiladigan har bir kinoproyektorning fonari ustiga alohida havo so‘rish moslamasi o‘rnatilishi lozim. Ushbu havo so‘rish moslamasini binoning umumiy shamollatish tizimiga ulash taqiqlanadi.
7.5.14. Barcha kinoproyeksion xonalarning tomosha tuynuklari, pardalari avtomatik ravishda tushuvchi yoki qo‘lda boshqariluvchi oynali zaslonkalari bilan ta’minlanishi kerak.
7.5.15. Kinouskunalarning barcha elektr anjomlari (kino yo‘riqnomasi va montaj) tasdiqlangan texnik shartlar va elektr uskunalarining tuzilishi qoidalari talablari asosida bajarilishi lozim.
7.5.16. Kinouskunalarning elektr tarmog‘i va elektr uskunalari (himoya vositalari va saqlagichlar, yerga ulanish, o‘tish va to‘siq joylar, xavfsizlik yoritish moslamalarining sozligi, himoya qobiqlarning holati va shu kabilar) bir yilda bir marotaba tekshiruvdan o‘tkaziladi. Tekshiruv yakuni bo‘yicha dalolatnoma rasmiylashtiriladi.
7.5.17. Tomosha zalining chiqish eshiklari ustki qismida doimo yonib turuvchi yashil rangdagi “Chiqish” degan yozuvli ko‘rsatkich o‘rnatilishi lozim.
7.5.20. Cho‘g‘lanish lampali kinoproyektorlar bilan jihozlangan kinoustanovkalarda tasmaning aylantirib o‘rash moslamasi, apparatura va jihozlardan iborat 1 ta kinoapparat joylashtirilishi mumkin.
7.6.1. Videoyozish apparatlari xonasida har bir videomagnitafonga 10 tadan ko‘p bo‘lmagan videotasmali kassetalar saqlanishi mumkin. Videotasmalar shkaf yoki yonmaydigan javonlarda, ishlab chiqaruvchi zavodning g‘iloflarida saqlanishi lozim (plastmassali kassetalarda).
7.6.3. Videoyozish apparatlari xonasidagi havoning harorati va namligini bir maromda saqlash qurilmasi shunday o‘rnatilgan bo‘lishi kerakki u yong‘in vaqtida avtomatik ravishda o‘chishi kerak.
7.6.4. Magnit videotasmalar (videoteka) alohida ajratilgan, yonmaydigan shkaf va javonlar bilan ta’minlangan xonalarda saqlanish kerak.
7.6.5. Har chorakda bir marotaba videomagnitafonlarning barcha bloklari, shuningdek kabel kanallari va pol oralig‘idagi bo‘shliqlar xavo puflash yo‘li bilan changdan tozalanishi lozim.
7.6.6. Videomagnitafonlarning vakuum nasoslarining filtrlari alohida portlashdan himoyalangan qilib bajarilgan havo tortish va havo berish moslamalari o‘rnatilgan xonalarda benzin bilan yuviladi.
7.6.7. Videoyozish sexi (bo‘limi) boshlig‘i yengil alangalanuvchi suyuqliklardan foydalanish bilan bog‘liq profilaktik ishlarni boshlashdan oldin sex ishchilariga yo‘l-yo‘riq berishi va ishga shaxsan o‘zi rahbarlik qilishi lozim.
7.6.8. Yengil alangalanuvchi suyuqliklar ishlatilayotganda sigaret chekish, elektr isitish asboblaridan foydalanish, elektr tarmoqni va uskunalarni yoqib-o‘chirish qat’iyan taqiqlanadi.
7.6.9. Videomagnitafonlarni sozlash va nazorat qilish uchun foydalaniladigan radioelektron apparaturalarni elektr tarmog‘iga qo‘shilgan (ulangan) holda nazoratsiz qoldirish man etiladi.
7.6.11. Videoyozuv bloklarida kabellarni o‘tkazish (yotqizish), mazkur Qoidalarning 7.3.1.-bandidagi televizion apparatlar uchun talablar singari poldagi ariqchalarda (kanallarda) bajariladi.
7.7.1. Radio va televideniyening harakatlanuvchi texnik vositalari (avtozvukoperedvijka, harakatlanuvchi elektorostansiyalar va b.) kamida ikkita uglikislatali o‘t o‘chirgichlar bilan ta’minlanadi, shulardan bittasi haydovchi kabinasida, ikkinchisi uskunalar turgan salon qismida o‘rnatiladi.
7.7.2. Teleko‘rsatuv, videoyozish va radioeshittirishlarni olib borish uchun harakatlanuvchi texnik vositalar obyekt yoniga o‘rnatilganda quyidagilarga rioya etilishi lozim:
harakatlanuvchi texnik vositalar (avtobuslar) shunday joylashtirish lozimki, yong‘in sodir bo‘lganda ortiqcha manyovrlarsiz avtobusni xavfli hudud (zona)dan olib chiqish imkoni mavjud bo‘lsin;
avtobusni ishonchli qo‘l tormoziga qo‘yish va g‘ildiraklar tagiga tirgaklar (bashmaklar) o‘rnatish kerak. Bunda avtobusning o‘t oldirish tizimi o‘chirilgan bo‘lishi lozim;
kuchlanish elektr tarmog‘i avtobusning elektr taqsimlash shchitiga ishonchli ulanib, ulanish joylarining (kontakt) qizimasligi va uchqun chiqmasligi ta’minlangan bo‘lishi shart.
Harakatlanuvchi texnik vositalarni elektr tarmog‘iga ulash ishlari, elektr taqsimlash qurilmalari joylashgan korxonaning elektr tarmog‘iga xizmat ko‘rsatuvchi xodimi (elektriki) tomonidan amalga oshirilishi lozim.
Kuchlanish elektr tarmog‘iga harakatlanuvchi texnik vositalar ulanganidan so‘ng, ularga yonilg‘i va moy mahsulotlarini quyish taqiqlanadi.
7.7.3. Avtobus yo‘lga chiqishdan oldin, uning texnik holati korxona va tashkilotlarning avtotransport vositalarini texnik holatiga javobgar shaxs tomonidan ko‘rikdan o‘tkazilishi va bu haqida yo‘l varaqasiga belgi qo‘yilishi lozim.
7.7.4. Avtobusning yoqilg‘i va gaz tizimi ulanish joylaridan benzin, moy, antifriz oqishi (tomishi), elektr simlarning va uskunalarning himoya qobiqlari shikastlanganda, elektr simlarda va ulash moslamalarida (zajim) uchqun chiqish holatlari mavjudligida texnik vositaning yo‘lga chiqishi qat’iyan taqiqlanadi.
7.7.5. Harakat va ishlash vaqtida yong‘in sodir bo‘lishini oldini olish maqsadida quyidagilar taqiqlanadi:
moy va yoqilg‘i tekkan latta va boshqa artish uchun ishlatiladigan narsalarni avtobus haydovchisi kabinasida va salonida qodirish;
8.1. Bolalarning yozgi dam olish oromgohlari yoki boshqa sog‘lomlashtirish muassasalari rahbari (mudiri) mavsum boshlanishi oldidan mahalliy Davlat yong‘in nazorati organlari vakilining ishtirokida muassasaning yong‘inga qarshi holatini o‘rganib chiqishi hamda aniqlangan yong‘in xavfsizligi me’yor va qoidalarining buzilish holatlarini bartaraf etish choralarini ko‘rishi shart.
8.2. Barcha xizmat ko‘rsatuvchi xodimlar (tarbiyachilar, sardorlar, oshxona xizmati ishchilari, elektriklar, kinomexaniklar, qorovullik xizmati xodimlari va boshqalar)ga oromgoh, bolalarni sog‘lomlashtirish muassasasi rahbariyati tomonidan yong‘in xavfsizligi qoidalariga rioya etish, oromgoh hududi va xonalarida yong‘inga qarshi rejimni saqlash, yong‘in sodir bo‘lganda bolalarni qutqarish tartibi va yong‘inni o‘chirish choralari haqida imzo qo‘ydirish yo‘li bilan yo‘l-yo‘riq berilishi shart.
Xizmat ko‘rsatuvchi xodimlar yong‘in xavfsizligi qoidalarini bilishi va qattiq rioya etishi kerak hamda birlamchi yong‘in o‘chirish vositalaridan foydalanish qoidalariga o‘rgatilgan bo‘lishi kerak.
8.4. Sog‘lomlashtirish muassasalarida, oromgohlarda yong‘in xavfsizligi ta’minlanishi ustidan uzluksiz nazorat o‘rnatish hamda yong‘inga qarshi rejimiga rioya qilish uchun ma’muriyat va ishchi-xizmatchilardan iborat tunu-kun navbatchilik tashkil etilishi shart.
8.5. Oromgoh va sog‘lomlashtirish muassasasi ma’muriyati tomonidan obyektlar hududida va binolarida yong‘in xavfsizligi qoidalari yuzasidan yo‘riqnomalar va yong‘in sodir bo‘lganda bolalarni va mol-mulkni qutqarish rejalari ishlab chiqilishi va ko‘rinarli joylarga osib qo‘yilishi lozim.
8.6. Yong‘in sodir bo‘lganda bolalarni va mol-mulkni qutqarish rejalari oromgohlar va sog‘lomlashtirish muassasalarning barcha xizmat ko‘rsatuvchi ishchi-xizmatchilar bilan bolalarni qabul qilishdan oldin va har bir smenadan so‘ng amaliy tarzda o‘rganilishi kerak.
8.7. Bolalarni evaquatsiya qilish rejasida, chizma qismidan tashqari quyidagilar ko‘rsatilishi lozim:
xizmat ko‘rsatuvchi ishchi-xizmatchilarning orasidan shaxsan kim har bir guruhdagi bolalarni evakuatsiya qilish ishlarini olib borishi va evakuatsiya ishlari yakunlangandan so‘ng bolalarning sonini tekshirishi;
evakuatsiya qilinayotgan guruhlarni binolardan yoki sog‘lomlashtirish muassasalari va oromgohlar hududidan tashqariga, xavfsiz joygacha chiqish yo‘nalishi;
aloqa vositasi turi ko‘rsatilgan xolda (telefon, ratsiya, o‘zi borib yoki boshqa usullar) kim yong‘indan saqlash xizmatiga xabar berishi;
evakuatsiya rejasiga kiritilgan ishchi-xizmatchilar bo‘lmagan taqdirda ularni o‘rniga, kim tomondan ularga yuklatilgan vazifalarni bajarishi;
8.8. Bolalar oromgohlari va sog‘lomlashtirish muassasalarida, hududiga yong‘in o‘chirish avtomobillarini o‘tkazishga qodir bo‘lgan 2 tadan kam bo‘lmagan darvozalari bo‘lishi kerak.
8.9. Bolalar oromgohlari va sog‘lomlashtirish muassasalari hududidagi yo‘llar va yo‘laklar yong‘inga qarshi maqsadda aylanma shaklda bo‘lishi kerak.
8.10. Bolalar oromgohlari va sog‘lomlashtirish muassasalari hududida yong‘in o‘chirish motopompasi, jihozlar va boshqa yong‘in o‘chirish texnikalarni saqlash uchun 20 — 30 m2 maydonga ega bo‘lgan alohida bino qurilgan bo‘lishi lozim.
8.11. Bolalar oromgohlari hududida balandligi 10 m gacha bo‘lgan binolar tashki yong‘inga qarshi tirkagich narvonlar bilan ta’minlanishi kerak.
8.13. Bolalar oromgohlari va sog‘lomlashtirish muassasalar hududida balandligi 10 metrdan yuqori bo‘lgan binolarga temirdan ishlangan tashqi yong‘inga qarshi narvonlar o‘rnatilishi lozim. Ushbu narvonlar yer ustidan 1,5 — 1,8 m balandlikdan boshlanadi.
8.14. Hudud va xonalarni joylashtirilishi, binolarning olovga bardoshlilik darajasi, ularning orasidagi yong‘inga qarshi masofalar, xonalardan chiqish eshiklari amaldagi qurilish me’yorlari va qoidalari talablariga mos kelishi va yong‘in xavfsizligi ta’minlangan holatda saqlanishi kerak.
Qiyin yonuvchi va yonuvchi bostirmali yotoqxonalar ostki qismida omborxonalar va boshqa moddiy boyliklarni saqlash uchun yordamchi xonalar tashkil etish taqiqlanadi.
8.16. Binolar va inshootlarga, yong‘inga qarshi yer osti suv olgichlar (gidrantlar), tashqi suv jo‘mraklar, motopompalar, elektr nasoslar, suv havzalar va kanallarga boradigan yo‘l va maydon (pirslar), yong‘inni o‘chirishning birlamchi vositalarga va boshqa suv ta’minotiga borish yo‘llari va yo‘laklar doimo soz xolda va to‘sib qo‘yilmagan bo‘lishi lozim.
8.18. Binolar orasidagi yong‘inga qarshi oraliq masofalarda o‘tin, ko‘mir va boshqa yonuvchan materiallar saqlanishi taqiqlanadi.
8.19. Oromgohlar va sog‘lomlashtirish muassasalarining hududi hamda tashqi devori bo‘ylab 3 m kenglikda qurigan o‘tlardan tozalangan bo‘lishi kerak.
8.20. Bolalarni joylashtirish uchun mo‘ljallangan palatkalar har yili olovdan himoya qilish tarkibi bilan ishlov berilishi lozim.
8.21. Bolalar oromgohlari va sog‘lomlashtirish muassasalari hududida shaxsiy avtomobillarni vaqtinchalik saqlash joylarini tashkil etish taqiqlanadi. Bolalar oromgohlari va sog‘lomlashtirish muassasalarga tegishli bo‘lgan xo‘jalik ishlarida foydalaniladigan avtotransport vositalari maishiy-xizmat hududlardagi garajlarda saqlanishi kerak.
8.22. Guruhlar joylashtirilgan pavilonlar xonalari o‘rtasidagi yong‘in bardoshlik chegarasi 0,75 soatdan (45 daqiqadan) kam bo‘lmagan yonmaydigan devorlar va yong‘inga bardoshlik chegarasi 0,6 soatdan (36 daqiqadan) kam bo‘lmagan eshiklar o‘rnatilgan bo‘lishi kerak.
Yotoqxonalar, oshxona va ommaviy madaniy tadbirlarni o‘tkazish xonalaridan yong‘inga bardoshli devorlar bilan ajratilishi lozim.
8.23. Odamlar ommaviy bo‘ladigan obyektlarning 1-qavatida joylashgan xonalar deraza va eshiklariga temir panjaralar o‘rnatish taqiqlanadi.
8.25. Xonalardagi stol, stul va karovatlar chiqish yo‘laklarni to‘sib qo‘ymasligini hisobga olgan holda o‘rnatilishi lozim.
8.26. Oromgohlar binolarida payvandlash va boshqa olovli ishlarni bajarish faqat oromgoh rahbarining yozma ruxsatnomasi va yong‘in chiqishni istisno etadigan choralar ko‘rilgandan so‘ng ruxsat etiladi.
8.27. Bolalar uchun gulxanlarni yoqish faqat maxsus tayyorlangan va binolardan 100 m uzoqlikda joylashgan maydonlarda ruxsat etiladi. Shamolli ob-havo sharoitida gulxan yoqish taqiqlanadi.
(8.28-bandi O‘zbekiston Respublikasi ichki ishlar vazirining 2015-yil 6-apreldagi 51-son buyrug‘iga muvofiq o‘z kuchini yo‘qotgan — O‘zbekiston Respublikasi Qonun hujjatlari to‘plami, 2015-y., 15-son, 192-modda) 8.28.-sonli band o‘z kuchini yo‘qotgan.
8.29. Gulxanlarni yong‘inga xavfli bo‘lgan alohida o‘rmon uchastkalarida va tog‘larda yoqishga ruxsat berilmaydi:
8.30. Bayram tugagandan so‘ng gulxanni suvga bo‘ktirib o‘chirish va shundan so‘ng tuproq bilan ko‘mib tashlash kerak.
8.31. Elektr yoritish tarmoqlari bo‘lmagan bostirma, ombor, chordoq, yerto‘la va boshqa joylarga kirganda qo‘l elektr fonaridan foydalanish lozim, bunday vaziyatlarda gugurt, sham va boshqa ochiq olov manbalaridan foydalanish qat’iyan taqiqlanadi.
8.32. Oromgoh va sog‘lomlashtirish muassasalarida mavjud yong‘in bardoshliligi IV va V-darajali bo‘lgan yotoqxona, oshxonalar va klublar binolari yashindan himoya qiluvchi moslamalar bilan jihozlanishi kerak.
8.33. Barcha yotoqxonalar, zallar, foye, vestibyul, yo‘laklar, zinapoyalar, oshxonalar markazlashtirilgan holda yong‘in haqida xabar berish moslamasi bilan ta’minlanishi lozim. Agar yong‘in haqida xabar berish maqsadida radioeshittirish tarmog‘idan foydalaniladigan bo‘lsa kechayu-kunduz ishlaydigan reproduktor (radio karnay)lar o‘rnatilishi kerak.
8.34. Bolalar oromgohlari va sog‘lomlashtirish muassasalarida yong‘indan saqlash xizmati bilan telefon aloqa vositasi o‘rnatilingan bo‘lishi lozim. Istesno tariqasida yong‘indan saqlash xizmati bilan to‘g‘ridan to‘g‘ri telefon aloqa vositasi mavjud bo‘lgan dispetcherlik xizmati bilan kechayu-kunduz ratsiya vositasi orqali aloqa o‘rnatishga ruxsat etiladi.
Bolalar oromgohlari va sog‘lomlashtirish muassasalari hududida yong‘in yoki boshqa favqulodda vaziyatlar yuzaga kelganda xavfni bildiruvchi signal beruvchi moslamalar o‘rnatilgan bo‘lish kerak.
8.34. Maktabgacha ta’lim muassasalari, oromgohlar va boshqa shu kabi muassasalarda yotoqxonalar tashkil etilgan korpuslarida isitish pechlaridan foydalanish taqiqlanadi.
8.35. 3 soatdan ko‘p yoqiladigan shu jumladan gaz bilan isitiladigan pechlar (oshxona, kir yuvish xonalari va boshqa) 51 sm kenglikdagi va 3 soatdan kam yoqiladiganlar esa 38 sm kenglikdagi yong‘inga qarshi devorlar bilan bo‘linishi kerak.
Yong‘in xavfsizligi choralari to‘g‘risidagi yo‘riqnomalar bino va inshootlarning, texnologik jarayonlarning, ishlab chiqarish va texnologik uskunalarining o‘ziga xos yong‘in xavfliligini inobatga olingan holda yong‘in xavfsizligi qoidalari, normativ-texnik va boshqa yong‘in xavfsizligi talablarini o‘z ichiga olgan hujjatlar asosida ishlab chiqilishi lozim.
Yong‘in xavfsizligi choralari to‘g‘risidagi yo‘riqnomalarda quyidagi savollar aks ettirilishi lozim:
yong‘inga xavfli ishlarni bajarishda, uskunalardan foydalanishda va texnologik jarayonlarda yong‘in xavfsizligini ta’minlash bo‘yicha tadbirlar;
yong‘in-portlash xavfi bo‘lgan modda va materiallarning saqlash me’yorlari hamda transportirovka qilish tartibi;
yonuvchan modda va materiallarni saqlash, yig‘ish va tozalash hamda maxsus kiyimlarni saqlash va tutish tartibi;
portlash yoki yong‘inga olib kelishi mumkin bo‘lgan nazorat-o‘lchov asboblari (manometrlar, termometrlar va boshqa)ning chegaraviy ko‘rsatkichlari;
bino (korxona, bo‘linma) xonalarini ko‘rikdan o‘tkazish va yong‘indan xavfsiz holatga keltirish tartibi.
Bino (korxona, bo‘linma) xonalarini ko‘rikdan o‘tkazish va yong‘indan xavfsiz holatga keltirish tartibi.
1.1. Yong‘inni o‘chirishning birlamchi vositalari (me’yorlarga muvofiq) madaniy-ma’rifiy, tomosha, davolash, sog‘lomlashtirish, ilmiy, ta’lim, maktabgacha ta’lim muassasalari, insonlar yashaydigan binolar, yozgi dam olish oromgohlari va boshqa binolar xonalariga o‘rnatilib, aynan ushbu hududda (xonada) yong‘inga qarshi rejim bo‘yicha javobgar shaxsga ularning saqlanishi va ishlatishga doimo shayligi yuklatiladi.
1.2. Binolar, muassasalar va boshqalarning qavatlariga o‘rnatilgan o‘t o‘chirgichlar bir xil turda bo‘lishi va har bir o‘t o‘chirgichda asosiy ko‘rsatkichlar hamda foydalanish qoidalari (yo‘riqnoma) bo‘lishi shart.
Zaryadlangan o‘t o‘chirgichlar ko‘rinarli va iloji boricha xonadan chiqish eshigining yaqin joyiga ilib qo‘yilgan yoki o‘rnatilgan bo‘lishi lozim. Ularga borish yo‘llari to‘sib qo‘yilmasligi kerak.
1.4. Binolarda (muassasalarda, obyektlarda) o‘rnatilgan o‘t o‘chirgichlarning tashqi ko‘rinishi har 10 kunda ko‘zdan kechirilishi, ko‘pikli o‘t o‘chirgichdagi saqlagich plastinkasining (plombalarining) butunligi tekshirilishi va zaryadlashdan oldin tozalanishi lozim. Shu vaqtning o‘zida, ko‘pikli o‘t o‘chirgichning sochuvchi uchi (sprisk) tozalanishi lozim.
1.5. Ko‘pikli o‘t o‘chirgichlar zaryadining yaroqliligi yiliga kamida bir marotaba tekshirilishi lozim.
1.6. Ko‘pikli o‘t o‘chirgich korpusining mustahkamligi 20 kg s/sm2 gidravlik bosim bilan tekshiriladi.
1.7. Qishki mavsumda (harorat 1 OS dan past bo‘lganda) ko‘pikli o‘t o‘chirgichlarni isitiladigan xonalarga ko‘chirish lozim.
1.9. Uglekislotali o‘t o‘chirgichlar zaryadi og‘irligining nazorati kamida yiliga bir marotaba o‘tkazilishi lozim.
1.11. Ballonlarni tekshirish davriyligining muddati o‘tib ketgan bo‘lsa (masalan ballon sirtiga o‘yib yozilgan 1-80-95 raqami balonining keyingi tekshiruv muddatini, ya’ni 1995-yil yanvar va ballonning xizmat muddatini bildiradi) yoki plomba buzilgan bo‘lsa, o‘t o‘chirgich almashtirilishi lozim.
1.12. Uglekislotali o‘t o‘chirgichlardagi zaryadining og‘irligi navbatdagi nazorat tekshiruvida: OU-2 turi uchun 1,15 kg, OU-5 turi uchun 3,15 kg, OU-8 turi uchun 5,15 kg dan kam bo‘lsa, o‘t o‘chirgich gaz bilan to‘ldirilishi lozim.
1.13. GOST 12.4.009 “Mehnat xavfsizligi standartlari tizimi. Obyektlarni himoyalash uchun yong‘in texnikalari. Umumiy talablar”ga muvofiq suv saqlash sig‘imlarining hajmi 0,2 m3 dan kam bo‘lmasligi va chelak bilan ta’minlanishi kerak. Qum saqlash uchun mo‘ljallangan qutilar 0,5; 1,0 va 3 m3 hajmli bo‘lishi va belkurak bilan ta’minlanishi lozim.
1.14. Barcha xonalardagi ichki yong‘in o‘chirish vodoprovodining yong‘in jo‘mraklari yeng va dastaklar bilan jihozlanishi va plombalanadigan javonlarga joylashtirilishi lozim. Yong‘in yenglari quruq, yaxshi o‘rab qo‘yilgan va jo‘mrakka va dastaklarga ulangan bo‘lishi lozim.
Yong‘in jo‘mraklarining har bir javonlari eshigida tartib raqami, yaqin yong‘in o‘chirish qismining telefon raqami hamda harfli bildiruvchi belgilari bo‘lishi kerak.
1.15. Yong‘in jo‘mraklariga har 6 oyda kamida bir marotaba texnik xizmat ko‘rsatilishi va suv berish qobiliyati suv berish yo‘li bilan tekshirilib, tekshirishlar natijalari jurnalga qayd etilishi yoki dalolatnoma tuzilishi lozim.
1. Filarmoniyalar, saroylar va boshqa madaniy-ma’rifiy, tomosha muassasalarining konsert va kinokonsert zallari — sig‘imi 800 o‘rin va undan ortiq bo‘lsa.
2. Sirklar: maydonidan qat’i nazar dekoratsiyalar, butofor va rekvizitlar omborlarida, duradgorlik ustaxonalarida, yem xashak, jihoz va xo‘jalik omborxonalarida, sahnaga xizmat ko‘rsatish va ishlab chiqarishga mo‘ljallangan xonalarda, hayvonlar xonalarida, tomoshabinlar zali ustidagi gumbaz osti kengligida.
3. Sig‘imi 2 mln tom va undan ortiq bo‘lgan markaziy kitob saqlash omborlari, dunyo va davlat ahamiyatiga ega bo‘lgan ilmiy, maxsus va viloyat kutubxonalari.
4. Maydonidan qat’i nazar — yonuvchan muzey boyliklarini, muzey va ko‘rgazmalarning fondini saqlash omborlari, kartinalar galereyalari.
Maydoni 300 m2 va undan ortiq bo‘lgan radio uylarning radioeshittirish studiyasi xonalari (ba’zi hollarda, topshiriq asosida maydoni 150 m2 bo‘lgan xonalar).
Sexlar: butofor-rekvizit sexi, butoforlik bo‘linmalari, rekvizitlik bo‘linmalari, yelimlash bo‘linmasi, maxsus rekvizit bo‘linmasidagi yordamchi xonalar.
Duradgorlik sexi: kundalik binokorlik materiallari ombori, quritish xonasi, stanoklar bo‘linmasi, duradgorlik — yig‘ish, mebel, yelim qaynatish, maketchilar ustaxonasi, shimdirish (propitochnaya) sexlari.
Grim sexi: ishchi xona, postijor ustaxonasi, plastik grim ustaxonasi, grim bo‘yoqlarini tayyorlash ustaxonalari.
Telekino ishlab chiqarish: asoslarni restavratsiya qilish xonasi, plenkalarni qayta ishlash sexi (uchastkasi).
Video va ovoz yozish uchun magnit tasmalar va eksponirovaniye qilinmagan (ishlatilmagan) kino-plenkalar bo‘limlari:
eksponirovaniye qilinmagan (ishlatilmagan) kinoplenka va magnit tasmalarni ajratish va saralash xonalari.
magnit tasmalardagi ishchi fono va video materiallarni saqlash, materiallarni ajratish va turlash xonalari.
qabul qilingan kinomateriallarni nazorat qilish; videofonogrammalarni qabul qilish va berish; video fonogrammalar qutilarini changdan tozalash; videofonogrammalarni sifatini nazorat qilish;
Dekoratsiya, mebel butofori, rekvizit, sahna kiyimi, oyoq va bosh kiyimlari, qurol-aslaha, bezak va pardalar omborlari.
maydoni 500 m2 va undan ortiq bo‘lgan bo‘yash, yuvib tozalashda yengil alangalanuvchi va yonuvchi suyuqliklar ishlatiladigan, loklash va polirovkalash, “oq” sayqal berish, plenka bilan qoplash xonalari.
maydoni 1500 m2 va undan ortiq bo‘lgan yog‘ochni qayta ishlash, mebel, fanera, yog‘och tolali plitalar ishlab chiqarish xonalari.
maydoni 500 m2 va undan ortiq bo‘lgan yengil alangalanuvchi va yonuvchan suyuqliklar saqlash yopiq omborlari;
maydonidan qat’iy nazar tselleluloid, nitro asosidagi kinoplenka, plastmassalar ishlatiladigan xonalar;
maydonidan qat’i nazar tselleluloiddan tayyorlangan mahsulotlar, kinoplenka va plastmassa omborlari.
yog‘ochdan tayyorlangan detallar va mahsulotlarni saqlovchi yopiq ombor binolarning quyidagi maydonlarida:
maydoni 500 m2 va undan ortiq kimyoviy moddalar, yengil alangalanuvchi va yonuvchan suyuqliklar omborlari;
maydonidan qat’i nazar yengil alangalanuvchi va yonuvchi suyuqliklar ishlatiladigan (kabinalar, bokslar) sinov xonalari;
balandligi 10 qavat va undan yuqori bo‘lgan binolardagi kutubxona va arxiv omborxonalari, omborxonalar, ta’mirlash ustaxonalari, brashuralash-muqovalash, qog‘oz chiqindilarini qayta ishlash va o‘rash xonalari.
1. Teatrlar: maydonidan qat’i nazar tomoshabinlar zali, echinish xonasi, foye va kuluarlar, bufet, sahna, orkestr xonasi, sahnaga xizmat ko‘rsatish xonasi, xizmat ko‘rsatuvchilar xonasi, badiiy rahbariyat xonasi, ma’muriy-xo‘jalik xonalari va omborxonalar (omborlar).
2. Filarmoniyalar, saroylar va boshqa madaniy-ma’rifiy, tomosha muassasalarining konsert va kinokonsert zallari — sig‘imi 800 o‘rindan ortiq bo‘lmasa, dush, hojatxona va chekish xonalaridan tashqari barcha xonalar.
3. Sirklar: maydonidan qat’i nazar tomoshabinlar va repetitsiya zallari, artistlar, foye, kuluarlar, echinish, kostyumer, tibbiyot, kinoproyeksiya, ustaxona, ma’muriy-xo‘jalik, svetoproyeksion, drosselli, apparatli xonalar.
4. Maydonidan qat’i nazar muzeylar, kartinalar galereyasi, ko‘rgazmalar, ekspozitsiya zallari, echinish foyelari, ma’muriy-xo‘jalik xonalari, restavratsiya ustaxonalari, omborxonalar (omborlar).
5. Maydonidan qat’i nazar 200 ming va undan ortiq kitob saqlanadigan kutubxonalar, saqlash xonalari, o‘qish va leksiya zallari, abonement xonalari, tematik ko‘rgazmalar xonalari, yangi yutuqlarning namoyish xonalari, xizmatchilar xonalari, guruhli va shaxsiy ishlar uchun xonalar, echinish xonalari, laboratoriyalar va ustaxonalar, omborxonalar (omborlar).
avtomatik yong‘in o‘chirish qurilmalarining nasos xonalari, issiqlik tarmoqlari, shamollatish, yuvinish, hojatxonalardan tashqari barcha telemarkaz, radiouylar va kino ishlab chiqarish uchastkalarining xonalari avtomatik yong‘in haqida xabar berish moslamalari bilan jihozlanadi.
7. Yuvinish, hojatxona va avtomatik yong‘in o‘chirish qurilmalari o‘rnatilgan xonalardan tashqari oromgohlar, kempinglar, motellar, mehmonxonalar, yotoqxonalar, sog‘lomlashtirish va davolash, maktabgacha ta’lim, ilmiy va o‘quv muassasalarining barcha xonalari avtomatik yong‘in signalizatsiyasi bilan jihozlanishi lozim.