LexUZ sharhi
Mazkur buyruq O‘zbekiston Respublikasi moliya vazirining 2009-yil 11-maydagi 54-sonli “Buxgalteriya hisobida ijara operatsiyalarini aks ettirish tartibi to‘g‘risidagi Nizomni tasdiqlash haqida”gi buyrug‘iga (ro‘yxat raqami 1961, 01.06.2009-y.) asosan o‘z kuchini yo‘qotgan.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2004-yil 26-apreldagi 199-sonli “Lizing xizmatlarini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qaroriga (O‘zbekiston Respublikasi Qonun hujjatlari to‘plami, 2004-yil 17-son, 197-modda) va O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1992-yil 23-noyabrdagi 553-sonli qarori bilan tasdiqlangan O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi to‘g‘risidagi nizomga muvofiq buyuraman:
1. Buxgalteriya hisobida lizing operatsiyalarini aks ettirish tartibi to‘g‘risidagi nizom ilovaga muvofiq tasdiqlansin.
2. Mazkur buyruq O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida davlat ro‘yxatidan o‘tkazilgan kundan boshlab 10 kun o‘tgandan keyin kuchga kiradi.
Mazkur Nizom O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2004-yil 26-apreldagi 199-sonli “Lizing xizmatlarini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qaroriga (O‘zbekiston Respublikasi Qonun hujjatlari to‘plami, 2004-yil 17-son, 197-modda) muvofiq ishlab chiqilgan va buxgalteriya hisobida lizing va ijara operatsiyalarini aks ettirishning yagona uslubiy asosini belgilaydi.
1. Mazkur Nizom mulkchilik shakli va idoraviy bo‘ysunishidan qat’i nazar, (budjet tashkilotlari, banklar va kredit uyushmalaridan tashqari) barcha xo‘jalik yurituvchi subyektlarga (keyingi o‘rinlarda — korxona) tadbiq etiladi.
a) lizing obyektlari uni sotib olish bilan bog‘liq egri soliqlar va yig‘imlarni qo‘shgan holda (agar ular qoplanmasa) kirim qilinganda:
kredit 6010 “Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga to‘lanadigan schyotlar” yoki 6120 “Shu’ba va qaram xo‘jalik jamiyatlariga to‘lanadigan schyotlar” yoki turli kreditorlarga bo‘lgan qarzlarni hisobga oluvchi schyotlar (6900) yoki boshqa tegishli schyotlar;
kredit 2310 “Yordamchi ishlab chiqarish”, 6110 “Ajratilgan bo‘linmalarga to‘lanadigan schyotlar”, 6120 “Shu’ba va qaram xo‘jalik jamiyatlariga to‘lanadigan schyotlar”, turli kreditorlarga bo‘lgan qarzlarni hisobga oluvchi schyotlar (6900) va boshqa tegishli schyotlar;
v) lizingga beruvchi tomonidan amalga oshirilgan va lizing shartnomasiga muvofiq lizingga oluvchi tomonidan qoplanadigan lizing obyektini yetkazib berish va belgilangan maqsadda foydalanish uchun uni yaroqli holga keltirish bilan bog‘liq bo‘lgan xarajatlar:
kredit materiallarni (1000), mehnat haqi bo‘yicha xodim bilan hisoblashishlarni (6700), sug‘urta va maqsadli davlat jamg‘armalariga to‘lovlar bo‘yicha qarzni (6500) hisobga oluvchi schyotlar va boshqa tegishli schyotlar;
g) lizingga beruvchi tomonidan amalga oshirilgan va lizing shartnomasiga muvofiq lizingga oluvchi tomonidan qoplanmaydigan lizing obyektini yetkazib berish va belgilangan maqsadda foydalanish uchun uni yaroqli holga keltirish bilan bog‘liq bo‘lgan xarajatlar:
kredit materiallarni (1000), mehnat haqi bo‘yicha xodim bilan hisoblashishlarni (6700), sug‘urta va maqsadli davlat jamg‘armalariga to‘lovlar bo‘yicha qarzni (6500) hisobga oluvchi schyotlar va boshqa tegishli schyotlar;
d) mol yetkazib beruvchilar, pudratchilar va boshqa xizmat ko‘rsatgan korxonalar oldidagi qarzlarning to‘lanishi (qoplanishi):
debet 6010 “Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga to‘lanadigan schyotlar”, 6120 “Shu’ba va qaram xo‘jalik jamiyatlariga to‘lanadigan schyotlar”, turli kreditorlarga bo‘lgan qarzlarni hisobga oluvchi schyotlar (6900) va boshqa tegishli schyotlar;
3. Agar lizing shartnomasining sharti bo‘yicha lizing obyekti sotuvchi tomonidan lizingga beruvchini chetlab bevosita lizingga oluvchiga yetkazib berilsa, lizingga beruvchining buxgalteriya hisobida lizing obyektining kirimi va chiqimi lizing obyektining harakatini tasdiqlovchi birlamchi hujjatlar asosida amalga oshiriladi.
4. Agar lizing shartnomasining sharti bo‘yicha lizingga beruvchi tomonidan lizing obyekti sotib olingan bo‘lsa, lekin lizingga oluvchi qator sabablarga ko‘ra uni qabul qilishdan bosh tortsa, mazkur lizing obyekti, undan foydalangunga yoki chiqib ketgunga qadar kapital qo‘yilmalarni hisobga oluvchi schyotlar (0800) da hisobga olinadi.
5. Agar minimal lizing to‘lovlarining diskontlangan qiymati lizing obyektining joriy qiymatidan past bo‘lsa, lizing lizingga beruvchining buxgalteriya hisobida aktiv (debitorlik qarzi) sifatida minimal lizing to‘lovlarining diskontlangan qiymati bo‘yicha tan olinishi kerak.
6. Agar minimal lizing to‘lovlarining diskontlangan qiymati lizing obyektining joriy qiymatidan yuqori bo‘lsa, lizing lizingga beruvchining buxgalteriya hisobida aktiv (debitorlik qarzi) sifatida lizing obyektining joriy qiymati bo‘yicha tan olinishi kerak.
7. Lizing obyektlari lizingga berilganda, lizingga beruvchining buxgalteriya hisobida aktiv (debitorlik qarzi) sifatida tan olinadigan qiymat bilan uning balans qiymati o‘rtasidagi farq kechiktirilgan daromad (xarajat) sifatida aks ettiriladi va lizingga beruvchining daromadi hisoblanishiga qarab bir me’yorda (oyma oy) asosiy faoliyatning boshqa daromadlari (boshqa operatsion xarajatlari) ga olib boriladi.
Agar lizing obyekti lizingga berilgunga qadar lizingga beruvchi tomonidan qayta baholangan bo‘lsa, lizing obyektini lizingga berish vaqtida kechiktirilgan daromad (xarajat) lizingga beruvchining buxgalteriya hisobida aktiv (debitorlik qarzi) sifatida tan olinadigan qiymat bilan uning balans qiymati o‘rtasidagi farq sifatida rezerv kapitalini hisobga oluvchi schyotlarda qayd qilingan lizing obyektining qayta baholash natijasi (qoldig‘i) ni, ya’ni mazkur lizing obyektini oldingi baholashlardagi qiymat ko‘payishi summasining oldingi baholashlardagi qiymat pasayishi summasiga nisbatan ortgan summasini hisobga olgan holda aniqlanadi.
8. Lizing obyektlarining lizing shartlariga muvofiq lizingga berilishi buxgalteriya hisobida quyidagicha aks ettiriladi:
a) lizing obyektlarini lizingga beruvchining buxgalteriya hisobida aktiv (debitorlik qarzi) sifatida tan olinadigan qiymati bo‘yicha lizingga berilishi:
g) lizing shartnomasi bo‘yicha lizing obyektlarini lizingga berishda kechiktirilgan daromadlar yuzaga kelganda:
d) lizing shartnomasi bo‘yicha lizing obyektlarini lizingga berishda kechiktirilgan xarajatlar yuzaga kelganda:
9. Lizing shartnomasi bo‘yicha lizing obyektlarini lizingga berilishida vujudga kelgan kechiktirilgan daromadlar va kechiktirilgan xarajatlarni hisobdan chiqarish quyidagicha aks ettiriladi:
a) lizing to‘lovlari jadvali (tartibi) ga muvofiq, lizing shartnomasi bo‘yicha lizing obyektlarini lizingga berilishida vujudga kelgan uzoq muddatli kechiktirilgan daromadlarning joriy qismi o‘tkazilganda:
b) lizing shartnomasi bo‘yicha lizing obyektlarini lizingga berilishidagi kechiktirilgan daromadlarning joriy qismi moliyaviy natijalarga o‘tkazib hisobdan chiqarilishi:
v) lizing to‘lovlari jadvali (tartibi) ga muvofiq, lizing shartnomasi bo‘yicha lizing obyektlarini lizingga berilishida vujudga kelgan uzoq muddatli kechiktirilgan xarajatlarning joriy qismi o‘tkazilganda:
g) lizing shartnomasi bo‘yicha lizing obyektlarini lizingga berilishidagi kechiktirilgan xarajatlarning joriy qismi moliyaviy natijalarga o‘tkazib hisobdan chiqarilishi:
10. Mulkni lizingga berish asosiy faoliyati hisoblangan korxonalar, joriy davrga tegishli bo‘lgan lizingga beruvchining hisoblangan daromadi summasi (lizing to‘lovlari jadvali (tartibi) ga muvofiq) buxgalteriya hisobida quyidagicha aks ettiradi:
11. Mulkni lizingga berish asosiy faoliyati hisoblanmagan korxonalar, joriy davrga tegishli bo‘lgan lizingga beruvchining hisoblangan daromadi summasi (lizing to‘lovlari jadvali (tartibi) ga muvofiq) buxgalteriya hisobida quyidagicha aks ettiradi:
12. Mulkni lizingga berish asosiy faoliyati hisoblangan korxonalarda lizingga oluvchidan lizing to‘lovlari kelib tushishi bo‘yicha operatsiyalar buxgalteriya hisobida quyidagicha aks ettiriladi:
a) lizing to‘lovlari jadvali (tartibi) ga muvofiq lizing bo‘yicha olinadigan uzoq muddatli to‘lovlarning joriy qismi o‘tkazilganda:
v) lizing to‘lovlari jadvali (tartibi) ga muvofiq to‘lov muddati kelmagan lizing to‘lovlari bo‘yicha lizingga oluvchidan bo‘nak kelib tushganda:
g) lizing to‘lovlari jadvali (tartibi) ga muvofiq to‘lov muddati kelganda lizingga oluvchidan oldin olingan bo‘naklar qoplashga (hisoblashishga) olinganda:
13. Mulkni lizingga berish asosiy faoliyati hisoblanmagan korxonalarda lizingga oluvchidan lizing to‘lovlari kelib tushishi bo‘yicha operatsiyalar buxgalteriya hisobida quyidagicha aks ettiriladi:
a) lizing to‘lovlari jadvali (tartibi) ga muvofiq lizing bo‘yicha olinadigan uzoq muddatli to‘lovlarning joriy qismi o‘tkazilganda:
v) lizing to‘lovlari jadvali (tartibi) ga muvofiq to‘lov muddati kelmagan lizing to‘lovlari bo‘yicha lizingga oluvchidan bo‘nak kelib tushganda:
g) lizing to‘lovlari jadvali (tartibi) ga muvofiq to‘lov muddati kelganda lizingga oluvchidan oldin olingan bo‘naklar qoplashga (hisoblashishga) olinganda:
14. Lizing shartnomasi tugagandan keyin lizingga oluvchi tomonidan lizing obyektlarining qaytarilishi buxgalteriya hisobida quyidagicha aks ettiriladi:
b) lizingga oluvchi tomonidan amalga oshirilgan lizing obyektlarini yaxshilash xarajatlarini lizingga beruvchi tomonidan qoplash uchun tan olinishi:
v) lizing shartnomasiga muvofiq lizingga beruvchi tomonidan amalga oshirilgan lizing obyektlarini qaytarish bo‘yicha xarajatlar (buzish, tashish va boshqalar) summasiga:
kredit mehnat haqi bo‘yicha xodim bilan hisoblashishlarni (6700), sug‘urta va maqsadli davlat jamg‘armalariga to‘lovlar bo‘yicha qarzni (6500) hisobga oluvchi schyotlar va boshqa tegishli schyotlar;
g) lizingga oluvchi tomonidan amalga oshirilgan lizing obyektlarini yaxshilash xarajatlarini qoplash uchun pul mablag‘lari o‘tkazilganda:
15. Lizingga oluvchi tomonidan lizing obyektlarining muddatidan oldin qaytarilishi buxgalteriya hisobida quyidagicha aks ettiriladi:
a) lizing shartnomasiga muvofiq lizing to‘xtatilgan sanadagi lizing obyektining qoplanmagan qiymati summasiga:
b) lizingga oluvchi tomonidan amalga oshirilgan lizing obyektlarini yaxshilash xarajatlarini lizingga beruvchi tomonidan qoplash uchun tan olinishi:
v) lizing shartnomasi bo‘yicha lizing obyektlarini lizingga berilishidagi kechiktirilgan daromadlarning qolgan summalarini moliyaviy natijalarga o‘tkazib hisobdan chiqarish:
g) lizing shartnomasi bo‘yicha lizing obyektlarini lizingga berilishidagi kechiktirilgan xarajatlarning qolgan summalarini moliyaviy natijalarga o‘tkazib hisobdan chiqarish:
d) lizing shartnomasiga muvofiq lizingga beruvchi tomonidan amalga oshirilgan lizing obyektini qaytarish bo‘yicha xarajatlar (buzish, tashish va boshqalar) summasiga:
kredit mehnat haqi bo‘yicha xodim bilan hisoblashishlarni (6700), sug‘urta va maqsadli davlat jamg‘armalariga to‘lovlar bo‘yicha qarzni (6500) hisobga oluvchi schyotlar va boshqa tegishli schyotlar;
e) lizingga oluvchi tomonidan amalga oshirilgan lizing obyektini yaxshilash xarajatlarini qoplash uchun pul mablag‘lari o‘tkazilganda:
16. Agar minimal lizing to‘lovlarining diskontlangan qiymati lizing obyektining joriy qiymatidan past bo‘lsa, lizing lizingga oluvchining buxgalteriya hisobida aktiv va majburiyat sifatida minimal lizing to‘lovlarining diskontlangan qiymati bo‘yicha tan olinishi kerak.
17. Agar minimal lizing to‘lovlarining diskontlangan qiymati lizing obyektining joriy qiymatidan yuqori bo‘lsa, lizing lizingga oluvchining buxgalteriya hisobida aktiv va majburiyat sifatida lizing obyektining joriy qiymati bo‘yicha tan olinishi kerak.
18. Lizing shartnomasi bo‘yicha olib kelingan lizing obyektlari buxgalteriya hisobida quyidagicha aks ettiriladi:
a) lizing obyektlarini lizingga oluvchining buxgalteriya hisobida aktiv va majburiyat sifatida tan olinadigan qiymati bo‘yicha kirim qilish:
b) lizing obyektlarini belgilangan maqsadda foydalanish uchun yaroqli holga keltirish bilan bog‘liq bo‘lgan xarajatlar summasiga:
kredit materiallarni (1000), mehnat haqi bo‘yicha xodim bilan hisoblashishlarni (6700), sug‘urta va maqsadli davlat jamg‘armalariga to‘lovlar bo‘yicha qarzni (6500) hisobga oluvchi schyotlar va boshqa tegishli schyotlar;
v) lizing obyektlarini boshlang‘ich qiymati bo‘yicha foydalanishga topshirilishi (ularni asosiy vositalar tarkibiga o‘tkazilishi):
19. Lizing shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalardan foydalanish bilan bog‘liq xarajatlar buxgalteriya hisobida quyidagicha aks ettiriladi:
debet xarajatlarni hisobga oluvchi schyotlar (2000, 2100, 2300, 2500, 2600, 2700, 9400 schyotlar va lizing shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarning belgilangan maqsadiga qarab boshqa schyotlar);
kredit 0299 “Uzoq muddatli ijara shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarning eskirishi” schyoti;
b) lizing shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarni ishchi holatda saqlash (joriy, o‘rtacha yoki kapital ta’mirlash va boshqalar) bilan bog‘liq xarajatlar summasiga:
debet xarajatlarni hisobga oluvchi schyotlar (2000, 2100, 2300, 2500, 2600, 2700, 9400 schyotlar va lizing shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarning belgilangan maqsadiga qarab boshqa schyotlar);
kredit materiallarni (1000), mehnat haqi bo‘yicha xodim bilan hisoblashishlarni (6700), sug‘urta va maqsadli davlat jamg‘armalariga to‘lovlar bo‘yicha qarzni (6500) hisobga oluvchi schyotlar va boshqa tegishli schyotlar.
20. Lizing bo‘yicha foizlarni hisoblash va lizingga beruvchiga lizing to‘lovlarini to‘lash bo‘yicha operatsiyalar buxgalteriya hisobida quyidagicha aks ettiriladi:
a) lizing to‘lovlari jadvali (tartibi)ga muvofiq lizing bo‘yicha uzoq muddatli majburiyatlarning joriy qismi o‘tkazilganda:
g) lizing to‘lovlari jadvali (tartibi) ga muvofiq to‘lov muddati kelmagan lizing to‘lovlari bo‘yicha lizingga beruvchiga bo‘nak to‘langanda:
d) lizing to‘lovlari jadvali (tartibi) ga muvofiq to‘lov muddati kelganda lizingga beruvchiga oldin to‘langan bo‘naklar qoplashga (hisoblashishga) olinganda:
21. Lizing obyektini yaxshilash (obodonlashtirish, qo‘shimcha qurish, qo‘shimcha asbob uskunalar bilan ta’minlash, rekonstruksiya, modernizatsiya qilish, texnik qayta qurollantirish va boshqa) xarajatlari summasi, lizing shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalar qiymatini ko‘paytiruvchi kapital qo‘yilmalar sifatida buxgalteriya hisobida quyidagicha aks ettiriladi:
debet 0860 “Uzoq muddatli ijara shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarga kapital quyilmalar” schyoti;
kredit materiallarni (1000), mehnat haqi bo‘yicha xodim bilan hisoblashishlarni (6700), sug‘urta va maqsadli davlat jamg‘armalariga to‘lovlar bo‘yicha qarzni (6500) hisobga oluvchi schyotlar va boshqa tegishli schyotlar;
debet 0112 “Uzoq muddatli ijara shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarni obodonlashtirish” schyoti;
kredit 0860 “Uzoq muddatli ijara shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarga kapital qo‘yilmalar” schyoti;
v) lizing shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarni obodonlashtirishga eskirish hisoblanganda:
debet xarajatlarni hisobga oluvchi schyotlar (2000, 2100, 2300, 2500, 2600, 2700, 9400 schyotlar va lizing shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarning belgilangan maqsadiga qarab boshqa schyotlar);
kredit 0212 “Uzoq muddatli ijara shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarni obodonlashtirishning eskirishi” schyoti.
22. Lizing shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarni va lizing shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarni obodonlashtirishni qayta baholash buxgalteriya hisobida quyidagicha aks ettiriladi:
debet 0112 “Uzoq muddatli ijara shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarni obodonlashtirish” schyoti;
b) balans qiymati kamayganda (bahosi pasayganda) oldingi qayta baholash summasi (ko‘paygan bahosi) darajasida:
kredit 0112 “Uzoq muddatli ijara shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarni obodonlashtirish” schyoti.
Lizing shartnomasi bo‘yicha olingan mazkur asosiy vositani qayta baholash natijasida bahosi pasayishi summasining oldingi qayta baholash (ko‘paygan baho) dan ortgan qismi xarajat sifatidan tan olinadi va 9430 “Boshqa operatsion xarajatlar” schyotida aks ettiriladi;
kredit 0212 “Uzoq muddatli ijara shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarni obodonlashtirishning eskirishi” schyoti;
kredit 0299 “Uzoq muddatli ijara shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarning eskirishi” schyoti;
debet 0212 “Uzoq muddatli ijara shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarni obodonlashtirishning eskirishi” schyoti;
debet 0299 “Uzoq muddatli ijara shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarning eskirishi” schyoti;
Lizing shartnomasi bo‘yicha olingan mazkur asosiy vositaning jamg‘arilgan eskirishi qayta baholash natijasida, uning bahosi pasayishi summasining oldingi qayta baholash (ko‘paygan baho) dan ortgan qismi daromad sifatidan tan olinadi va 9390 “Boshqa operatsion daromadlar” schyotida aks ettiriladi.
23. Lizing shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarni lizingga oluvchining mulkiga o‘tishi buxgalteriya hisobida quyidagicha aks ettiriladi:
a) lizing shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarni xususiy asosiy vositalari tarkibiga o‘tkazilganda:
kredit 0310 “Uzoq muddatli ijara shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalar” schyoti — lizing shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarning boshlang‘ich (qayta tiklash) qiymatiga;
kredit 0112 “Uzoq muddatli ijara shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarni obodonlashtirish” schyoti — lizing shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarni obodonlashtirishning boshlang‘ich (qayta tiklash) qiymatiga;
b) lizing shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarni xususiy asosiy vositalar tarkibiga o‘tkazilganda, ular bo‘yicha jamg‘arilgan eskirish summasini o‘tkazish (ko‘chirish):
debet 0299 “Uzoq muddatli ijara shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarning eskirishi” schyoti — lizing shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalar bo‘yicha jamg‘arilgan eskirish summasiga;
debet 0212 “Uzoq muddatli ijara shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarni obodonlashtirishning eskirishi” schyoti — lizing shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarni obodonlashtirish bo‘yicha jamg‘arilgan eskirish summasiga;
kredit asosiy vositalarning eskirishini hisobga oluvchi schyotlar (0200 — asosiy vositalarning turlari bo‘yicha);
24. Lizingga beruvchiga lizing shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalar qaytarilganda buxgalteriya hisobida quyidagi yozuvlar amalga oshiriladi:
kredit 0310 “Uzoq muddatli ijara shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalar” schyoti — lizing shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarning boshlang‘ich (qayta tiklash) qiymatiga;
kredit 0112 “Uzoq muddatli ijara shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarni obodonlashtirish” schyoti — lizing shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarni obodoshlashtirishning boshlang‘ich (qayta tiklash) qiymatiga;
debet 0299 “Uzoq muddatli ijara shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarning eskirishi” schyoti — lizing shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalar bo‘yicha jamg‘arilgan eskirish summasiga;
debet 0212 “Uzoq muddatli ijara shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarni obodonlashtirishning eskirishi” schyoti — lizing shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarni obodonlashtirish bo‘yicha jamg‘arilgan eskirish summasiga;
v) lizing shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarni obodonlashtirish qiymatining lizingga beruvchi tomonidan qoplanadigan summasiga:
g) lizing shartnomasi bo‘yicha olingan mazkur asosiy vositalar obyektini qayta baholash natijasi (qoldiq) summasiga:
debet 7910 “To‘lanadigan uzoq muddatli ijara” schyoti — uzoq muddatli qismi (lizing shartnomasi muddati tugagunga qadar qaytarilgan hollarda);
e) lizing shartnomasiga muvofiq lizingga oluvchi tomonidan amalga oshirilgan lizing shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarni qaytarish bo‘yicha xarajatlar (buzish, tashish va boshqalar) summasiga:
kredit materiallarni (1000), mehnat haqi bo‘yicha xodim bilan hisoblashishlarni (6700), sug‘urta va maqsadli davlat jamg‘armalariga to‘lovlar bo‘yicha qarzni (6500) hisobga oluvchi schyotlar va boshqa tegishli schyotlar;
i) lizing shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarni obodonlashtirish bo‘yicha xarajatlarni qoplash uchun lizingga beruvchidan pul mablag‘lari kelib tushganda:
25. Lizingga beruvchiga mulkni sotish hisobi sotuvchining buxgalteriya hisobida O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining 2002-yil 9-sentabrdagi 103-sonli buyrug‘i bilan tasdiqlangan Buxgalteriya hisobining milliy standarti (21-son BHMS) “Xo‘jalik yurituvchi subyektlar moliyaviy-xo‘jalik faoliyatining buxgalteriya hisobi schyotlar rejasi va uni qo‘llash bo‘yicha Yo‘riqnoma”ga (O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida 2002-yil 23-oktabr ro‘yxat raqami 1181-son — Me’yoriy hujjatlar axborotnomasi” 2002-y., 20-son) muvofiq amalga oshiriladi.
Keyinchalik lizing hisobi lizingga oluvchi va lizingga beruvchida mazkur Nizomda o‘rnatilgan tartibda yuritiladi.
26. Asosiy vositalar uzoq muddatli ijaraga berilganda ijaraga beruvchining buxgalteriya hisobida aktiv (debitorlik qarzi) sifatida tan olinadigan qiymat bilan asosiy vositaning boshlang‘ich (agar berilayotgan obyekt foydalanilmagan bo‘lsa) yoki qoldiq (agar obyekt ijaraga berishgacha foydalanishda bo‘lsa) qiymati o‘rtasidagi farq summasi rezerv kapitalini hisobga oluvchi schyotlarda qayd qilingan lizing obyektining qayta baholash natijasi (qoldig‘i) ni, ya’ni mazkur lizing obyektini oldingi baholashlardagi qiymat ko‘payishi summasining oldingi baholashlardagi qiymat pasayishi summasiga nisbatan ortgan summasini hisobga olgan holda tuzatishlar kiritilgandan so‘ng kechiktirilgan daromad (xarajat) sifatida aks ettiriladi va ijara to‘lovlarining hisoblanishiga qarab bir me’yorda (oyma oy) asosiy faoliyatning boshqa daromadlari (boshqa operatsion xarajatlari) ga olib boriladi.
27. Asosiy vositalarning uzoq muddatli ijara shartlariga muvofiq ijaraga berilishi ijaraga beruvchining buxgalteriya hisobida quyidagi tartibda amalga oshiriladi:
a) asosiy vositalarni ijaraga beruvchining buxgalteriya hisobida aktiv (debitorlik qarzi) sifatida tan olinadigan qiymati bo‘yicha ijaraga berilishi:
g) ijaraga beruvchi tomonidan amalga oshirilgan ijara obyektini yetkazib berish va uni belgilangan maqsadda foydalanish uchun yaroqli holga keltirish bilan bog‘liq xarajatlar summasiga:
kredit materiallarni (1000), mehnat haqi bo‘yicha xodim bilan hisoblashishlarni (6700), sug‘urta va maqsadli davlat jamg‘armalariga to‘lovlar bo‘yicha qarzni (6500) hisobga oluvchi schyotlar va boshqa tegishli schyotlar;
e) uzoq muddatli ijara shartnomasi bo‘yicha asosiy vositalarni ijaraga berilishida kechiktirilgan daromadlar yuzaga kelganda:
j) uzoq muddatli ijara shartnomasi bo‘yicha asosiy vositalarni ijaraga berilishida kechiktirilgan xarajatlar yuzaga kelganda:
Keyinchalik uzoq muddatli ijara bo‘yicha operatsiyalarning hisobi ijaraga beruvchida mazkur Nizomning 2 § da ko‘rsatilgan tartibda yuritiladi.
28. Uzoq muddatli ijara bo‘yicha operatsiyalarning hisobi ijarachida xuddi lizingga oluvchidagidek mazkur Nizomning 3 § da o‘rnatilgan tartibda yuritiladi.
29. Qisqa muddatli ijara shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalar ijarachida balansdan tashqari schyot hisoblangan 001 “Qisqa muddatli ijaraga olingan asosiy vositalar” schyotining debetida, ijaraga beruvchida esa asosiy vositalar tarkibida hisobga olinadi.
30. Qisqa muddatli ijara bilan bog‘liq operatsiyalar ijaraga beruvchining buxgalteriya hisobida quyidagicha aks ettiriladi:
b) mulkni qisqa muddatli ijaraga berish asosiy faoliyati hisoblangan korxonalarda joriy davrga tegishli bo‘lgan ijara to‘lovlari (ijara to‘lovlar jadvali (tartibi) ga yoki qisqa muddatli ijara shartnomasiga muvofiq) hisoblanganda:
v) mulkni qisqa muddatli ijaraga berish asosiy faoliyati hisoblanmagan korxonalarda joriy davrga tegishli bo‘lgan ijara to‘lovlari (ijara to‘lovlar jadvali (tartibi) ga yoki qisqa muddatli ijara shartnomasiga muvofiq) hisoblanganda:
g) mulkni qisqa muddatli ijaraga berish asosiy faoliyati hisoblangan korxonalarda ijara to‘lovlarining kelib tushishi:
d) mulkni qisqa muddatli ijaraga berish asosiy faoliyati hisoblanmagan korxonalarda ijara to‘lovlarining kelib tushishi:
e) ijara to‘lovlari jadvali (tartibi) ga yoki qisqa muddatli ijara shartnomasiga muvofiq to‘lov muddati kelmagan ijara to‘lovlari bo‘yicha bo‘nak kelib tushganda:
j) mulkni qisqa muddatli ijaraga berish asosiy faoliyati hisoblangan korxonalarda ijara to‘lovlari jadvali (tartibi) ga yoki qisqa muddatli ijara shartnomasiga muvofiq to‘lov muddati kelganda ijarachidan oldin olingan bo‘naklarni qoplashga (hisoblashishga) olinganda:
z) mulkni qisqa muddatli ijaraga berish asosiy faoliyati hisoblanmagan korxonalarda ijara to‘lovlari jadvali (tartibi) ga yoki qisqa muddatli ijara shartnomasiga muvofiq to‘lov muddati kelganda ijarachidan oldin olingan bo‘naklarni qoplashga (hisoblashishga) olinganda:
i) ijarachi tomonidan amalga oshirilgan qisqa muddatli ijara shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarni yaxshilash xarajatlarining ijaraga beruvchi tomonidan qoplash uchun tan olinishi:
k) ijarachi tomonidan amalga oshirilgan qisqa muddatli ijara shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarni yaxshilash xarajatlarini qoplash uchun pul mablag‘lari o‘tkazilganda:
31. Qisqa muddatli ijara bilan bog‘liq operatsiyalar ijarachining buxgalteriya hisobida quyidagicha aks ettiriladi:
debet xarajatlarni hisobga oluvchi schyotlar (2000, 2100, 2300, 2500, 2600, 2700, 9400 schyotlar va qisqa muddatli ijara shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarning belgilangan maqsadiga qarab boshqa schyotlar);
v) ijara to‘lovlari jadvali (tartibi) ga yoki qisqa muddatli ijara shartnomasiga muvofiq to‘lov muddati kelmagan ijara to‘lovlari bo‘yicha bo‘nak to‘langanda:
g) ijara to‘lovlari jadvali (tartibi) ga yoki qisqa muddatli ijara shartnomasiga muvofiq to‘lov muddati kelganda ijaraga beruvchiga oldin to‘langan bo‘naklarni qoplashga (hisoblashishga) olinganda:
d) qisqa muddatli ijara shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarni yaxshilash bo‘yicha kapital qo‘yilmalar amalga oshirilganda:
kredit materiallarni (1000), mehnat haqi bo‘yicha xodim bilan hisoblashishlarni (6700), sug‘urta va maqsadli davlat jamg‘armalariga to‘lovlar bo‘yicha qarzni (6500) hisobga oluvchi schyotlar va boshqa tegishli schyotlar;
e) qisqa muddatli ijara shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalar qaytarilganda kapital qo‘yilmalarni hisobdan chiqarish:
j) qisqa muddatli ijara shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarni yaxshilash bo‘yicha kapital qo‘yilmalar qiymatining ijaraga beruvchi tomonidan qoplanadigan summasiga:
z) qisqa muddatli ijara shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarni yaxshilash bo‘yicha kapital qo‘yilmalarning berilishidan foyda ko‘rilganda:
i) qisqa muddatli ijara shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarni yaxshilash bo‘yicha kapital quyilmalarning berilishidan zarar ko‘rilganda:
k) qisqa muddatli ijara shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarni yaxshilash bo‘yicha kapital qo‘yilmalar qiymatini qoplash uchun ijaraga beruvchidan pul mablag‘lari kelib tushganda:
Qisqa muddatli ijara shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalar qaytarib berilganda balansdan tashqari schyot hisoblangan 001 “Qisqa muddatli ijaraga olingan asosiy vositalar” schyoti kreditlanadi.