LexUZ шарҳи
Мазкур қарор Ўзбекистон Республикаси Марказий банки бошқарувининг 2023 йил 5 майдаги 10/5-сонли «Тижорат банклари томонидан кўчмас мулкни ва бошқа мол-мулкни сотиб олишга ҳамда унга эгалик қилишга, шунингдек юридик шахсларнинг устав фондидаги (устав капиталидаги) улушларини ёки акцияларини сотиб олишга қўйиладиган талаблар тўғрисидаги низомни тасдиқлаш ҳақида»ги қарорига (рўйхат рақами 3441, 08.06.2023 й.) асосан 2023 йил 9 сентябрдан ўз кучини йўқотади.
Ўзбекистон Республикасининг «Ўзбекистон Республикасининг Марказий банки тўғрисида» ва «Қимматли қоғозлар бозори тўғрисида»ги қонунларига мувофиқ Марказий банк Бошқаруви қарор қилади:
1. Тижорат банклари томонидан қимматли қоғозлар билан ўтказиладиган операцияларга ва уларнинг бошқа корхоналар устав капиталида қатнашишига қўйиладиган талаблар тўғрисидаги низом иловага мувофиқ тасдиқлансин.
Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқаруви томонидан 1998 йил 9 ноябрда 19/7-сон билан тасдиқланган «Тижорат банклари томонидан қимматли қоғозлар билан операцияларни амалга оширишга доир талаблар тўғрисида»ги низом (1998 йил 19 декабрь, рўйхат рақами 571);
Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқарувининг 2003 йил 1 мартдаги 4/10-сонли «Тижорат банклари томонидан қимматли қоғозлар билан операцияларни амалга оширишга доир талаблар тўғрисидаги низомга ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш ҳақида»ги қарори (2003 йил 27 март, рўйхат рақами 571-1 — Меъёрий ҳужжатлар ахборотномаси, 2003 йил, 5-6-сон);
Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқарувининг 2003 йил 24 ноябрдаги 28/5-сонли «Тижорат банклари томонидан қимматли қоғозлар билан операцияларни амалга оширишга доир талаблар тўғрисидаги низомга 2-сонли ўзгартиришлар киритиш ҳақида»ги қарори (2003 йил 10 декабрь, рўйхат рақами 571-2 — Меъёрий ҳужжатлар ахборотномаси, 2003 йил, 23-сон);
Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқарувининг 2004 йил 21 августдаги 18/4-сонли «Тижорат банклари томонидан қимматли қоғозлар билан операцияларни амалга оширишга доир талаблар тўғрисидаги низомга ўзгартиришлар киритиш ҳақида»ги қарори (2004 йил 16 сентябрь, рўйхат рақами 571-3 — Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2004 йил, 37-сон, 418-модда);
Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқарувининг 2005 йил 12 майдаги 10/2-сонли «Тижорат банклари томонидан қимматли қоғозлар билан операцияларни амалга оширишга доир талаблар ҳақида»ги низомга ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш ҳақида»ги қарори (2005 йил 13 июнь, рўйхати рақами 571-4 — Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2005 йил, 23-24-сон, 174-модда).
3. Ушбу қарор Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигида давлат рўйхатидан ўтказилган кундан бошлаб ўн кун ўтгач кучга киради.
Мазкур Низом Ўзбекистон Республикасининг «Ўзбекистон Республикасининг Марказий банки тўғрисида»ги, «Банклар ва банк фаолияти тўғрисида»ги, «Акциядорлик жамиятлари ва акциядорларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш тўғрисида»ги ва «Қимматли қоғозлар бозори тўғрисида»ги қонунларига мувофиқ Ўзбекистон Республикаси Марказий банки (бундан буён матнда Марказий банк деб юритилади) томонидан тижорат банкларининг қимматли қоғозлар билан ўтказиладиган операцияларига ва уларнинг бошқа корхоналар устав капиталида қатнашишига қўйиладиган талаб ва меъёрларни белгилайди.
(муқаддима Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқарувининг 2015 йил 22 июлдаги 19/5-сонли қарори (рўйхат рақами 1894-1, 29.07.2015 й.) таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2015 й., 30-сон, 401-модда)
1. Тижорат банклари қимматли қоғозлар бозоридаги фаолиятини Ўзбекистон Республикасининг «Банклар ва банк фаолияти тўғрисида»ги, «Акциядорлик жамиятлари ва акциядорларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш тўғрисида»ги ва «Қимматли қоғозлар бозори тўғрисида»ги қонунлари, мазкур Низом ҳамда бошқа қонунчилик ҳужжатларига мувофиқ амалга оширадилар.
(1-банд Ўзбекистон Республикаси адлия вазирининг 2021 йил 28 июлдаги 16-мҳ-сонли буйруғи (рўйхат рақами 3313, 28.07.2021 й.) таҳририда — Қонунчилик маълумотлари миллий базаси, 28.07.2021 й., 10/21/3313/0724-сон)
2. Тижорат банклари, Марказий банк томонидан бериладиган банк фаолиятини амалга ошириш ҳуқуқини берувчи лицензия асосида қонунчилик ҳужжатларига мувофиқ қимматли қоғозлар билан операцияларни амалга оширишлари мумкин.
(2-банд Ўзбекистон Республикаси адлия вазирининг 2021 йил 28 июлдаги 16-мҳ-сонли буйруғи (рўйхат рақами 3313, 28.07.2021 й.) таҳририда — Қонунчилик маълумотлари миллий базаси, 28.07.2021 й., 10/21/3313/0724-сон)
3. Тижорат банклари қимматли қоғозларни харид қилиш (давлат қимматли қоғозлари бундан мустасно) ва юридик шахсларнинг устав капиталида улушли иштирок этишда қуйидагиларга риоя этишлари шарт:
а) банкнинг муайян юридик шахс устав капиталига, шунингдек, ушбу юридик шахснинг бошқа қимматли қоғозларига киритган инвестициялари миқдори биринчи даражали банк регулятив капиталининг 15 фоизидан ошмаслиги керак;
б) банкнинг юридик шахслар устав капиталига ва бошқа қимматли қоғозларга киритган инвестициялари миқдори биринчи даражали банк регулятив капиталининг 50 фоизидан ошмаслиги керак;
в) олди-сотди учун қимматли қоғозларга киритилган банк инвестициялари миқдори биринчи даражали банк регулятив капиталининг 25 фоизидан ошмаслиги керак.
Олдинги таҳрирга қаранг.
(3-банднинг бешинчи хатбошиси Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқарувининг 2018 йил 18 августдаги 27/12-сонли қарорига (рўйхат рақами 1894-3, 06.09.2018 й.) асосан чиқарилган — Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 06.09.2018 й., 10/18/1894-3/1846-сон)
4. Тижорат банкининг бошқа банкларнинг устав капиталида иштирок этиши (чет эл капитали иштирокидаги банклар ва шуъба банкларини ташкил этиш ҳоллари бундан мустасно), шунингдек тижорат банкининг ўз устав капиталининг ўн ёки ундан ортиқ фоиз улушига эга бўлган юридик шахснинг устав капиталида иштирок этиши тақиқланади.
Тижорат банки бевосита ёки билвосита (шуъба корхоналар орқали) бошқа юридик шахс устав капиталининг 26 фоизидан ортиқ қисмига эгалик қила олмайди, бироқ қуйидаги ҳолатлар бундан мустасно:
б) банкларнинг нобанк кредит ташкилотлари устав капиталида, шунингдек, молиявий бозор инфратузилмасининг бир қисми бўлган ёки банкларга ахборот ва маслаҳат хизматлари кўрсатадиган юридик шахслар устав капиталидаги иштироки;
в) банкларнинг қимматли қоғозлар бозорида профессионал фаолият юритадиган юридик шахслар (тижорат банкларининг устав капиталидаги иштироки бундан мустасно) устав капиталидаги иштироки;
г) хусусийлаштирилаётган корхоналар акцияларининг 50 фоизгача миқдорини ўрнатилган тартибда бирламчи бозордан харид қилишдаги иштироки;
Олдинги таҳрирга қаранг.
(4-банднинг «д» кичик банди Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқарувининг 2018 йил 18 августдаги 27/12-сонли қарорига (рўйхат рақами 1894-3, 06.09.2018 й.) асосан чиқарилган — Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 06.09.2018 й., 10/18/1894-3/1846-сон)
5. Тижорат банклари мазкур Низомнинг 4-бандидаги истисноларни қўллаган ҳолда муайян юридик шахс устав капиталининг 26 фоизидан ортиқ улушини сотиб олишда ёки банкнинг бевосита ёки билвосита мазкур юридик шахс фаолиятига катта таъсир кўрсатиш имконини берувчи шартнома тузишда, Марказий банкка ёзма хабар беришлари шарт.
(5-банд Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқарувининг 2017 йил 24 июндаги 14/18-сонли қарори (рўйхат рақами 1894-2, 24.07.2017 й.) таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2017 й., 30-сон, 746-модда)
6. Тижорат банкларига, эмитент — акциядорлик жамиятлари билан ушбу жамият акциялари бўйича «репо» битимларини амалга ошириш тақиқланади.
7. Агар тижорат банкининг инвестиция қилинган ёки инвестиция қилиниши режалаштирилаётган маблағлари миқдори ёки эмитент фаолияти тижорат банки омонатчилари, кредиторлари ва акциядорлари манфаатларига зарар етказиши мумкинлиги ёки инвестицияларни бошқаришда тижорат банкининг тажрибаси етарли эмаслиги аниқланса, Марказий банк ҳар қандай юридик шахснинг устав капитали ёки қимматли қоғозларига тижорат банки томонидан киритиладиган инвестициялар миқдорига қўшимча чекловлар белгилаш ҳуқуқига эга.
8. Мазкур Низомнинг 3 ва 4-бандларида белгиланган чекловлар тижорат банкига кредитларни таъминлаш учун берилган қимматли қоғозлар бўйича гаров ҳуқуқини амалга ошириш натижасида олинган қимматли қоғозларга нисбатан қўлланилмайди.
9. Гаров ҳуқуқини амалга ошириш натижасида олинган қимматли қоғозлар банк томонидан 2 ой муддат ичида сотилиши шарт. Агар, қимматли қоғозлар кўрсатилган муддатда сотилмаса, улар «сотишга мўлжалланган қимматли қоғозларга қилинган инвестициялар» ёки «қарам хўжалик жамиятларига, қўшма корхоналарга ва шуъба хўжалик жамиятларига қилинган инвестициялар» ёхуд «сўндириш муддатигача сақланадиган қарз қимматли қоғозларига қилинган инвестициялар»нинг тегишли ҳисобварақларига ўтказилади ва уларга нисбатан мазкур Низомнинг 3 ва 4-бандларида белгиланган чекловлар қўлланилади.
10. Тижорат банклари инвестиция сиёсатида қимматли қоғозлар эмитенти бўлган ёки банк устав капиталида иштирокчи бўлган юридик шахсларнинг молиявий аҳволини, бошқарув тажрибасини ҳамда қимматли қоғозларнинг сифатини баҳолаш мезонлари ва услублари акс эттирилиши шарт. Инвестиция сиёсатида, шунингдек банк активларини қимматли қоғозларга йўналтириш шартлари белгиланиши лозим.
11. Банклар қимматли қоғозлар билан операциялар бўйича назоратни амалга ошириш учун эмитент тўғрисида етарли маълумотга эга бўлиши лозим.
12. Қимматли қоғозлар портфели тўғрисидаги ички ҳисоботлар қимматли қоғозлар турлари ва типлари бўйича бўлиниши, сифат рейтинги, номинал ва бозор қийматини, харид қилиш ва сотиш санасини, фоиз ставкаларини, чегирмаларни, олинган дивидендларни (фоизларни), олди-сотди битимлари бўйича олинган фойда тўғрисидаги маълумотларни ўз ичига олиши лозим.
13. Банкнинг турли бўлинмалари ўртасида мажбуриятларнинг мутаносиб тақсимланиши, шунингдек суиистеъмолчиликнинг олдини олиш учун банклар тегишли ички назоратни амалга ошириши зарур. Мазкур ички назорат қуйидагиларни ўз ичига олиши лозим:
а) қимматли қоғозларни харид қилиш ёки сотишни расмийлаштириш бўйича ҳужжатларни қабул қилувчи, қайта ишловчи ходимлар бухгалтерия операцияларини амалга оширмаслиги, пул маблағларини қабул қилмаслиги, бухгалтерия ўтказмаларини таққослаш ёки тасдиқлаш имкониятига эга бўлмаслиги;
б) бухгалтерия операцияларини тайёрлаш ва амалга оширишга масъул бўлган шахслар қимматли қоғозларни харид қилиш ёки сотишни расмийлаштириш бўйича ҳужжатларни қабул қилмасликлари ёки тасдиқлаш мақсадида битим натижаларини таққослаш имкониятига эга бўлмаслиги;
в) барча операциялар ҳужжатлар билан тасдиқланиши ҳамда бухгалтерия ёзувлари ва бирламчи ҳужжатлар билан таққосланиши;
г) агар, банк брокерлик фаолиятини бажарса, у ҳолда банк ҳар бир мижоз учун ҳисобварақлар очиши ва мижознинг қимматли қоғозлари билан амалга ошириладиган барча операциялар бўйича қимматли қоғозларнинг турлари, операциялар санаси, харид қилинган/сотилган қимматли қоғозлар нархи ва миқдори кўрсатилган ҳолда ёзувлар олиб бориши лозим.
14. Қимматли қоғозлар билан ишлашни ташкил этишда қимматли қоғозлар эмитенти анкетасининг ушбу Низомга илова этилган намунавий шаклидан фойдаланиш тавсия этилади.
15. Мазкур Низомда белгиланган талаб ва меъёрларга тижорат банклари томонидан риоя этилмаган тақдирда, Ўзбекистон Республикаси Марказий банки тижорат банкларига нисбатан «Ўзбекистон Республикасининг Марказий банки тўғрисида»ги Қонунга мувофиқ чора ва санкциялар қўллаш ҳуқуқига эга.
Тижорат банклари томонидан қимматли қоғозлар билан ўтказиладиган операцияларга ва уларнинг бошқа корхоналар устав капиталида қатнашишига қўйиладиган талаблар тўғрисидаги низомга
ИЛОВА
ИЛОВА
1. Эмитентнинг номи 2. Қимматли қоғозларнинг тури 3. Қимматли қоғозларнинг номинал қиймати 4. Қимматли қоғозларнинг бозор қиймати 5. Қимматли қоғозлар сони миқдори 6. Битим суммаси 7. Қимматли қоғозларни давлат рўйхатидан ўтказиш санаси 8. Аввалги дивиденд тўловлари тўғрисида маълумотлар 9. Фоизли тўловлар ставкаси, суммаси ва муддати 10. Қимматли қоғозларни чиқариш санаси 11. Қимматли қоғозларни сўндириш санаси | |||
| |||
минг сўмда | |||
Т/р | Кўрсаткичлар номи | Йил бошида | Ҳисобот санасида |
1. | Қоплаш/капитал етарлилиги коэффициенти | ||
2. | Ликвидлик коэффициенти | ||
3. | Мухторлик коэффициенти/ молиявий левераж | ||
4. | Кредитга лаёқатлилик синфи/ рейтинг баҳоси | ||
5. | Ўз оборот маблағлари мавжудлиги/ жами капитал | ||
6. | Фойда (зарар) | ||
7. | Банк кредитларига доир қарзлар/ кредиторлар олдидаги қарзлар | ||
8. | Дебиторлик қарзлари, жами | ||
9. | Кредиторлик қарзлари, жами | ||
10. | Пул маблағлари | ||
11. | Жами осон сотиладиган талаблар | ||
12. | Жами осон сотиладиган захиралар/ Осон сотиладиган активлар | ||
13. | Ўз манбалари, жами/ Банк капитали таркиби — жами, жумладан: | ||
устав капитали | |||
захира фонди/ умумий мақсадларга мўлжалланган захира фонди | |||
мақсадли молиялаш ва тушумлар/ капитал захиралар | |||
тақсимланмаган фойда | |||
14. | Баланс | ||
Бошқа маълумотлар | |||
1. ________________________________________ 2. ________________________________________ 3. ________________________________________ | |||
Ваколатли шахс имзоси _______________ | Сана ______________ |
(илова Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Бошқарувининг 2015 йил 22 июлдаги 19/5-сонли қарори (рўйхат рақами 1894-1, 29.07.2015 й.) таҳририда — ЎР ҚҲТ, 2015 й., 30-сон, 401-модда)