15.07.2005 yilda ro‘yxatdan o‘tgan, ro‘yxat raqami 1496
Hujjat kuchini yo‘qotgan 25.04.2023
 LexUZ sharhi
Ushbu Yo‘riqnoma O‘zbekiston Respublikasining “O‘zbekiston Respublikasining Markaziy banki to‘g‘risida”, “Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida” va “Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida”gi qonunlariga muvofiq ishlab chiqilgan bo‘lib, O‘zbekiston Respublikasi banklarida kam baholi va tez eskiruvchi buyumlarning (keyingi matnda KBTEB) hisobini Moliyaviy hisobotlarning xalqaro standartlariga muvofiq yuritish tartibini belgilaydi.
(2-bandning “b” kichik bandi O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvining 2019-yil 24-avgustdagi 21/5-sonli qarori (ro‘yxat raqami 1496-1, 07.09.2019-y.) tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 07.09.2019-y., 10/19/1496-1/3703-son)
17. Mazkur Nizomning 15-bandida ta’riflangan KBTEBdan boshqalarining haqiqatdagi qiymati “birinchi kelish — birinchi ketish” prinsipi (FIFO) yoki o‘rtacha tortilgan qiymat formulasi yordamida aniqlanadi. Bank bir xil tavsifga ega bo‘lgan va bank tomonidan bir xil maqsadda ishlatiladigan KBTEB bo‘yicha bir xil qiymat formulasidan foydalanadi. Bank boshqa xil tavsifga ega bo‘lgan va bank tomonidan boshqa maqsadda ishlatiladigan KBTEB bo‘yicha boshqa qiymatni aniqlash formulasidan foydalanishi ham mumkin.
18. FIFO usulida birinchi bo‘lib sotib olingan KBTEB birinchi bo‘lib ishlatiladi va o‘z navbatida davr oxirida tovar moddiy zaxiralarda qolgan KBTEB qoldig‘i keyingi xarid narxi bilan hisobga olinadi (2-ilova). O‘rtacha tortilgan qiymat formulasidan foydalanilganda har bir obyektning qiymati xuddi shunday obyektlarning davr boshidagi va davr mobaynida sotib olingan o‘rtacha tortilgan qiymatiga teng. O‘rtacha qiymat bankdagi sharoitdan kelib chiqib davriy ravishda yoki har bir qo‘shimcha KBTEBlar sotib olinganda hisoblanishi mumkin.


KBTEB ni sotib olish va hisobdan chiqarish hisobi

KBTEB ni hisobini yuritishda bank FIFO usulidan foydalanadi.
Masalan, Bank A 2002-yil 1-oktabrda 5 kg qog‘ozni kilogrammini 1500 so‘mdan sotib oldi.
1)

Dt

19909 “Tovar-moddiy qimmatliklar uchun to‘langan mablag‘lar”7.500

Kt

10301 “Markaziy bankdagi vakillik hisobvarag‘i — Nostro” 7.500
2)

Dt

19921 “Ombordagi kam baholi va tez eskiruvchi buyumlar hamda boshqa qimmatliklar”7.500

Kt

19909 “Tovar-moddiy qimmatliklar uchun to‘langan mablag‘lar”7.500

9-oktabrda Bank A yana 5 kg qog‘oz sotib oldi, lekin narxi 1kg 1.550 so‘m.

1)

Dt

19909 “Tovar-moddiy qimmatliklar uchun to‘langan mablag‘lar”7.750

Kt

10301 “Markaziy bankdagi vakillik hisobvarag‘i — Nostro” 7.750
2)

Dt

19921 “Ombordagi kam baholi va tez eskiruvchi buyumlar hamda boshqa qimmatliklar”7.750

Kt

19909 “Tovar-moddiy qimmatliklar uchun to‘langan mablag‘lar”7.750

19-oktabrda Bank A yana 4 kg qog‘oz sotib oldi, lekin narxi 1kg 1.450 so‘m.

1)

Dt

19909 “Tovar-moddiy qimmatliklar uchun to‘langan mablag‘lar”5.800

Kt

10301 “Markaziy bankdagi vakillik hisobvarag‘i — Nostro” 5.800
2)

Dt

19921 “Ombordagi kam baholi va tez eskiruvchi buyumlar hamda boshqa qimmatliklar”5.800

Kt

19909 “Tovar-moddiy qimmatliklar uchun to‘langan mablag‘lar”5.800
21-oktabrda Bank A 4 kg qog‘ozni ishlatdi (bunda hisobdan dastlab 1 kg ni 1.500 so‘mdan sotib olingan qog‘ozlar chiqariladi).

Dt

56406 “Devonxona, ofis va boshqa buyumlar xarajatlari”6.000
23-oktabrda Bank A yana 2 kg qog‘oz ishlatdi (bunda hisobdan omborda dastlab 1kg ni 1.500 so‘mdan sotib olingan qog‘oz va keyin 1 kg ni 1.550 so‘mdan sotib olingan qog‘oz hisobdan chiqariladi).

Dt

56406 “Devonxona, ofis va boshqa buyumlar xarajatlari”3.050

Kt

19921 “Ombordagi kam baholi va tez eskiruvchi buyumlar hamda boshqa qimmatliklar ”3.050
26-oktabrda Bank A yana 2 kg qog‘ozni ishlatdi (bunda birinchi kelish tamoyiliga ko‘ra, omborda qolgan 1 kg 1.550 so‘mdan sotib olingan qog‘ozni 2 kg mi hisobdan chiqariladi).

Dt

56406 “Devonxona, ofis va boshqa buyumlar xarajatlari”3.050

Kt

19921 “Ombordagi kam baholi va tez eskiruvchi buyumlar hamda boshqa qimmatliklar ”3.050
Ushbu amaliyotlar natijasida “birinchi kelish — birinchi ketish” uslubini qo‘llash natijasida ombordagi KBTEB quyidagi tarzda o‘zgardi:

Sana

Xarid

Ishlatish

Qoldiq

1 kg narxi

kg

summa

1 kg narxi

1 kg

Hisobdan chiqarish summasi

1 kg narxi

kg

summa

01.10.02

1.500

5

7.500

09.10.02

1.550

5

7.750

19.10.02

1.450

4

5.800

21.10.02

1.500

4

6.000

23.10.02

1.500
1.550

1
1

1.500
1.550

26.10.02

1.550

2

3.100

1.550
1.450

2
4

3.100
5.800