Ushbu Qonun O‘zbekiston Respublikasi hududida davlat uy-joy fondini xususiylashtirishning huquqiy, iqtisodiy, ijtimoiy asoslarini va tartibini belgilab beradi.
Uy-joyga egalik huquqini olish fuqarolarga o‘z mablag‘larini ko‘chmas mulkka samarali sarflash, o‘z uy-joyiga erkin egalik qilish, undan foydalanish va uni tasarruf etish imkonini beradi.
Davlat uy-joy fondini xususiylashtirish (bundan buyon “xususiylashtirish” deb yuritiladi) deganda fuqarolarga ularning ixtiyoriga qarab davlat uy-joy fondining ular egallab turgan yoki yangi qurilgan kvartiralarini, uylarini (uylarining bir qismini) sotish, shu jumladan imtiyozli asosda sotish yoki tekinga mulk qilib berish tushuniladi.
Davlat uy-joy fondi mahalliy davlat hokimiyati organlarining uy-joy fondi hamda davlat organlari, korxonalari, muassasalari va tashkilotlarining to‘liq xo‘jalik tasarrufida yoki operativ boshqaruvidagi uy-joy fondidir.
Davlat uy-joy fondini xususiylashtirishga doir qonunlar ushbu Qonundan hamda unga muvofiq chiqariladigan boshqa qonun hujjatlaridan iboratdir.
Keyingi tahrirga qarang.
Qoraqalpog‘iston Respublikasida davlat uy-joy fondini xususiylashtirish Qoraqalpog‘iston Respublikasining qonunlari bilan ham tartibga solinadi.
Keyingi tahrirga qarang.
O‘zbekiston Respublikasining barcha xususiylashtirish subyektlari davlat uy-joy fondini xususiylashtirishda teng huquqlarda ishtirok etishi;
xususiylashtirishning amalga oshirilishi jarayoni ustidan davlat va jamoatchilik nazoratining o‘rnatilishidan iboratdir.
O‘zbekiston Respublikasining qonun hujjatlarida belgilangan fuqarolarning ayrim toifalariga kvartiralarni, uylarni (uylarning bir qismini) tekinga berish;
Keyingi tahrirga qarang.
davlat kvartiralarini, uylarini (uylarning bir qismini) O‘zbekiston Respublikasining – fuqarolariga va yuridik shaxslariga hamda fuqaroligi bo‘lmagan shaxslarga sotish yo‘li bilan amalga oshiriladi.
2. Davlat kvartiralarini, uylarini (uylarning bir qismini) hamda xususiylashtirilgan kvartiralarni, uylarni (uylarning bir qismini) sotish O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi belgilagan tartibda amalga oshiriladi.
LexUZ sharhi
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1993-yil 1-martdagi 114-sonli “O‘zbekiston Respublikasida davlat uy-joy fondini xususiylashtirishni davom ettirish to‘g‘risida” qaroriga va O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1994-yil 4-apreldagi 180-sonli qarori bilan tasdiqlangan “Xususiylashtirilgan kvartiralar (kvartiralarning bir qismi), uylar (uylarning bir qismi)ni boshqalarga berish va meros qilib qoldirishda mulkchilik huquqining o‘tishi haqidagi shartnomalarni rasmiylashtirish tartibi to‘g‘risida”gi Nizomga qarang.
O‘zbekiston Respublikasining xususiylashtirish subyektlariga davlat uy-joy fondini xususiylashtirish huquqi faqat bir marta beriladi.
Xususiylashtirilgan uylar joylashgan yer uchastkalariga va ularning etagidagi hududga egalik qilish, ulardan foydalanish yer to‘g‘risidagi qonunlarda nazarda tutilgan tartib va shartlarda amalga oshiriladi.
Keyingi tahrirga qarang.
Fuqarolarning davlat va jamoat ehtiyojlari uchun yer uchastkalari olib qo‘yilishi munosabati bilan uylari buzilishi natijasida, agar ularga buzilgan uylari evaziga pul tovoni to‘lanmagan bo‘lsa, davlat uy-joy fondi uylaridan olgan turar joylari, shuningdek tabiiy ofatlar oqibatida uylari buzilishi munosabati bilan olgan kvartiralari, bu kvartiralar qachon ajratilganidan qat’i nazar, ularga yoki ularning vorislariga tekinga beriladi.
Keyingi tahrirga qarang.
Fuqarolarga qarashli bo‘lgan uy, imorat va inshoot ushbu Qonun amalga kiritilganidan keyin buzilgani taqdirda ana shu fuqarolarga, ular oila a’zolariga, shuningdek ushbu uyda doimiy yashab turgan va uy ro‘yxatidan (propiskadan) o‘tgan boshqa fuqarolarga o‘z xohishiga ko‘ra hamda tomonlarning kelishuviga binoan tekinga kvartira olish yohud tegishli korxona, muassasa, tashkilot tomonidan yangi joyda uy, imorat va inshoot qurilib, o‘z mulklari qilib berilishi yoki buzilgan uy, imorat, nobud bo‘lgan ekin va dov-daraxtlar evaziga tovon puli olish huquqi beriladi.
Korxonalar, birlashmalar va tashkilotlarga o‘z xodimlari hamda pensionerlari uy-joy qurilishi yoki uyni xususiylashtirish maqsadida olgan qarzi yoki kreditini to‘liq yohud qisman to‘lash huquqi beriladi.
Fuqarolar tomonidan belgilangan tartibda xususiylashtirilgan turar joylar davlat uy-joy fondidan chiqarilib, yakka tartibdagi uy-joy fondi tarkibiga kiritiladi.
Mehnatga qobiliyatsizlar, yolg‘iz qariyalar, pensionerlar va ularning oila a’zolariga, agar ularning jon boshiga to‘g‘ri keladigan o‘rtacha oylik daromadlari eng kam ish haqidan oz bo‘lsa, shuningdek birinchi marta nikohdan o‘tgan turar joyga muhtoj yosh oilalarga, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilangan ro‘yxatga binoan fuqarolarning ijtimoiy himoyalanmagan va ta’minoti oz boshqa toifalariga mahalliy davlat hokimiyat organlari huzurida aniq maqsadga qaratilgan ijara shartnomasi talablari asosida xususiylashtirish huquqisiz foydalaniladigan kommunal uy-joy fondi tashkil etiladi.
Keyingi tahrirga qarang.
fuqarolar ijara shartnomasi asosida foydalanilayotgan ko‘p kvartirali uylardagi kvartiralar va bir kvartirali uylar (uylarning bir qismi);
qayta tiklash, ta’mirlanish ishlari tugallangan-ku, ammo odamlar ko‘chib kirmagan va bo‘shatilgan uylarning kvartiralari, bir kvartirali uylar (uylarning bir qismi);
2. Yangi foydalanishga topshiralayotgan davlat uy-joy fondining turar joylari fuqarolarga kelgusida xususiylashtirish huquqi bilan haq to‘lab yashash uchun yoki ijaraga berilishi mumkin.
Keyingi tahrirga qarang.
ikki va undan ziyod ijarachi yashab turgan bo‘lsa-yu, ulardan ayrimlari xususiylashtirishga rozi bo‘lmagan kvartiralar xususiylashtirilishi mumkin emas.
1. O‘zbekiston Respublikasi hududida doimiy yashab turgan (uy ro‘yxatidan o‘tgan) O‘zbekiston Respublikasining, boshqa davlatlarning fuqarolari, fuqaroligi bo‘lmagan shaxslar xususiylashtirish subyektlari hisoblanadilar.
2. O‘zbekiston Respublikasining vazirliklari, davlat qo‘mitalari, idoralari, korxonalari, muassasalari, tashkilotlari va boshqa yuridik shaxslari, boshqa davlatlarning yuridik shaxslari o‘z xodimlari va pensionerlarini uy-joy bilan ta’minlash uchun uy-joy fondi egasidan uy-joy sotib olishlari mumkin.
Keyingi tahrirga qarang.
3. Davlat uy-joy fondi tarkibidagi uylarda ijara shartnomasi asosida turar joyni egallab turgan fuqarolar birgalikda yashab turgan barcha balog‘at yoshidagi oila a’zolari va turar joy maydonida haqi bo‘lgan boshqa shaxslarning roziligi bilan shu turar joyni ushbu Qonunda ko‘zda tutilgan shartlarda o‘z mulki qilib, shu jumladan birgalikda yoki ulushbay asosida egalik qilish uchun sotib olishga haqlidirlar.
4. Xususiylashtirilgan turar joy egasining oila a’zolari hamda turar joy maydoniga haqli bo‘lib, uni xususiylashtirishga rozilik bergan shaxslar shu turar joy maydonidan foydalanish huquqini saqlab qoladilar, xususiylashtirilgan uy-joyni sotish yoki ijaraga berish ularning roziligi bilan amalga oshiriladi.
O‘zbekiston Respublikasining qonunlariga muvofiq jismoniy va yuridik shaxslarning, davlatning huquqlari hamda qonun bilan muhofaza qilinadigan manfaatlariga putur yetkazmagan holda ana shu turar joyga egalik qilish, undan foydalanish va uni tasarruf etish;
Keyingi tahrirga qarang.
kommunal xizmatlar xaqini to‘lashda, ko‘chmas mulk uchun soliq to‘lashda, sug‘urta badallarini to‘lashda O‘zbekiston Respublikasining amaldagi qonunlarida belgilangan tartibda imtiyozlardan foydalanish;
Keyingi tahrirga qarang.
egallab turgan maydonning sathidan qat’i nazar, boshqa kvartirani, uyni (uyning bir qismini) sotib olish;
kvartiraga, uyga (uyning bir qismiga) turar joy maydonining sathidan qat’i nazar, ushbu Qonun 13-moddasining birinchi bandida uqtirilgan oila a’zolarini, boshqa shaxslarni uy ro‘yxatidan o‘tkazish;
o‘z kvartirasini, uyini istalgan boshqa kvartiraga yoki uyga, shu jumladan kooperativ kvartira yoki uyga uy ro‘yxatidan o‘tkazish va turar joyi borasida hech qanday cheklovlarsiz ayirboshlash;
shirkatlar tashkil etish hamda turar joy va birgalikda tasarruf etiladigan joylardan foydalanish bo‘yicha bunday ishlarni amalga oshiruvchi tashkilotni, shu jumladan davlat uy-joylardan foydalanish va ta’mirlash-qurilish tashkilotlarini, kooperativlar, xususiy hamda boshqa xo‘jalik subyektlarini mustaqil belgilash, uy-joylarga xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash uchun shartnomalar tuzish;
uylar va uylar oldidagi hududlarni orasta saqlash borasida bajarilayotgan ishlar sifatini baholashda bevosita yoxud shirkatlar tarkibida qatnashish, shartnoma majburiyatlarini bajarmaganlik yoki belgilangan tartibda bajarmaganlik uchun korxonalar, muassasalar va tashkilotlarga nisbatan, shuningdek ayrim shaxslarga nisbatan jarima choralari qo‘llash yuzasidan materiallar taqdim etish;
xususiylashtirilgan uy-joydan fuqarolarni ko‘chirmasdan amalga oshirilishi mumkin bo‘lmagan kapital ta’mirlashni o‘tkazish payti uchun mulk egalaridan yoki turar joy fondini idora etishga vakolati bo‘lgan organlardan turar joyni ijaraga olish huquqiga egadir.
ushbu Qonun talablariga hamda turar joy xonalari va uylar oldidagi hududlarni orasta saqlash qoidalariga rioya etishi;
belgilangan soliqlarni va kommunal xizmatlar haqini hamda uydan foydalanishga ketadigan xarajat pullarini o‘z vaqtida to‘lashi;
o‘ziga qarashli turar joyni orasta saqlash hamda ta’mirlash yuzasidan korxonalar va xususiy shaxslar bilan tuzilgan shartnoma majburiyatlariga rioya etishi shart.
Fuqaro davlat uy-joy fondiga qarashli uydagi kvartirani (uyning bir qismini) o‘z mulki qilib haqini to‘lab sotib olish (yoki bepul olish) uchun o‘zi istiqomat qilayotgan davlat uy-joy fondi tasarrufida bo‘lgan tuman, shahar hokimiga, korxona, muassasa, tashkilot ma’muriyatiga ariza beradi. Ariza uzog‘i bilan ikki oy muddat ichida qarab chiqiladi.
Harbiy xizmatchilarga berilgan davlat uy-joy fondini xususiylashtirish O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi belgilagan tartibda amalga oshiriladi.
LexUZ sharhi
Batafsil ma’lumot uchun O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1994-yil 4-apreldagi 180-sonli qarori bilan tasdiqlangan “O‘zbekiston Respublikasi Mudofaa vazirligi uy-joy fondini xususiylashtirish tartibi to‘g‘risida”gi Nizomga qarang.
Davlat xo‘jaliklari va boshqa davlatga qarashli qishloq xo‘jalik korxonalarining uy-joy fondini xususiylashtirish tartibi mahalliy davlat hokimiyati organlari bilan uqtirib o‘tilgan uy-joy fondi egalari tomonidan birgalikda belgilanadi.
Turar joylarni xususiylashtirish davlat uy-joy fondining egasi yoki u vakolat bergan davlat boshqaruvi organi tomonidan amalga oshiriladi.
Korxonalar, muassasalar va tashkilotlarning mablag‘i hisobiga paychilik sharti bilan yangi qurilgan kvartiralar va uylarni xususiylashtirish tartibi korxonalar, tashkilotlar va muassasalarning o‘zlari tomonidan, davlat mablag‘lari hisobiga qurilgan kvartiralar va uylarni xususiylashtirish tartibi esa O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi.
LexUZ sharhi
Batafsil ma’lumot uchun O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1993-yil 1-martdagi 114-son “O‘zbekiston Respublikasida davlat uy-joy fondini xususiylashtirishni davom ettirish to‘g‘risida”gi qarorga qarang.
Fuqarolarning alohida uy, kvartira va xonaga bo‘lgan egalik huquqi turar joy qiymati to‘liq to‘langan (sotib olingan) va order olingan paytdan boshlanadi.
Turar joyning haqini to‘lab va tekinga xususiylashtirilayotgan fuqarolarga uy-joy egasining qarori asosida egalik huquqini beruvchi yagona shaklda belgilangan davlat orderi beriladi. Order xususiylashtirilgan uy-joy uchun qonuniy huquqni belgilovchi hujjat hisoblanib, texnika inventarizatsiyasi organlarida ro‘yxatdan o‘tkazilishi shart.
Xususiylashtirilayotgan turar joyni baholash belgilangan tartibda davlat ixtisoslashtirilgan loyiha tashkilotlari tomonidan qoldiq balans qiymati bo‘yicha amalga oshiriladi.
Keyingi tahrirga qarang.
Turar joylarni xususiylashtirish fuqarolarning shaxsiy jamg‘armalari, korxonalar va tashkilotlarning mablag‘lari, shuningdek imtiyozli shartlarda beriladigan kreditlar, ssudalar evaziga hamda bo‘lib-bo‘lib to‘lash sharti bilan O‘zbekiston Respublikasi qonunlarida belgilangan tartibda amalga oshiriladi.
Keyingi tahrirga qarang.
Davlat uy-joy fondini xususiylashtirishdan tushgan mablag‘lar mahalliy davlat hokimiyati organlarining, korxonalar, muassasalar va tashkilotlarning maxsus tashkil etilgan budjetdan tashqari xususiylashtirish uy-joy schyotiga o‘tkaziladi hamda turar joy xo‘jaligini saqlash va rivojlantirish uchun foydalaniladi.
Xususiylashtirilgan turar joylarga xizmat ko‘rsatish va ularni ta’mirlash uy-joy fondidan foydalanish hamda uni ta’mirlashning yagona qoida va me’yorlariga albatta rioya qilingan holda O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi belgilagan tartibda amalga oshiriladi.
Xususiylashtirilgan kvartiralarga, uylarga (uylarning bir qismiga) xizmat ko‘rsatish va ularni ta’mirlash borasida imtiyozlarga ega bo‘lgan shaxslar toifasini O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi belgilaydi.
LexUZ sharhi
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2003-yil 27-martdagi PF-3227-sonli “2003-yilning 1-aprelidan boshlab uy-joy-kommunal xizmatlar haqini to‘lash bo‘yicha beriladigan imtiyozlar o‘rniga kompensatsiya pul to‘lovlarini joriy etish to‘g‘risida”gi Farmoniga muvofiq 2003-yilning 1-aprelidan boshlab uy-joy-kommunal xizmatlar haqini to‘lash bo‘yicha beriladigan imtiyozlar o‘rniga kompensatsiya pul to‘lovlari joriy etildi. “Uy-joy-kommunal xizmatlar haqini to‘lash bo‘yicha kompensatsiya pul to‘lovlarining mexanizmi to‘g‘risida”gi nizomga (ro‘yxat raqami 2175, 30.12.2010-y.) qarang.
Xususiylashtirilgan turar joylardan foydalanish va ularni ta’mirlash shartnoma asosida amalga oshiriladi. To‘liq xususiylashtirilgan uydagi turar joy egalari uydan foydalanish shirkati tuzishlari mumkin. Bu shirkat uyga xizmat ko‘rsatuvchi va uni ta’mirlovchi tashkilotni mustaqil tanlaydi.
Qisman xususiylashtirilgan uylardagi fuqarolarning mulkiga aylangan turar joy xonalariga xizmat ko‘rsatish va ularni ta’mirlash shu uylarga xususiylashtirishga qadar xizmat ko‘rsatgan uy-joylardan foydalanish va ularni ta’mirlash-qurilish tashkilotlari tomonidan amalga oshiriladi.
Xususiylashtirilgan turar joylarning egalari uning injenerlik uskunalariga, umumiy foydalaniladigan joylariga xizmat ko‘rsatish va ularni ta’mirlash hamda uning tevarak-atrofiga qarash bilan bog‘liq xarajatlar haqini o‘zlari egallab turgan umumiy maydonga mutanosib ravishda to‘laydilar.
Xususiylashtirilgan kvartiralar egalarining tuzilgan shartnomalar bo‘yicha uyga qarash va kommunal xizmatlar haqini to‘lash bilan bog‘liq qarzlari belgilangan tartibda undirib olinadi.
Davlat uy-joy fondi kvartiralarini, uylarini (uyning bir qismini) xususiylashtirishda yuzaga keladigan nizolar sud yoki xo‘jalik sudi tomonidan hal qilinadi.
Keyingi tahrirga qarang.
Davlat uy-joy fondini xususiylashtirish qanday borayotganligini nazorat qilish mazkur uy-joy fondining egasi yoki u vakolat bergan davlat boshqaruv organi tomonidan amalga oshiriladi.
Ushbu Qonun talablari buzilishida aybdor bo‘lgan mansabdor shaxslar va fuqarolar qonunlarga binoan javobgarlikka tortiladilar.
Keyingi tahrirga qarang.