Siyosiy partiya O‘zbekiston Respublikasi fuqarolarining qarashlar, manfaatlar va maqsadlar mushtarakligi asosida tuzilgan, davlat hokimiyati organlarini shakllantirishda jamiyat muayyan qismining siyosiy irodasini ro‘yobga chiqarishga intiluvchi hamda o‘z vakillari orqali davlat va jamoat ishlarini idora etishda qatnashuvchi ko‘ngilli birlashmasidir.
LexUZ sharhi
Siyosiy partiyalar o‘z faoliyatlarini O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga, ushbu Qonunga, boshqa qonun hujjatlariga muvofiq, shuningdek o‘z ustavlari asosida amalga oshiradilar.
Keyingi tahrirga qarang.
Siyosiy partiyalar fuqarolarning huquq va erkinliklarini amalga oshirish maqsadida, xohish-irodani erkin bildirish, partiyaga ixtiyoriy ravishda kirish va undan chiqish, a’zolarining teng huquqliligi, o‘zini o‘zi boshqarish, qonuniylik va oshkoralik asosida tuziladi va faoliyat ko‘rsatadi.
O‘zbekiston Respublikasi suvereniteti, yaxlitligi va xavfsizligiga, fuqarolarining konstitutsiyaviy huquq va erkinliklariga qarshi chiquvchi;
O‘zbekiston Respublikasi fuqarosi bir paytning o‘zida faqat bitta siyosiy partiyaga a’zo bo‘lishi mumkin.
Partiyaga mansubligiga ko‘ra fuqaroning huquqlarini har qanday cheklash, xuddi shuningdek unga imtiyozlar yoki ustunliklar berish taqiqlanadi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti respublika barcha fuqarolarining huquq va erkinliklariga rioya qilinishining kafili sifatida prezidentlik vakolatlarini bajarish muddati davomida siyosiy partiyaga a’zolikni yoki unda ishtirok etishni to‘xtatib turishi yoxud butunlay to‘xtatishi shart.
Keyingi tahrirga qarang.
Keyingi tahrirga qarang.
Davlat siyosiy partiyalar huquqlari va qonuniy manfaatlari muhofaza etilishini kafolatlaydi, ustavda belgilangan o‘z maqsadlari va vazifalarini bajarishlari uchun ularga teng huquqiy imkoniyatlar yaratib beradi.
Davlat hokimiyati va boshqaruv organlari, korxonalar, muassasalar, tashkilotlarning va ular mansabdor shaxslarining siyosiy partiyalar ichki ishlariga aralashishlari yoxud, agar faoliyat qonunga hamda o‘z ustavlariga muvofiq amalga oshirilayotgan bo‘lsa, ular faoliyatiga u yoki bu tarzda to‘sqinlik qilishlari man etiladi.
Siyosiy partiyalarning davlat organlari va mansabdor shaxslar faoliyatiga aralashuviga yo‘l qo‘yilmaydi.
Siyosiy partiyalar tashkilotlarining tadbirlari asosan ular a’zolarining ishdan tashqari vaqtida va ana shu partiyalar mablag‘i hisobidan amalga oshiriladi. Xususiy ish beruvchilarning o‘z xodimlaridan ular mehnat vazifalarini bajarayotgan paytda partiya nomidan siyosiy faoliyat bilan shug‘ullanishni talab qilishi man etiladi.
Siyosiy partiyalar apparati xodimlariga nisbatan mehnat to‘g‘risidagi, ijtimoiy ta’minot va ijtimoiy sug‘urta haqidagi qonun hujjatlari tatbiq etiladi.
Keyingi tahrirga qarang.
Siyosiy partiyani tuzish uchun kamida sakkizta hududiy subyektda (viloyatda), shu jumladan Qoraqalpog‘iston Respublikasi va Toshkent shahrida yashayotgan hamda partiyaga birlashish istagida bo‘lgan kamida besh ming fuqaroning imzosi bo‘lishi talab etiladi.
Keyingi tahrirga qarang.
Siyosiy partiya tuzish tashabbuskorlari kamida ellik kishidan iborat bo‘lishi, ular partiya ta’sis hujjatlarini tayyorlash, a’zolar tarkibini shakllantirish hamda ta’sis syezdi yoki konferensiyasini chaqirish bo‘yicha tashkiliy qo‘mitani tuzishlari lozim.
Tashkiliy qo‘mita o‘zi tuzilgan kundan boshlab yetti kunlik muddatdan kechiktirmay O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligiga o‘z tashabbusi, qo‘mitaning tarkibi, rahbari (yetakchisi), joylashgan manzili hamda ta’sis syezdi yoki konferensiyasi chaqiriladigan sanani yozma ravishda xabar qilishi lozim.
Ta’sis syezdi yoki konferensiyasi partiya ustavi va dasturini qabul qiladi, uning saylab qo‘yiladigan organlarini tuzadi.
partiya va uning tashkilotlari rahbar organlarining vakolatlari hamda ularni tuzish (chaqirish) tartibi, ularning vakolat muddatlari;
partiya va uning tashkilotlari mablag‘larini shakllantirish hamda boshqa mol-mulkini sotib olish manbalari;
Siyosiy partiyani ro‘yxatdan o‘tkazish uchun ustav qabul qilingan kundan e’tiboran bir oy muddat ichida quyidagilar taqdim etiladi:
ro‘yxatdan o‘tish yig‘imi qonun hujjatlarida belgilangan miqdorda to‘langanligini tasdiqlovchi bank hujjati;
Keyingi tahrirga qarang.
ushbu Qonun talablari bajarilganligini tasdiqlovchi hujjatlar, shu jumladan mazkur partiyaga birlashish istagini bildirgan besh ming nafar O‘zbekiston Respublikasi fuqarosining o‘zlari imzo qo‘ygan ro‘yxati, saylab qo‘yiladigan organlarning a’zolari to‘g‘risidagi ma’lumotlar (familiyasi, ismi, otasining ismi, tug‘ilgan yili, turar joyi va ish joyi, telefon raqami), rahbar organ a’zolariga vakolatlar, shu jumladan ro‘yxatdan o‘tkazish jarayonida yoxud munozaralar kelib chiqqan taqdirda sudda partiya nomidan ishtirok etish huquqi berilganligi to‘g‘risidagi partiya oliy organining qarori.
Keyingi tahrirga qarang.
Siyosiy partiyani ro‘yxatdan o‘tkazish to‘g‘risidagi ariza u tushgan kundan boshlab ikki oy muddat ichida ko‘rib chiqiladi. Ko‘rib chiqish natijalariga binoan siyosiy partiyani ro‘yxatga olish yoki ro‘yxatga olishni rad etish to‘g‘risida qaror qabul qilinadi. Qaror qabul qilingach, uzog‘i bilan uch kun muddat ichida u siyosiy partiya rahbar organiga beriladi yoki pochta orqali jo‘natiladi.
Keyingi tahrirga qarang.
Siyosiy partiya ro‘yxatdan o‘tgan kundan e’tiboran yuridik shaxs maqomini oladi va u o‘z faoliyatini amalga oshirishi mumkin.
Siyosiy partiyalar ustavlariga kiritilgan o‘zgartishlar va qo‘shimchalar ularning ustavlarini ro‘yxatga olish uchun ushbu moddada nazarda tutilgan tartibda va muddatlarda ro‘yxatdan o‘tkazilishi lozim.
Siyosiy partiya ro‘yxatga olinganligi to‘g‘risidagi xabar ommaviy axborot vositalarida e’lon qilinadi.
LexUZ sharhi
Qarang: O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2014-yil 10-martdagi 57-sonli qarori bilan tasdiqlangan “Nodavlat notijorat tashkilotlarini davlat ro‘yxatidan o‘tkazish tartibi to‘g‘risida”gi nizom.
Agar siyosiy partiyaning ustavi, maqsadlari, vazifalari va faoliyat uslubi O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga, ushbu Qonunga hamda boshqa qonun hujjatlariga zid bo‘lsa yoki oldinroq xuddi shunday nomdagi siyosiy partiya yoki jamoatchilik harakati ro‘yxatga olingan bo‘lsa, bu partiya ro‘yxatga olinmaydi.
Siyosiy partiyani ro‘yxatga olish rad etilgan taqdirda O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi taqdim etilgan hujjatlar qonun hujjatlarining qaysi qoidalariga zid ekanligini ko‘rsatgan holda bu xususda partiya rahbar organining vakolatli a’zosiga yozma tarzda xabar qiladi. Ushbu siyosiy partiya rahbar organining vakolatli a’zolari ro‘yxatga olish rad etilganligi to‘g‘risida xabarnoma olingan kundan e’tiboran bir oy ichida hujjatlarni O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga va qonun hujjatlariga butunlay muvofiq holga keltirgan taqdirdagina partiyani ro‘yxatga olish to‘g‘risidagi ariza bilan O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligiga takror murojaat etishga haqlidirlar.
Keyingi tahrirga qarang.
Siyosiy partiyani ro‘yxatga olishni rad etish ustidan O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudiga belgilangan tartibda shikoyat qilish mumkin.
LexUZ sharhi
Qarang: O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2014-yil 10-martdagi 57-sonli qarori bilan tasdiqlangan “Nodavlat notijorat tashkilotlarini davlat ro‘yxatidan o‘tkazish tartibi to‘g‘risida Nizom”ning 25 – 28-bandlari.
Siyosiy partiya O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasini, ushbu Qonunni, boshqa qonun hujjatlarini yoki o‘z ustavini buzgan taqdirda O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi qonun hujjatlarining yoki ustavning qaysi normalari buzilganligini ko‘rsatgan holda bu xususda partiya rahbar organlariga yozma tarzda xabar qiladi va bunday buzishlarni bartaraf etish uchun muddat belgilaydi. Agar buzishlar belgilangan muddat davomida bartaraf etilmasa, O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi yoki O‘zbekiston Respublikasi Bosh prokurorining taqdimnomasiga binoan O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi siyosiy partiyaning faoliyatini olti oygacha muddatga to‘xtatib turishi mumkin.
Keyingi tahrirga qarang.
Siyosiy partiyaning faoliyati to‘xtatib turilgan taqdirda, shu muddat davomida partiyaning har qanday ommaviy axborot vositalaridan foydalanishi, targ‘ibot va tashviqot ishlarini olib borishi, saylovlarda ishtirok etishi man qilinadi.
partiyaning o‘z ustaviga muvofiq tarqalib ketishi orqali, bu haqda partiya oliy organi uch kunlik muddat ichida O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligiga xabar qiladi;
partiya ushbu Qonun 3-moddasining ikkinchi qismida nazarda tutilgan xatti-harakatlarni sodir etgan hollarda yoki o‘z faoliyati to‘xtatib qo‘yilganidan so‘ng bir yil muddat ichida o‘sha xatti-harakatlarni takror sodir etgan hollarda O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligining yoki O‘zbekiston Respublikasi Bosh prokurorining taqdimnomasiga binoan O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudining qarori bilan.
O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligining siyosiy partiya faoliyati tugatilganligi to‘g‘risidagi rasmiy xabari ommaviy axborot vositalarida e’lon qilingan kundan boshlab siyosiy partiyaning faoliyati tugaydi.
o‘z faoliyati to‘g‘risidagi axborotni erkin tarqatish, o‘z g‘oyalari, maqsadlari va qarorlarini targ‘ib qilish;
saylab qo‘yiladigan davlat organlaridagi o‘z vakillari orqali tegishli qarorlarni tayyorlashda ishtirok etish;
qonunda belgilab qo‘yilgan tartibda O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti, davlat hokimiyati organlari saylovlarida ishtirok etish;
LexUZ sharhi
qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tartibda ommaviy axborot vositalari ta’sis etish va boshqa ommaviy axborot vositalaridan foydalanish;
Keyingi tahrirga qarang.
O‘zbekiston Respublikasining siyosiy partiyalari bilan ittifoq (blok) tuzish, ular bilan va boshqa jamoat birlashmalari bilan shartnoma munosabatlari o‘rnatish.
LexUZ sharhi
Qarang: O‘zbekiston Respublikasining 2002-yil 12-dekabrdagi 434-II-son “O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi to‘g‘risida”gi Qonunining 251-moddasi.
Siyosiy partiyalar ushbu Qonunda hamda O‘zbekiston Respublikasining boshqa qonunlarida nazarda tutilgan o‘zga huquqlarga ham ega bo‘lishlari mumkin.
Keyingi tahrirga qarang.
Siyosiy partiyalarning O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisidagi fraksiyalari siyosiy partiyalar tomonidan ko‘rsatilgan deputatlarning ta’sis yig‘ilishlarida o‘z partiyalarining siyosatini uyushqoqlik bilan o‘tkazish uchun tuziladi. Fraksiyalar fraksiyaning rahbari bergan tegishli ariza va ta’sis hujjatlariga asosan Oliy Majlis tomonidan ro‘yxatga olinadi.
Siyosiy partiyaning O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisidagi fraksiyasi quyidagi huquqlarga egadir:
sessiya kun tartibidagi har bir masala bo‘yicha muzokaralarda fraksiya vakiliga kafolatlangan so‘z berilishi;
tegishli ravishda O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Raisiga va O‘zbekiston Respublikasi Hukumatiga, vazirlarga, boshqa davlat organlarining rahbarlariga so‘rovlar bilan murojaat etish;
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi deputatlari uchun qonun hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa vazifalarni amalga oshirish.
Fraksiyalarning faoliyatiga tashkiliy, texnikaviy va boshqa xizmatlar ko‘rsatish O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Kotibiyati tomonidan ta’minlanadi.
Keyingi tahrirga qarang.
Keyingi tahrirga qarang.
Qoraqalpog‘iston Respublikasi Jo‘qorg‘i Kengesi hamda mahalliy davlat hokimiyati vakillik organlaridagi partiya guruhlari siyosiy partiyalar tomonidan ko‘rsatilgan deputatlar ta’sis yig‘ilishlarida o‘z partiyalarining siyosatini uyushqoqlik bilan o‘tkazish uchun tuziladi. Partiya guruhlari partiya guruhining rahbari bergan ariza yoki ta’sis hujjatlariga asosan tegishli ravishda Qoraqalpog‘iston Respublikasi Jo‘qorg‘i Kengesi hamda mahalliy davlat hokimiyati organlari tomonidan ro‘yxatga olinadi.
sessiya kun tartibidagi har bir masala bo‘yicha muzokaralarda guruh vakiliga kafolatlangan so‘z berilishi;
tegishli ravishda Jo‘qorg‘i Kengesning Raisiga va Vazirlar Kengashiga, Qoraqalpog‘iston Respublikasining vazirlariga va boshqa davlat organlari rahbarlariga, hokimlarga, hokim o‘rinbosarlariga, hokimliklar bo‘limlari va boshqarmalarining rahbarlariga, shuningdek tegishli xalq deputatlari Kengashi hududida joylashgan korxona, muassasa va tashkilotlarning rahbarlariga so‘rovlar bilan murojaat etish;
tegishli vakillik organi qo‘mitalari yoki komissiyalari raisligiga nomzodlar bo‘yicha takliflar kiritish;
tegishli ravishda Qoraqalpog‘iston Respublikasi Jo‘qorg‘i Kengesi yoki xalq deputatlari Kengashining sessiyasida muhokama qilinayotgan masala bo‘yicha partiya guruhining fikrini deputatlar orasida tarqatish;
Keyingi tahrirga qarang.
davlat hokimiyati tegishli vakillik organlarining deputatlari uchun qonun hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa vazifalarni amalga oshirish.
Qoraqalpog‘iston Respublikasi Jo‘qorg‘i Kengesi va mahalliy davlat hokimiyati vakillik organlaridagi partiya guruhlarining faoliyatiga tashkiliy, texnikaviy va boshqa xizmatlar ko‘rsatish shu organning tegishli tarmoq bo‘linmalari tomonidan ta’minlanadi.
Keyingi tahrirga qarang.
Keyingi tahrirga qarang.
Keyingi tahrirga qarang.
Siyosiy partiyalar mulkida bino, inshoot, uskunalar, nashriyot, transport vositalari, shuningdek ustavda belgilangan vazifalarni amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan boshqa mol-mulk bo‘lishi mumkin.
Siyosiy partiyalar ustavda belgilangan vazifalarni bajarish maqsadidagina qonun hujjatlarida belgilangan tartibda ishlab chiqarish faoliyatini amalga oshiradi.
Siyosiy partiyalarning pul mablag‘lari a’zolik badallaridan, noshirlik faoliyatidan keladigan daromadlardan, fuqarolar va jamoat birlashmalari tomonidan beg‘araz berilgan mablag‘lardan, shuningdek qonuniy tartibda orttirilgan boshqa daromadlardan shakllanadi.
Siyosiy partiyalarning ishlab chiqarish faoliyatidan olgan daromadlari partiya a’zolari o‘rtasida taqsimlanishi mumkin emas va ulardan ustavda belgilangan vazifalarni bajarish uchungina foydalaniladi.
Siyosiy partiyalar har yili barchaning e’tibori uchun o‘z budjetlarini e’lon qiladilar va o‘z faoliyatini mablag‘ bilan ta’minlash manbalari to‘g‘risida Oliy Majlisga yoki u vakolat bergan organga belgilangan tartibda hisobot taqdim etadilar.
Shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1993-yil 12-martdagi 132-sonli qarori bilan tasdiqlangan “O‘zbekiston Respublikasi hududida faoliyat ko‘rsatuvchi jamoat birlashmalarining ustavini ro‘yxatdan o‘tkazish to‘g‘risidagi arizalarni ko‘rib chiqish qoidalari”ning 17-bandiga muvofiq ro‘yxatdan o‘tkazilgan jamoat birlashmalari, shu jumladan partiyalar har yili 1-fevralgacha ro‘yxatdan o‘tkazuvchi organga faoliyatni moliyalash manbalari va mablag‘larni sarflash to‘g‘risida deklaratsiyani qo‘shgan holda o‘tgan yildagi faoliyati to‘g‘risida hisobot hamda mavjud a’zolar soni to‘g‘risida ma’lumot taqdim qilishlari lozim.
Keyingi tahrirga qarang.
xorijiy davlatlar va tashkilotlardan, xalqaro tashkilotlardan, chet el fuqarolari va fuqaroligi bo‘lmagan shaxslardan;
Siyosiy partiyalarning chet el banklarida hisobvaraqlarga ega bo‘lishi va ularda qimmatbaho ashyolar saqlashi man etiladi.
Siyosiy partiyalar saylovlarda ishtirok etishi munosabati bilan davlat ularga subsidiya berishi mumkin.
Keyingi tahrirga qarang.
Siyosiy partiyalarning faoliyati O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga, qonun hujjatlariga va o‘z ustavlariga muvofiqligini O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi nazorat qiladi.
Keyingi tahrirga qarang.