LexUZ шарҳи
Мазкур қарор Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2019 йил 11 декабрдаги 981-сонли «Ўзбекистон Республикаси ҳудудидаги сув объектларининг сувни муҳофаза қилиш ва санитария-муҳофаза зоналарини белгилаш тартиби тўғрисидаги низомни тасдиқлаш ҳақида»ги қарорига асосан ўз кучини йўқотган.
Дарёлар, сув омборлари, сув ҳавзалари ва сув таъминоти барча манбаларини саноат, қурилиш, транспорт, қишлоқ хўжалиги ва бошқа объектларнинг зарарли таъсиридан муҳофаза қилишни кучайтириш мақсадида Вазирлар Маҳкамаси қарор қилади:
1. Ўзбекистон Республикасидаги сув омборлари ва бошқа сув ҳавзалари, дарёлар, магистраль каналлар ва коллекторларнинг, шунингдек, ичимлик сув ва маиший сув таъминотининг, даволаш ва маданий-соғломлаштиришда ишлатиладиган сув манбаларининг сувни муҳофаза қилиш зоналари ҳақидаги илова қилинаётган Низом тасдиқлансин.
2. Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши ва вилоятлар ҳокимликлари Ўзбекистон Республикаси Давлат табиатни муҳофаза қилиш қўмитаси, Мелиорация ва сув хўжалиги вазирлиги, Қишлоқ хўжалиги вазирлиги билан биргаликда 1992-1993 йилларда республика ҳудуди чегарасида сувни муҳофаза қилиш зоналарини ва қирғоқбўйи минтақаларни белгилашни таъминласинлар. Бир вақтнинг ўзида, 1993 йилдан бошлаб, давлат бошқарув органлари, хўжаликлар, корхоналар ва ташкилотларнинг маҳаллий бюджетларида кўрсатиб ўтилган Низомда белгиланган чора-тадбирларни амалга ошириш учун маблағ ажратиш назарда тутилсин.
3. Ўзбекистон ССР Министрлар Советининг 1982 йил 16 апрелдаги 269-сон қарори ўз кучини йўқотган деб ҳисоблансин.
1. Мазкур Низом сувни муҳофаза қилиш зоналарини ва сув иншоотларининг санитария муҳофазаси зоналари (округлари)ни белгилаш тартибини, шунингдек, сув ресурслари ифлосланиши, булғаниши ва тугашининг олдини олиш учун бу зоналарда хўжалик фаолияти тартибини бошқариб боради.
2. Сув омборлари ва бошқа сув ҳавзалари атрофига, шунингдек, дарёлар, магистраль каналлар ва коллекторлар бўйлаб сувни муҳофаза қилиш зоналари ва кирғоқбўйи минтақалар белгиланади; хўжалик-ичимлик сув таъминоти манбалари атрофида санитария муҳофазаси зоналари ва санитария-ҳимоя минтақалари белгиланади; минерал сувлар ва бошқа даволаш воситалари манбалари атрофида санитария муҳофазаси округлари белгиланади.
Сувни муҳофаза қилиш зоналарининг белгиланиши сув омборлари ва хўжалик-ичимлик сув таъминоти, даволаш ва аҳолининг маданий-соғломлаштириш эҳтиёжлари учун фойдаланиладиган бошқа сув манбаларининг зоналари ва санитария муҳофазаси округларини белгилаш заруриятини истисно этмайди.
3. Сувни муҳофаза қилиш зоналари ва санитария муҳофазаси зоналари (округлари)* табиатни муҳофаза қилиш органлари ва тегишли сув иншоотларидан фойдаланувчи вазирликлар, давлат қўмиталари, идоралар, бирлашмалар, корхоналар, муассасалар ва ташкилотларнинг таклифлари бўйича белгиланади.
4. Сувни муҳофаза қилиш зоналарини белгилаш бўйича ишлар гидрологик, гидрогеологик, муҳандислик-геология, санитария-эпидемиология, агрохўжалик, тупроқ, геоботаник ва топографик қидирувлар ва тадқиқотлар маълумотларидан фойдаланилган ҳолда лойиҳа ташкилотлари мутахассислари томонидан бажарилади.
биринчи босқичда бу минтақаларда сувни муҳофаза қилиш зоналари ва хўжалик фаолияти тартиби белгиланади;
иккинчи босқичда қурилиш нормалари ва қоидаларига, шунингдек, тармоқ методик кўрсатмаларига мувофиқ заруриятга кўра, муҳандислик, мелиоратив, санитария-техника ва бошқа тадбирлар амалга оширилади.
6. Янгидан қурилган сув иншоотлари бўйича сувни муҳофаза қилиш тадбирлари мазкур Низомга риоя қилинган ҳолда сув иншооти қурилиши лойиҳа ҳужжатлари таркибида ишлаб чиқилади.
Олдинги таҳрирга қаранг.
7. Сувни муҳофаза қилиш зонасига киритилган ерлар, дарёлар, сув омборлари ва бошқа сув ҳавзалари, магистраль каналлар ва коллекторлар, гидроузеллар, насос станцияларининг қирғоқбўйи ерлари ҳамда сув таъминоти ва минерал сув таъминоти манбаларининг санитария муҳофазаси зоналари (округлари) қишлоқ хўжалиги кооперативлари (ширкатлари) ва бошқа корхоналар, муассасалар ва ташкилотлар, шунингдек, фуқароларнинг ер эгалигидан ва ердан фойдаланишларидан олиб қўйилмайди, балки мазкур Низомнинг талабларига риоя қилинган ҳолда улар томонидан фойдаланилади.
(7-банд Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1999 йил 30 апрелдаги 202-сон қарори таҳририда)
8. Дарёлар, сув омборлари, сув ҳавзалари, магистраль, хўжаликлараро каналлар ва коллекторлар, гидроузеллар, насос станциялари ва бошқа сув иншоотларининг қирғоқбўйи ерлари маҳаллий бошқарув органларининг қарори билан улардан нормал фойдаланиш учун зарур бўлган табиатни муҳофаза қилиш ва бошқа тадбирлар ўтказилишини таъминлаш мақсадида бу объектлар тегишли бўлган корхоналар, муассасалар, ташкилотларга берилади.
Сув таъминоти ва минерал сув манбалари санитария муҳофазасининг биринчи зонаси минтақалари (округлари) ер участкалари билан биргаликда сув олиш ва бошқа иншоотлар қуриш учун белгиланган тартибда бу иншоотлардан фойдаланувчи корхоналар, муассасалар ва ташкилотларга фойдаланишга берилади.
9. Сув омборлари ва бошқа сув ҳавзаларининг сувни муҳофаза қилиш зонаси уларнинг акваториясига туташиб кетувчи ҳудуд ҳисобланади. Бу ҳудудда санитария ҳолатини зарур даражада сақлаш, сувнинг ифлосланиши ва булғанишининг ҳамда сув омборларининг тупроқ эрозияси билан лойиҳаланишининг олдини олиш, шунингдек, қулай сув режимини ташкил этиш ва унга амал қилиш мақсадида махсус режим ўрнатилади ҳамда мазкур иншоотлар кимга қарашли бўлса ўша ташкилотлар билан уларни сақлаш учун маблағ жалб қилган ҳолда фойдаланишнинг зарур талабларини кафолатли таъминлаш тўғрисида шартнома мажбуриятлари имзолангандан кейин хўжалик фаолиятига рухсат берилади.
10. Сувни муҳофаза қилиш зоналари сув омбори ва бошқа сув ҳавзаларининг бутун периметри бўйича белгиланади.
сойлик, жарлик, қирғоқбўйи қияликлари ва тик қиялиги 5 градусдан кўп бўлган нураган ерларни ўз ичига олувчи, эрозия жиҳатидан актив зоналар, сув омборлари ва сув ҳавзаларига бевосита туташиб кетувчи силжувчи участкалар;
сув омборларида сувнинг тезлик билан тиргак даражасига кўтарилиши шароитида вақтинча сув босган зоналар;
11. Сувни муҳофаза қилиш зоналарининг кенглиги сув омборлари ва бошқа сув ҳавзаларининг вазифасидан, уларга туташ ерларнинг тавсифи ва улардан хўжалик жиҳатдан фойдаланишдан, жойнинг рельефидан келиб чиққан ҳолда белгиланиши ва қуйидагича бўлиши керак:
катта сув омборлари ва бошқа сув ҳавзалари (сиғими 1,1 дан 10 куб километргача бўлган) атрофида — 300 — 500 метр;
ўртача сув омборлари ва бошқа сув ҳавзалари (сиғими 0,6 дан 1 куб километргача бўлган) атрофида — 200 — 300 метр;
кичик сув омборлари ва бошқа сув ҳавзалари (сиғими 0,2 дан 0,5 куб километргача бўлган) атрофида — 100 — 200 метр;
жуда кичик сув омборлари ва сув ҳавзалари (сиғими 0,1 куб километрдан кам бўлган) атрофида — 100 метргача.
Кейинги таҳрирга қаранг.
12. Сувни муҳофаза қилиш зоналарининг чегаралари жойнинг конкрет шароитини ҳисобга олган ҳолда белгиланиши ҳамда баландликда жойлашган ҳудудлар, дарё водийларининг четлари, сойликлар, йўл-транспорт тармоқлари ва бошқа муҳандислик иншоотлари билан бирга уюшмаган юза оқимини қисман ўз ичига олувчи табиий ва сунъий чегаралар билан бирга қўшилиши керак.
Сув омбори сувни муҳофаза қилиш зонасининг ички чегараси сувнинг нормал тиргак даражасида унинг кесимидан, бошқа сув ҳавзалариники — сувнинг ўртача кўп йиллик даражасидан бошлаб қабул қилинади.
13. Қишлоқ хўжалиги ва ўрмон хўжалиги корхоналари, муассасалари ва ташкилотларининг ерларида жойлашган кичик сув омборлари ва бошқа сув ҳавзалари атрофидаги сувни муҳофаза қилиш зоналари жойнинг конкрет шароитларидан келиб чиқиб белгиланади ҳамда санитария талабларига риоя қилинган ҳолда фойдаланилади.
14. Сув омборларида ва балиқчилик хўжалиги аҳамиятига эга бўлган бошқа сув ҳавзаларида балиқчилик хўжалиги ва бошқа идораларининг органлари фаолияти, муҳофаза идораларидан ташқари, фойдаланиш юзасидан барча зарур талабларга риоя қилиш кафолати ва уни сақлаш учун маблағлар жалб қилинган ҳолда иншоотнинг эгаси билан келишилган тақдирда ҳамда шартнома асосида юритилиши мумкин.
15. Сув омборлари ва сув ҳавзаларининг сувни муҳофаза қилиш зоналари доирасида қирғоқбўйи минтақаси ажратилади. Бу ерда анча қатъий хўжалик фаолияти тартиби ўрнатилади.
Қирғоқбўйи минтақаси таркибига, одатда, сувни ҳимоя қилиш зонаси чегарасида пляжлар, қирғоқ камарлари, силжиш участкалари, тош уюмлари киради.
Қирғоқбўйи минтақасининг энг кам ҳажмлари сув омборлари ва бошқа сув ҳавзаларига туташиб кетувчи ерлар (шудгор, пичанзор ва бошқалар)нинг турига ва сув ҳавзаларининг сиғими ҳисобга олинган ҳолда қияликларнинг тиклигига боғлиқ равишда белгиланади.
Шудгор, кўп йиллик дарахтзор, ўрмонлар ва дарахтзор-чангалзор жойларда қирғоқбўйи минтақалари 3 градусгача тик қияликларда — 55 метргача, 3 градусдан 8 градусгача — 35—40 метргача белгиланади. Оғиш 8 градусдан кўп бўлганда қирғоқбўйи минтақа кенглиги ҳар бир конкрет ҳолатда алоҳида белгиланади.
Барча ҳолларда қирғоқбўйи минтақаси сув ҳавзасининг нормал горизонти шароитида сув кесимидан камида 20 метр кенгликда белгиланади.
16. Қирғоқнинг қайта ишланадиган участкаларида қирғоқбўйи минтақанинг энг кам кенглиги қирғоқнинг 5 — 10 йилда лойиҳалаштирилаётган чекиниши катталиги ҳисобга олинган ҳолда кўпайтирилиши керак.
17. Аҳоли пунктлари доирасида сув омборлари ва бошқа сув ҳавзалари қирғоқбўйи минтақалари ҳажми табиатни муҳофаза қилиш ва санитария назорати давлат органлари, шунингдек, меъморчилик ва сув хўжалиги органлари билан келишиб, конкрет шароитлардан келиб чиққан ҳолда белгиланади.
18. Агар мазкур Низомнинг 14 — 16-бандларига мувофиқ белгиланган қирғоқбўйи минтақанинг ички чегараси сув омбори ёки сув ҳавзаси учун ажратиб олинган ернинг чегарасига нисбатан қирғоққа яқин бўлса, қирғоқбўйи минтақаси ернинг ажратиб олинган чегараси бўйича белгиланади, агар ажратиб олинган ердан нарида бўлса, қирғоқбўйи минтақа чегараси ернинг ажратиб олинган доирасидан ташқарига чиқиши мумкин.
19. Сувни муҳофаза қилиш зоналари, кимга қарашлилиги ёки кимнинг ер эгалиги ва ердан фойдаланишида бўлган жойдан оқишидан қатъи назар, доимий ёки вақтинчалик оқимга эга бўлган барча дарёлар, сойлар ва жилғалар бўйлаб белгиланади.
20. Сувни муҳофаза қилиш зонасига қайирлар, ер ости сувлари туфайли нураган, тошқин пайтида сув босадиган участкалар қайирдан кейинги дастлабки поғона-поғона ёнбағирлар, ўзак қирғоқларнинг четлари ва тик қияликлари, дарё водийсига оқувчи сойлар, силжийдиган участкалар, қирғоқларнинг қайта ишланадиган участкалари киритилади.
21. Дарёларнинг сувни муҳофаза қилиш зоналарининг ички чегаралари сувнинг ўртача кўп йиллик кесимидан бошлаб қабул қилинади.
22. Дарёлар, сойлар ва ирмоқларнинг сувни муҳофаза қилиш зоналари кенглиги геоморфологик, гидрогеологик шароитлар ҳисобга олинган ҳолда, туташ ерлардан фойдаланиш характери ҳамда ўртача кўп йиллик сарфга кўра қуйидаги миқдорларда қабул қилинади:
Сувни муҳофаза қилиш зонасининг кенглиги дарёнинг бутун узунлиги бўйлаб унинг ҳар бир бўлагида сув сарфига боғлиқ равишда ҳар хил белгиланади.
23. Амударё ва Сирдарёнинг, улар ирмоқларининг сувни муҳофаза қилиш зоналари ҳажмлари сув хўжалиги лойиҳа ташкилотлари томонидан ишлаб чиқилган лойиҳалар бўйича белгиланади.
24. Балиқчилик хўжалиги аҳамиятига эга бўлган сув иншоотлари учун сувни муҳофаза қилиш зонасининг кенглиги балиқчилик хўжалиги органлари билан табиатни муҳофаза қилиш ва сув хўжалиги органлари ўртасида келишилади ҳамда улар томонидан қирғоқни мустаҳкамлаш, қирғоқни ҳимоя қилиш ва экология талабларини бузмаслик кафолатланган махсус қарор билан расмийлаштирилади.
25. Дарё ва сойларнинг қирғоқлари бўйича сувни муҳофаза қилиш зонаси доирасида қирғоқ минтақаси ажратиб кўрсатилади. Бу минтақада хўжалик фаолияти юритиш қатъий чеклаб қўйилади ҳамда у ёки бу саноат-фуқаро қурилиши, уй-жой, ижтимоий-маиший ва маданий иншоотлар қуриш тақиқланади.
Дарё ва сойлар қирғоқбўйи минтақасининг кенглиги сувнинг ўртача кўп йиллик кесимига кўра аниқланади ҳамда дарёларда уларга туташиб кетган экин майдонларига ва қирғоқ қияликлари тиклигига боғлиқ равишда қуйидаги ҳажмларда белгиланади:
шудгор ва кўп йиллик дарахтзор жойларда қияликлар тиклиги 3 градусгача бўлса — 35 — 55 метр ва 3 градусдан ортиқ бўлса — 55 — 100 метр;
пичанзор ва яйловларда қияликлар тиклиги 3 градусгача бўлса — 25 — 35 метр ва 3 градусдан ортиқ бўлса — 35 — 50 метр;
ўрмон ва дарахтзор-чангалзор майдонларда қияликлар тиклиги 3 градусгача бўлганда — 35 — 55 метр ва 3 градусдан ортиқ бўлганда — 55 — 100 метр.
Тоғ дарёлари ва вақтинча сув оқадиган сойлар учун қирғоқ бўйи минтақа кенглиги ҳар бир конкрет ҳолатда туташган ерлардан фойдаланиш характери ва уларнинг сув ҳолатига таъсиридан келиб чиққан ҳолда белгиланади.
Аҳоли пунктлари доирасида дарё ва сувларнинг қирғоқбўйи минтақаси ҳажмлари табиат муҳофазаси ва санитария назорати давлат органлари, шунингдек, меъморчилик ва сув хўжалиги органлари билан келишилган ҳолда конкрет шароитлардан келиб чиқиб белгиланади.
26. Барча магистраль каналлар, уларнинг тармоқлари ва хўжаликлараро тақсимловчилари, магистраль ва хўжаликлараро коллекторлар бўйлаб қирғоқбўйи минтақалари белгиланади. Уларда хўжалик фаолиятининг махсус тартиби жорий этилади ҳамда бу иншоотлар тегишли бўлган хўжаликларнинг розилигисиз у ёки бу сув олувчи машина, механизмлар ўрнатиш, вақтинчалик, доимий иншоот, бинолар қуриш тақиқланади.
27. Қирғоқбўйи минтақалари ва уларда ўрнатиладиган иншоотлар сувнинг оқимлари билан ифлосланишидан, қирғоқларнинг нураш жараёнидан, очиқ сув оқимларидан ва сувнинг ҳолатига таъсир этувчи бошқа ҳаракатлардан ҳимоя қилишни таъминлаши керак. Бунда барча сув истеъмолчилари томонидан исталган ҳажмда сув олиш сув хўжалиги ташкилотлари билан тузилган шартномалар бўйича амалга оширилиши мумкин.
28. Қирғоқбўйи минтақасининг ички чегараси каналлар ва коллекторлар сувларининг ҳисоб-китоб кесимидан келиб чиқиб ўрнатилади, ташқи чегара ерларнинг ажратиб олиниш чегарасига мувофиқ келиши керак.
Қирғоқбўйи минтақасининг кенглиги ва каналлар, коллекторларни ажратиб олиш минтақаси сув хўжалиги органлари томонидан белгиланган очиқ сув оқимларининг намунавий профиллари ва уларнинг қурилиши лойиҳаларига кўра ер ажратишнинг амалдаги нормаларига мувофиқ белгиланади.
29. Лойиҳада назарда тутилган каналлар ва коллекторларнинг қирғоқбўйи минтақаси ҳудуди бу иншоотлар қарашли бўлган сув хўжалиги ташкилотларига берилади.
30. Сувнинг ҳолатига таъсир кўрсатишнинг олдини олиш мақсадида секундига 50 куб метрдан ортиқ сув ўтказиш қувватига эга бўлган магистраль каналлар, лойиҳа-ҳисоб-китоб сув сарфи секундига 10 куб метрдан ортиқ бўлган магистраль коллекторлар бўйлаб сувни муҳофаза қилиш зоналари белгиланади.
31. Магистраль каналлар ва коллекторлар сувни муҳофаза қилиш зоналарининг кенглиги геоморфологик, гидрогеологик шароитлар, туташиб кетган ерлардан фойдаланиш характери ҳисобга олинган ҳолда белгиланади ҳамда ажратиб олиш минтақаси чегарасидан қуйидаги ҳажмларда қабул қилинади:
секундига 50 дан 100 куб метргача сув ўтказиш қувватига эга бўлган магистраль каналлар, лойиҳа ҳисоб-китоб сув сарфи секундига 10 дан 20 куб метргача бўлган коллекторлар учун — 100 метр;
секундига 100 дан 150 куб метргача сув ўтказиш қувватига эга бўлган магистраль каналлар, лойиҳа-ҳисоб-китоб сув сарфи секундига 20 дан 50 куб метргача бўлган коллекторлар учун — 200 метр;
секундига 150 куб метрдан ортиқ сув ўтказиш қувватига эга бўлган магистраль каналлар, лойиҳа-ҳисоб-китоб сув сарфи секундига 50 куб метрдан ортиқ бўлган коллекторлар учун — 300 метр.
32. Барча ишлаб турган, лойиҳалаштирилаётган ва қайта қурилаётган водопроводларда санитария-эпидемиология жиҳатидан ишончлиликни таъминлаш мақсадида сув олиш жойларидаги сув таъминоти манбалари санитария муҳофазаси зоналарини, водопровод иншоотлари зонаси ва санитария-ҳимоя минтақасини ҳамда сув ҳавзаларининг санитария-ҳимоя минтақаларини ўз ичига олувчи санитария муҳофазаси зонаси белгиланади.
33. Сув олиш жойидаги сув таъминотининг юза ва ер ости манбалари санитария муҳофазаси зонаси уч минтақадан иборат бўлиши керак:
34. Сув таъминоти юза манбаларининг санитария муҳофазаси зонаси биринчи минтақасининг чегаралари сув олиш жойларидан қуйидагича масофада белгиланади:
сув олиш жойига туташиб кетувчи қирғоқ бўйлаб ёз-кузги сув сатҳи бўйича сув кесимининг камида 100 метри;
дарё ва каналлар кенглиги 100 метрдан кам бўлганда — ёз-куз давридаги сув сатҳининг бутун акваторияси ва сув кесимидан 50 метр кенгликдаги қарама-қарши қирғоқ, дарёлар ва каналлар кенглиги 100 метрдан кўп бўлганда — кенглиги камида 100 метр бўлган акватория минтақаси;
сув олинадиган жойга туташиб кетувчи қирғоқ бўйича — сув омборида нормал тамба даражасида ва кўлда ёз-куз давридаги сув сатҳи шароитида сув кесимидан камида 100 метр.
35. Сув таъминоти юза манбаларининг санитария муҳофазаси зонасининг иккинчи минтақаси чегаралари қуйидагича белгиланади:
оқим бўйлаб юқорига, ирмоқлар ҳам шу жумлага киради, дарё ва каналлар кенглиги ва узунлиги бўйича ўртача сув оқими тезлигидан ҳамда ёз-куз даврида сув сатҳининг ўртача ойлик сув сарфи 95 фоиз таъминланганда сувнинг минтақа (пояс) чегарасидан сув олиш жойигача оқиб келиш вақтидан келиб чиққан ҳолда камида 3 сутка;
ён томондаги чегаралар — ёз-куз давридаги сув сатҳи шароитида сув кесими масофасидан — текисликдаги рельефда — 500 метр, торли рельефда — дарё ёки канал томонга қараган ён бағир юқорисигача, лекин қиялама нишабликда 750 метрдан ва тик қияликда 1000 метрдан кўп эмас;
шамоллар сони сув олиш жойига томон 10 фоизгача бўлганда барча йўналишларда акватория бўйлаб 3 километр масофагача, шамоллар сони 10 фоиздан ортиқ бўлганда 5 километргача;
ён томондаги чегаралар — сув омборида тамбанинг нормал даражасида ва кўлда сувнинг ёз-куз давридаги сатҳи шароитида сув кесимидан текисликдаги рельефда 500 метр масофада, тоғлик жойдаги рельефда — сув омбори ёки кўлга қараганда биринчи қияликнинг юқорисигача, лекин қиялама нишабликда 750 метрдан ва тик қияликда 1000 метрдан кўп эмас.
36. Сув таъминоти юза манбалари санитария муҳофазаси зонасининг учинчи минтақаси чегаралари дарё ва каналлар оқими бўйлаб юқорига ва қуйига ёки иккинчи минтақа учун бўлганидек, сув омбори ва кўлларнинг акваторийси бўйлаб барча томонларга, ён томондаги чегаралар — сув айиргич бўйлаб, бироқ дарё ва каналлар ёки сув омборлари эса кўллардан — 3 —5 километрдан кўп бўлмаган масофада бўлиши керак.
37. Сув таъминоти ер ости манбаининг санитария муҳофазаси зонаси биринчи минтақаси чегаралари якка сув олиш жойидан (қуруқ шахта қудуғи, каптаж) ёки гуруҳли сув олишда энг чеккадаги сув олиш иншоотидан бошлаб қуйидагича масофада ўрнатилиши керак:
ирмоқли сув олиш жойларида ёки инфильтрацион сув олиш жойига қуйилувчи участкада — мазкур Низомнинг 34-бандига мувофиқ сув таъминоти юза манбанинг биринчи минтақаси зонасига ўхшаш;
ер ости сувлари захиралари ёпиқ типдаги инфильтрацион иншоотдан сунъий равишда тўлдирилганда — 50 метр, очиқ типда — 100 метр.
38. Ер ости манбаи сув таъминотининг санитария муҳофазаси зонаси иккинчи минтақасининг чегараси иқлим районларига ва микроб билан ифлосланишининг сув олиш жойига қадар 100 дан 300 суткагача силжиши ҳисобга олинган ҳолда муҳофазаланганлигига кўра белгиланади.
39. Зонанинг учинчи минтақаси чегараси сувнинг кимёвий ифлосланиши сув олиш жойига силжиши вақтига кўра аниқланади. У сув олиш жойидан фойдаланишнинг қабул қилинган муддатидан ортиқ бўлиши, лекин камида 25 йил ўтиши керак.
Нам сақлайдиган қатламнинг инфильтрацион озиқланиши шароитида санитария муҳофазаси зонасининг иккинчи ва учинчи минтақаларини мазкур Низомнинг 35 ва 36-бандларига мувофиқ сув таъминоти юза манбаининг иккинчи ва учинчи минтақалари чегараларига татбиқан қабул қилиш керак.
40. Водопровод иншоотлари (насос станциялари, сувни тайёрлаш станциялари, сиғим станциялари) санитария муҳофазаси зоналари биринчи минтақа чегарасидан ва унинг атрофига санитария-ҳимоя минтақаси (қўриқлаш зонаси)дан иборат бўлиши керак.
41. Водопровод иншоотлари ҳудуди санитария муҳофазаси биринчи минтақасининг чегараси майдоннинг ўраб олинишига мос келади ва қуйидаги масофада бўлиши керак:
42. Сув таъминоти манбаи зонаси иккинчи минтақаси ташқарисида жойлашган водопровод иншоотлари тўсиқлари атрофидаги санитария-ҳимоя минтақаси камида 100 метр кенгликка эга бўлиши керак.
43. Водопровод бўйлаб санитария-ҳимоя минтақалари белгиланади, уларнинг кенглиги энг чеккадан водопроводдан бошлаб ҳисобланади:
қурилиши тугалланган ҳудудда қуруқ тупроққа ётқизилганда — диаметри 1000 миллиметргача бўлганда камида 10 метр ва диаметри катта бўлганда камида 20 метр, нам тупроқда — диаметридан қатъи назар, камида 50 метр;
қурилиб тугалланган ҳудудда давлат санитария назорати ва табиат муҳофазаси органлари билан келишилган ҳолда минтақа кенглигининг юқорида кўрсатиб ўтилган ҳажмларини камайтиришга йўл қўйилади.
44. Аҳолини даволаш ва маданий-соғломлаштириш эҳтиёжлари учун фойдаланиладиган минерал сув манбалари, шифобахш балчиқ олинадиган жойлар, минерал кўллар атрофида даволаш манбаларининг табиий физик ва кимёвий хоссаларини сақлаш, шунингдек, уларни бузилишдан, ифлосланишдан ҳамда муддатидан илгари тугаб қолишдан асраш мақсадида санитария муҳофазаси округи белгиланади.
Бир ёки бир-бирига боғлиқ бир неча минерал сув конларидан, аралаш пляжлардан ва бошқа табиий даволаш воситаларидан фойдаланилганда улар учун санитария муҳофазасининг ягона округи белгиланиши мумкин.
45. Санитария муҳофазаси округи уч зонага бўлинади: биринчиси — қаттиқ тартибли зона, иккинчиси — чекланган зона, учинчиси — кузатиш зонаси.
46. Биринчи зона минерал сувлар юзага чиқадиган, шифобахш балчиқ конлари, минерал кўллар, сувидан даволаш мақсадларида фойдаланиладиган кўрфазлар, пляжлар жойлашган жойларни, шунингдек, денгизнинг қирғоқбўйи минтақасини ва пляжларга туташиб кетувчи кенглиги камида 100 метрли ҳудудни қамраб олади.
47. Иккинчи зона юза сувларнинг минерал сувлар юзага чиқадиган жойга ва шифобахш балчиқ конларига, минерал кўллар ва кўрфазларга, минерал манбалар ҳосил қилишда иштирок этувчи минерал ва чучук сув циркуляцияга учрайдиган ер юзасидан унча чуқур бўлмаган жойларга томон оқиши юз берадиган ҳудудни:
санаторий-курорт муассасалари ва дам олиш муассасалари жойлашган ҳудудни, шунингдек, лойиҳа-ҳужжатларига кўра парклар, ўрмон-парклар ва бошқа кўкаламзор жойлар барпо қилиш мўлжалланган ҳудудни қамраб олади. Курортнинг санитария муҳофазаси округи учун назарда тутилган қоидаларга риоя қилинмаган ҳолда улардан фойдаланиш ифлосланишга, таркибнинг ўзгаришига ёки минерал сув ва шифобахш балчиқ зоналарининг тугаб қолишига ёҳуд буларнинг барчаси бир бўлиб табиий даволаш воситаларининг ёмонлашувига олиб келиши мумкин.
48. Учинчи зона (сиртдан унинг чегаралари санитария муҳофазаси округи чегаралари билан мос келади) гидроминерал ресурслар озиқланадиган ва пайдо бўладиган бутун жойларни, ҳудудни ўраб олган ўрмонзорни, шунингдек, санитария муҳофазаси округи учун белгиланган қоидаларга риоя қилинмаган ҳолда халқ хўжалиги мақсадларида фойдаланилиши минерал сув ва шифобахш балчиқ конларининг гидрогеологик тартибига, санитария ва ландшафтиқлим шароитларига салбий таъсир кўрсатиши мумкин бўлган ҳудудни қамраб олади.
49. Сув омборлари ва бошқа сув ҳавзалари, дарёлар, сойлар, магистраль каналлар ва коллекторларнинг сувни муҳофаза қилиш зоналарида қуйидагилар тақиқланади:
ўсимлик зараркунандалари ва касалликларига, бегона ўтларга қарши ишлатиладиган заҳарли дориларнинг ҳар қандай турини қўллаш ва кўмиш;
заҳарли дорилар, пестицидлар, гербицидлар ва минерал ўғитлар сақланадиган омборлар, аппаратларни заҳарли дорилар билан тўлдирадиган майдончалар, авиация-кимё ишларини олиб бориш учун учиш-қўниш йўллари қуриш;
чорвачилик комплекслари ва фермаларини, паррандачилик фабрикаларини жойлаштириш, ҳайвонлар, моллар ва паррандалар кўмиладиган, ахлат ва ишлаб чиқариш, кимё ва радиоактив моддалар чиқиндилари ташланадиган жойга айлантириш, шунингдек, тайёрланган суюқ гўнгни суғоришда фойдаланиш, тўхташ жойлари, ёнилғи-мойлаш материаллари қуйиш пунктлари, автотранспорт, тракторлар, қишлоқ хўжалик техникаси ва бошқа техника тузатиладиган, ювиладиган ва техник қаровдан ўтказиладиган жойлар қуриш;
қор қопламига ўғит солиш, таркибида гўнг бўлган оқова сувлардан тозаламасдан ўғит сифатида фойдаланиш, шунингдек, тозаланмаган саноат ва хўжалик-маиший оқова сувларни ташлаш;
дарахтлар ва буталарни кесиш, ўрмонни парваришлаш учун кесиш ва санитария мақсадида кесиш бундан мустасно.
Сув омборлари ва бошқа сув ҳавзалари, дарёлар ва сойларнинг сувни муҳофаза қилиш зоналарида сувнинг ҳолатига таъсир кўрсатувчи қурилиш, тубни чуқурлаштириш ва портлатиш ишлари олиб бориш, фойдали қазилмалар ва сув ўтлари қазиб олиш, кабеллар трубопроводлар ва бошқа коммуникациялар ётқизиш, бурғилаш, қишлоқ хўжалиги ва бошқа ишларни бажариш табиат муҳофазаси ва санитария назорати давлат органлари, шунингдек, сув хўжалиги органлари билан келишилган ҳолда фақат ноҳия бошқарув органларининг рухсати бўйича амалга оширилиши керак.
Сув сатҳининг нормал даражасидан, сув омборлари ва бошқа сув ҳавзаларидан 2 километр масофада қишлоқ хўжалиги ва ўрмонзор ерларга заҳарли дориларни авиация ёрдамида сепиш тақиқланади.
50. Қирғоқбўйи минтақаси доирасида, мазкур Низомнинг 49-бандида белгиланган чеклашларга қўшимча равишда, қуйидагилар тақиқланади:
ноҳия бошқарув органларининг табиат муҳофазаси давлат органлари ва сув хўжалиги органлари билан келишилган рухсатномасисиз қишлоқ хўжалик экинлари ўстириш (ёш дарахт қаторлари орасига экилган вақтинчалик экинлардан ташқари);
махсус ажратилган жойлар ташқарисида палаталар тикиш, автомобилларнинг тўхташ жойлари ва қайиқлар боғлаб қўйиладиган жойлар қилиш;
ўғитларни транспортда ташиш ва сепишда қўлланиладиган тара, машина ва асбоб-ускуналарни тозалаш, ювиш;
51. Сув таъминотининг юза ва ер ости манбалари санитария муҳофазаси зонаси биринчи минтақаси ҳудудида, шунингдек, водопровод иншоотлари санитария муҳофазаси зонаси биринчи минтақаси ҳудудида қуйидагилар тақиқланади:
уй-жой ва жамоат биноларини жойлаштириш, одамларнинг яшаши, шу жумладан, водопроводда ишловчи одамларнинг яшаши;
водопровод иншоотларига хизмат кўрсатувчи трубопроводлардан ташқари турли мақсадлардаги трубопроводларни ётқизиш;
оқова сувларни юза манбаларга чиқариш, чўмилиш, сувлоқ ҳосил қилиш, мол боқиш, кир ювиш, балиқ овлаш, заҳарли дорилар, пестицидлар, гербицидлар, минерал ва органик ўғитларни қўллаш, сақлаш ва кўмиш;
барча бинолар сувни чиқариб ташлашнинг энг яқин канализация системасига уланган, оқова сувларни тозалаш иншоотлари биринчи минтақа ташқарисига жойлашган бўлиши керак, канализация мавжуд бўлмаган тақдирда нотоза нарсаларни чиқариб ташлашнинг санитария талаблари ҳисобга олинган ҳолда сув ўтказмайдиган хандақлар қазилиши керак;
52. Сув таъминотининг юза ва ер ости манбалари санитария муҳофазаси зонаси иккинчи минтақаси ҳудудида, шунингдек, водопровод иншоотлари санитария-ҳимоя минтақаси доирасида қуйидагилар тақиқланади;
ҳудуднинг нотоза нарсалар, ахлат, гўнг, саноат чиқиндилари, маиший оқовалар ва бошқалар билан ифлосланиши;
заҳарли дорилар ва минерал ўғитлар, ёнилғи-мойлаш материаллари омборларини, ўра-чуқурларни, шлам сақланадиган жойларни ва сув таъминоти манбаларининг кимёвий ифлосланишига олиб келувчи бошқа иншоотларни жойлаштириш;
моллар кўмиладиган жойларни, қабристонларни, ассенизация ва фильтрлаш далаларини, суғориладиган деҳқончилик далаларини, гўнг сақланадиган омборхоналарни, силос сақланадиган чуқурларни, чорвачилик ва паррандачилик корхоналари ва фермаларини, сув таъминоти манбаларининг микроб билан ифлосланишига олиб келувчи бошқа иншоотларни жойлаштириш;
бевосита тошқин хавфи бўлган даврда, музлаган ёки қор билан қопланган далага ўғит сепиш, ўғитларни авиация ёрдамида сепишда сочилиб кетишига йўл қўйиш;
53. Сув таъминотининг юза ва ер ости манбалари санитария муҳофазаси зонаси учинчи минтақаси ҳудудида табиат муҳофазаси ва санитария назорати давлат органлари билан келишиб амалдаги санитария нормалари ва табиатни муҳофазага қилиш талабларига риоя этган ҳолда хўжалик фаолияти ва бошқа фаолият билан шуғулланишга рухсат берилади.
54. Сув олиш жойларининг санитария-ҳимоя минтақалари зоналарида ҳожатхоналар, ювинди ўралари, гўнг сақланадиган жойлар, ахлатхоналар ҳамда тупроқ ва сизот сувларнинг ифлосланиши учун шароит яратувчи бошқа иншоотлар бўлмаслиги керак.
Уюмлар ҳудудида, ассенизация далаларида, фильтрлаш далаларида, суғориладиган деҳқончилик далаларида, қабристонларда, моллар кўмиладиган жойларда сув олиш жойлари қуриш тақиқланади.
55. Минерал сув манбалари, шифобахш балчиқ конлари, минерал кўлларнинг санитария муҳофазаси округлари доирасида тупроқ, сув, ҳавони ифлослантирувчи, ўрмонлар ва бошқа дарахтзорларга зарар етказувчи, нураш жараёнлари ривожланишига олиб келувчи ҳамда сувнинг табиий даволаш хоссаларига ва ҳудуднинг санитария аҳволига салбий таъсир кўрсатувчи барча ишлар тақиқланади.
Санитария муҳофазаси округларида табиий даволаш воситаларининг зарур даражасидаги санитария ҳолатини таъминловчи, шунингдек, даволаниш ва дам олиш учун қулай шароитлар яратувчи санитария-соғломлаштириш тадбирлари ва бошқа чора-тадбирлар амалга оширилади.
56. Биринчи зона ҳудудида табиий даволаш воситаларидан фойдаланиш билан бевосита боғлиқ бўлмаган фуқароларнинг доимий ва вақтинча яшашлари, иншоотлар қуриш, кон қазиш ва ер ости ишларини бажариш, шунингдек, манбанинг табиий даволаш хоссаларига ва ҳудуднинг санитария ҳолатига зарарли таъсир кўрсатиши мумкин бўлган бошқа ҳаракатларни қилиш тақиқланади.
57. Иккинчи зона ҳудудида аҳолининг даволаниши ва дам олиши билан боғлиқ объектлар ва иншоотлар қуриш, курортнинг ривожланиши ва ободончилиги билан бевосита боғлиқ бўлмаган кон ишлари ва бошқа ишларни бажариш, шимувчи қудуқлар қуриш, суғориш далалари ва ер ости фильтрланиш манбалари, моллар кўмиладиган жойлар, қабристонлар, моллар кўплаб ҳайдаб ўтиладиган жойлар барпо этиш, ўсимлик зараркунандалари ва касалликларига қарши кураш мақсадида заҳарли дориларни қўллаш, яшил дарахтзорларни чопиб ташлаш (ўрмонни парвариш қилиш учун кесиш ва санитария кесишларидан ташқари) ҳамда ер участкалари, ўрмонлар ва сув ҳавзаларидан даволаш воситалари сифатининг ёмонлашувига ёки уларнинг камайишига олиб келиши мумкин бўлган ҳар қандай бошқа хилда фойдаланиш тақиқланади.
58. Учинчи зона ҳудудида табиат муҳофазаси ва санитария назорати давлат органлари билан келишган ҳолда табиий даволаш воситаларига ва ҳудуднинг санитария ҳолатига салбий таъсир кўрсатиши мумкин бўлмаган барча иш турларига йўл қўйилади.
59. Маҳаллий бошқарув органлари табиат муҳофазаси ва санитария назорати давлат органларининг тавсияси билан маҳаллий санитария-гигиена шароитларини ҳисобга олган ҳолда сув иншоотлари сувни муҳофаза қилиш зоналарида хўжалик фаолиятининг қўшимча чеклашларини белгилашлари мумкин.
60. Корхоналар, муассасалар ва ташкилотлар ёки табиат давлат органлари лойиҳаларнинг фойдаланиш талаблари ва зарур экологик ва санитария шароитларига мувофиқ ноҳия бошқарув органларига таклифлар киритадилар. Агар таклифлар зарур даражада ҳал этилмаса, улар кўриб чиқиш учун вилоят бошқарув органларига берилади.
61. Вилоят, ноҳия бошқарув органлари бир ой муддат ичида сувни муҳофаза қилиш зоналарини белгилаш тўғрисидаги таклифларни кўриб чиқади ва тегишли қарор қабул қилади.
Амударё, Сирдарё, Зарафшон дарёлари каби йирик ва мураккаб иншоотларда сувни муҳофаза қилиш зоналарини белгилаш Ўзбекистон Республикаси Давлат табиатни муҳофаза қилиш қўмитаси ва Мелиорация ва сув хўжалиги вазирлигининг таклифига кўра кўриб чиқилади ҳамда қарор тегишли вилоят ҳокимликлари билан келишилган ҳолда Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Вазирлар Маҳкамаси томонидан қабул қилинади.
62. Сувни муҳофаза қилиш зоналарини белгилаш юзасидан таклифларни кўриб чиқиш учун доимий, ноҳия, вилоят, республика комиссиялари ташкил этилади. Бу комиссиялар таркиби, одатда, табиат муҳофазаси органлари, сув хўжалиги, санитария назорати, меъморчилик, ер тузилиши, шунингдек, комиссияни тузувчи органнинг хоҳиши бўйича корхоналар, ташкилотлар, муассасалар вакилларидан иборат бўлади.
Комиссияга, одатда, ноҳия, вилоят, бошқарув органининг раҳбарларидан бири, республика даражасида эса — республика Бош вазирининг ўринбосари ёки Ҳукуматнинг ихтиёри билан Ҳукумат аъзоларидан бири бошчилик қилади.
63. Сувни муҳофаза қилиш зоналарини белгилаш юзасидан таклифларни тайёрлаш учун лойиҳа ташкилотлари:
мелиорация ва сув хўжалиги, сув таъминоти иншоотларининг ривожланишини ҳисобга олган ҳолда, улардан фойдаланиш бўйича амалдаги нормативларга, табиат муҳофазаси ва ер тузишнинг ҳудудий схемалари ва комплекс дастурларига, шунингдек, мазкур Низомга амал қиладилар;
сув иншоотлари жойлашган жойларнинг ҳамда сизот сувлар сатҳи пасайган ва кўтарилган зона доирасидаги туташиб кетган ҳудуднинг зоогеографик, ов хўжалиги, геоботаник, тупроқ, ўрмон хўжалиги, гидрогеологик тавсифини ўрганадилар;
сув таъминоти акваториясининг ихтиологик, балиқ хўжалиги, гидрогеологик, гидробиологик, гидрокимёвий тавсифини ўрганадилар (сув олиш иншооти створидан 2 километр юқори ва 2 километр қуйи зона ҳажмида);
флора ва фаунанинг алоҳида қўриқланадиган турлари, сув иншоотлари таъсири зонасида жойлашган табиат ёдгорликлари, қўриқхоналар тўғрисидаги маълумотларни тўплайдилар ва ўрганадилар;
сувнинг ифлосланиши ва булғанишининг олдини олиш, унумдор ер майдонларини ва ҳудуднинг мавжуд тузилишини энг кўп даражада сақлаб қолиш, емирилиш жараёнларини, ернинг ботқоқланишини ва бошқа зарарли таъсирларни тўхтатишни ҳисобга олган ҳолда сувни муҳофаза қилиш зоналарини белгилаш ва амалдаги норма ҳамда қоидаларни қўллаш имкониятларини ўрганадилар ва текширадилар;
64. Сувни муҳофаза қилиш зонасининг чегараси режа-картографик асосга туширилади ҳамда участка ва ер-сувнинг тартиби ҳисобга олинган ҳолда умумий майдон аниқланади. Режаларда сувни муҳофаза қилиш зонаси ва унга туташиб кетган участка чегарасида олдин турли эҳтиёжлар учун ажратилган барча участкалар чегараси кўрсатилади.
65. Сувни муҳофаза қилиш зонасининг ҳажмларини асословчи, иншоотнинг атроф-муҳитга таъсири даражаси тўғрисидаги маълумотлар ва бошқа техник-иқтисодий кўрсаткичлар тайёрланади. Иншоотларни қуриш, сувнинг ҳолатига, ҳудуднинг ободончилигига ва бошқаларга салбий таъсир кўрсатувчи корхоналар, бинолар ва иншоотларни ёпиш ёки бузиб ташлаш юзасидан чора-тадбирлар белгиланади.
66. Сувни муҳофаза қилиш зонасини белгилаш бўйича маълумотлар комиссиянинг кўриб чиқиши учун тақдим этилади.
Материалларнинг комиссиялар томонидан кўриб чиқилиши натижалари далолатнома билан расмийлаштирилади, унда қуйидагилар кўрсатилади:
ер участкасидаги қурилишлар, иншоотлар, суғориш ва коллектор-дренаж тармоқлари, кўп йиллик дарахтзорлар, уларнинг баланс қиймати;
сувни муҳофаза қилиш зонасини маъқуллаш тўғрисида комиссия хулосаси, атроф- муҳитни, тарих ва маданият ёдгорликларини муҳофаза қилиш бўйича тавсия этиладиган чора-тадбирлар;
ноҳия ташкилотларига қарашли бўлган магистраль каналлар ва коллекторлар бўйича табиатни муҳофаза қилиш вилоят қўмитаси, санитария назорати ноҳия органлари, сув хўжалиги ва қишлоқ хўжалиги органлари билан;
вилоят ташкилотларига қарашли бўлган дарёлар, магистраль каналлар ва коллекторлар, сув омборлари ва бошқа сув ҳавзалари, шунингдек, сув таъминоти ва минерал сув манбалари бўйича, мазкур банднинг 4-xатбошида санаб ўтилган иншоотлардан ташқари, табиат муҳофазаси вилоят қўмитаси, давлат назорати вилоят органлари, сув хўжалиги ва қишлоқ хўжалиги органлари билан;
ирмоғи Сурхондарё билан бирга Амударё, ирмоқлари Қорадарё, Норин ва Чирчиқ, Зарафшон билан бирга Сирдарё, шунингдек, минерал сув манбалари ва республика аҳамиятига эга бўлган даволаш курортлари ва санаторийлари бўйича — Ўзбекистон Республикаси Давлат табиатни муҳофаза қилиш қўмитаси; Соғлиқни сақлаш вазирлиги, Мелиорация ва сув хўжалиги вазирлиги ва Қишлоқ хўжалиги вазирлиги билан келишилади.
Балиқчилик саноати аҳамиятига эга бўлган иншоотларнинг сувни муҳофаза қилиш зоналари балиқчилик муҳофазаси органлари келишилади.
Дарёлар, сойлар, магистраль каналлар ва коллекторлар сувни муҳофаза қилиш зоналари чегаралари шаҳарлар ҳудуди бўйича қирғоқбўйи минтақалари бўйича ўтганда тегишли меъморчилик органлари билан келишилади.
Минерал сув манбалари ва бошқа маҳаллий аҳамиятга эга бўлган курортлар ва санаторий-даволаш воситаларининг санитария муҳофазаси округлари касаба уюшмалари вилоят органлари билан, Республика аҳамиятига эга бўлганлари — Ўзбекистон Касаба уюшмалари Федерацияси Кенгаши билан келишилади.
68. Материаллар юборилган давлат назорати, табиат муҳофазаси назорати органлари, бошқа вазирликлар, давлат қўмиталари, идоралар, корхоналар, муассасалар ва ташкилотлар уларни 10 кун муддат ичида кўриб чиқадилар ва ўзларининг асосли хулосаларини берадилар.
69. Сувни муҳофаза қилиш зоналарини белгилаш бўйича тасдиқлашга тақдим этиладиган материаллар қуйидагиларни ўз ичига олиши керак:
ноҳия ташкилотларига қарашли бўлган магистраль каналлар ва коллекторлар, шунингдек, ноҳия аҳамиятига эга бўлган сув таъминоти манбалари бўйича — ноҳия бошқарув органлари томонидан;
вилоят ташкилотларига қарашли бўлган дарёлар, магистраль каналлар ва коллекторлар, сув омборлари ва бошқа сув ҳавзалари бўйича, мазкур банднинг 4-xатбошида санаб ўтилган иншоотлардан ташқари — вилоят ҳокимликлари томонидан;
Кейинги таҳрирга қаранг.
Амударё, ирмоғи Сурхондарё билан бирга, Сирдарё, ирмоқлари Қорадарё, Норин ва Чирчиқ, Зарафшон дарёлари билан бирга, вилоятлараро ва республикалараро каналлар ва коллекторлар, шунингдек, республика аҳамиятига эга бўлган курортлар ва санаторийларнинг минерал сув ва бошқа даволаш воситалари манбалари бўйича — Ўзбекистон Республикаси ҳузуридаги Вазирлар Маҳкамаси томонидан тасдиқланади.
Тошкент шаҳри ва вилоят тасарруфидаги шаҳарлар ҳудуди бўйича ўтувчи дарёлар, сойлар, магистраль каналлар ва коллекторларнинг сувни муҳофаза қилиш зоналари тегишли ҳокимликлар томонидан тасдиқланади.
71. Сувни муҳофаза қилиш зоналарининг тегишли тартибда тасдиқланган чегаралари натурада огоҳлантирувчи белгилар билан ифодаланади.
72. Бу ишларни олиб борган лойиҳа ташкилоти томонидан сувни муҳофаза қилиш зоналари тасдиқлангандан кейин иловага мувофиқ муҳофаза қилинадиган ҳудуднинг паспорти тайёрланади. Муҳофаза қилинадиган ҳудуднинг паспортида иншоотнинг номи, белгиланган зоналар (минтақалар) ва бу зоналарда ердан фойдаланиш тартиби кўрсатилади. Паспортга белгиланган зона (минтақа)лар чегараси акс эттирилган график материал илова қилинади.
Паспорт маҳаллий бошқарув органи раҳбари томонидан имзоланади ва хўжалик фаолияти тартибига риоя қилинишни назорат қилиш учун давлат назорати органларига ва бошқа манфаатдор органларга юборилади.
73. Сув иншоотларининг сувни муҳофаза қилиш зоналарида ва уларга туташиб кетувчи ҳудудларда сувни ифлосланиш, булғаниш ва тугаб қолишдан муҳофаза қилишни, шунингдек, сувнинг ҳолати ва таркиби яхшиланишини таъминловчи қуйидаги чора-тадбирлар амалга оширилади:
технологик чора-тадбирлар — улар саноат сув таъминотининг сув айланиши тизимлари, оқова сувларни тозалаш ва зарарсизлантириш иншоотлари қурилишига;
оқова сувларни тозалаш ва зарарсизлантириш иншоотларининг барқарор ишлашини таъминловчи саноат ва қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқариш иншоотларининг технологик жараёнларини ташкил этишга;
ифлос оқова сувлар ҳосил бўлишини истисно этувчи технологик жараёнларни ташкил этишга йўналтирилган бўлади;
ўрмон-мелиоратив ва агротехник чора-тадбирлар — улар сув иншоотлари қирғоқларининг мустаҳкамланишини таъминлашга, уларни ўпирилишдан, ботқоққа айланишдан сақлашга, шунингдек, сув иншоотлари оқимининг табиий режими барқарорлашиши ва яхшиланишига қаратилган бўлади;
гидротехник чора-тадбирлар — улар сувдан фойдаланишда қулай шароитлар яратишни таъминловчи гидротехник тизимлар ва иншоотлар барпо этишга, шунингдек, зарур ҳолларда дарё ва каналларнинг ўзанларини, ҳовуз, кўллар ва сув омборларининг тубларини зарарли балчиқ ва чўкиндилардан тозалашга қаратилган бўлади;
санитария-техник чора-тадбирлар — улар сув иншоотларига ташланадиган оқова сувларни зарарсизлантириш ва хавфсизлантиришни таъминлашга, шунингдек, санитария муҳофазасига ва хўжалик фаолияти юритиладиган ҳудудни тузишга қаратилган бўлади;
ташкилий чора-тадбирлар сувнинг ҳолатига таъсир кўрсатувчи корхоналар, бинолар ва иншоотларни сувни муҳофаза қилиш зоналаридан кўчиришни ёки ёпишни назарда тутади;
атроф-муҳитга қулай таъсир кўрсатиш учун ифлосланувчи воситалардан фойдаланмай кўкаламзорлаштириш ва дарахт экиш.
74. Янгидан қурилаётган сув иншоотларининг сувни муҳофаза қилиш зоналарида бу чора-тадбирларни амалга ошириш харажатлари уларни қуриш қийматига тегишли бўлади.
Мавжуд сув иншоотларида сувни муҳофаза қилиш зоналари белгиланиши муносабати билан ишлаб чиқилаётган ҳудуднинг ифлосланишини бартараф этиш бўйича технологик ва санитария-техника чора-тадбирлари ифлосланиш манбалари ҳисобланган корхоналар, муассасалар ва ташкилотлар, шунингдек, фуқаролар маблағлари ҳисобидан бажарилади, улар бу кўрсатмаларни бажаришдан бош тортган тақдирда уларга нисбатан белгиланган тартибда маъмурий, иқтисодий ва бошқа даъволар қўзғатилади.
Гидротехник, мелиоратив, агротехник ва ташкилий чора-тадбирлар тегишли сув иншоотлари қарашли бўлган вазирликлар, давлат қўмиталари ва идоралар маблағлари ҳисобидан бажарилади.
75. Ердан фойдаланиш режимига, хўжалик фаолиятига ва мазкур Низом билан белгиланган бошқа хатти-ҳаракатларга риоя этиш мажбурияти сувни муҳофаза қилиш зоналарида ердан фойдаланувчи ер эгаларига ва ердан фойдаланувчиларга юклатилади.
Белгиланган режимга риоя этишнинг давлат назорати маҳаллий бошқарув органлари, табиат муҳофазаси, санитария назорати давлат органлари томонидан амалга оширилади.
Бевосита иншоотларда зоналар ва иншоотларни муҳофаза қилишни назорат қилиш ва зарур чора-тадбирларни амалга ошириш сувни муҳофаза қилиш зоналари билан бирга иншоотларга қарашли бўлган вазирликлар, давлат қўмиталари, идоралар, бирлашмалар, корхоналар ва ташкилотлар томонидан Ўзбекистон Республикаси қонунчилигида белгиланган тартибда бажарилади.
Сувни муҳофаза қилиш режимига риоя қилиш устидан Ўзбекистон Республикаси қонунчилигида белгиланган тартибда жамоат ташкилотлари ва фуқаролар томонидан жамоат назорати ўрнатилиши мумкин.
........Ўзбекистон Республикаси ______________________________________________________ вилояти _______________________________________________________________________ ноҳияси ҳудудидаги __________________________________________________________ сувни муҳофаза қилиш зонасининг |
ПАСПОРТИ |
_________________________________________________________________________________________ |
(сувни муҳофаза қилиш зонаси чегараларини тасдиқлаган органнинг |
__________________________________________________________________________________мувофиқ |
номи, ҳужжатнинг тартиб рақами, унинг номи) |
________________________________________________________________________________ ҳудудида |
(ер эгаси ёки ердан фойдаланувчининг номи) |
илова қилинаётган график материалга мувофиқ чегараларда умумий майдони _______ га бўлган _____________________________________________________________ сувни муҳофаза қилиш зонаси белгиланган. |
.........Сувни муҳофаза қилиш зонасининг ҳудуди сув кесимидан _______ м масофада белгиланган. |
.........Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Вазирлар Маҳкамасининг 199 ___ йил_______ даги ____ -сон қарори билан тасдиқланган Ўзбекистон Республикасида сув омборлари ва бошқа сув ҳавзалари, дарёлар, магистраль каналлар ва коллекторлар, шунингдек, ичимлик ва маиший сув таъминоти, даволаш ва маданий-соғломлаштириш мақсадларида ишлатиладиган сув манбаларининг сувни муҳофаза қилиш зоналари тўғрисидаги Низомга мувофиқ сувни муҳофаза қилиш зонасида қуйидагилар тақиқланади: |
_______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ |
.......Сувни муҳофаза қилиш зонасида қуйидаги биринчи навбатдаги чора-тадбирларни амалга ошириш мўлжалланади: |
_______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________ |
........Колхозлар, совхозлар ва бошқа корхоналар, муассасалар, ташкилотларнинг раҳбарлари ва фуқаролар сувни муҳофаза қилиш зонасида хўжалик фаолияти режимига риоя этилиши учун жавоб берадилар. |