O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasining Kengashi va O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senatining Kengashi qaror qiladilar:
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasida qonun loyihasi ko‘rib chiqilayotganda qonunchilik tashabbusi huquqi subyekti vakillarining ishtirok etish tartibi to‘g‘risidagi nizom (1-ilova);
Qonun loyihasi tayyorlanayotganda xalqaro hujjatlar va xorijiy mamlakatlar qonun hujjatlari qoidalarining qiyosiy tahlilini o‘tkazish uslubiyoti (2-ilova).
2. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 83-moddasida ko‘rsatilgan qonunchilik tashabbusi huquqi subyektlariga, senatorlarga, qonunchilik tashabbusi huquqiga ega bo‘lmagan davlat organlariga, qonunchilik tashabbusi huquqi subyekti muhokamasiga qonun loyihalarini yoki yangi qonun hujjatini qabul qilish, qonun hujjatiga o‘zgartishlar, qo‘shimchalar kiritish, shuningdek amaldagi qonun hujjati yoki uning bir qismi o‘z kuchini yo‘qotgan deb topish zarurligi to‘g‘risida takliflar kiritayotgan nodavlat notijorat tashkilotlariga va fuqarolarga Qonun loyihalari tayyorlanayotganda xalqaro hujjatlar va xorijiy mamlakatlar qonun hujjatlari qoidalarining qiyosiy tahlilini o‘tkazish uslubiyotini qo‘llash tavsiya etilsin.
3. Ushbu Qo‘shma qaror tegishincha O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi va Senatining tasdig‘iga kiritilsin.
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi Kengashining va Senati Kengashining 2015-yil 15-sentabrdagi № 220-III/KQ-41-III-sonli Qo‘shma qaroriga
1-ILOVA
1-ILOVA
1. Ushbu Nizom “O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy Qonuniga, “Normativ-huquqiy hujjatlar to‘g‘risida”gi, “Qonunlar loyihalarini tayyorlash va O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasiga kiritish tartibi to‘g‘risida”gi qonunlarga hamda boshqa qonun hujjatlariga muvofiq O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasida (bundan buyon matnda Qonunchilik palatasi deb yuritiladi) qonun loyihasi ko‘rib chiqilayotganda qonunchilik tashabbusi huquqi subyekti vakillarining (bundan buyon matnda vakillar deb yuritiladi) ishtirok etish tartibini belgilaydi.
2. Qonunchilik tashabbusi huquqi subyektining qonunchilik tashabbusi tartibida o‘zi kiritgan qonun loyihalarini ko‘rib chiqish masalalari yuzasidan Qonunchilik palatasi bilan o‘zaro hamkorligi uning vakillari Qonunchilik palatasi, uning Kengashi, qo‘mitalari va komissiyalari majlislarida, shuningdek Qonunchilik palatasidagi siyosiy partiyalar fraksiyalari va O‘zbekiston Ekologik harakati deputatlar guruhi (bundan buyon matnda deputatlar birlashmalari deb yuritiladi) majlislarida ishtirok etishi orqali ta’minlanadi.
Qonunchilik tashabbusi huquqi subyektining qonunchilik tashabbusi tartibida o‘zi kiritgan qonun loyihalarini ko‘rib chiqish masalalari yuzasidan Qonunchilik palatasi bilan o‘zaro hamkorligi taraflarning kelishuviga ko‘ra boshqa usullarda ham amalga oshirilishi mumkin.
3. Qoraqalpog‘iston Respublikasi Jo‘qorg‘i Kengesi, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi, O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy sudi, O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi, O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi o‘zi kiritgan qonun loyihasi Qonunchilik palatasida ko‘rib chiqilayotganda ishtirok etish uchun o‘z vakillarini belgilaydi. Qonunchilik tashabbusi huquqining boshqa subyektlari ham (Qonunchilik palatasi deputatlaridan tashqari) qonun loyihasi Qonunchilik palatasida ko‘rib chiqilayotganda ishtirok etish uchun o‘z vakillarini tayinlashi mumkin.
Vakillar tarkibiga, qoida tariqasida, qonunchilik tashabbusi huquqi subyektining, davlat va xo‘jalik boshqaruvi organlarining, ilmiy va boshqa tashkilotlarning mansabdor shaxslari hamda mas’ul xodimlari, shuningdek olimlar, mutaxassislar va ekspertlar kiritiladi. Bunda nodavlat notijorat tashkilotlari vakillari, shuningdek fuqarolar vakillar tarkibiga o‘z roziligiga ko‘ra kiritiladi.
Qonunchilik tashabbusi huquqi subyektining yoki qonun loyihasini ishlab chiquvchining yoxud bo‘lajak qonun bilan tartibga solinadigan masala o‘z faoliyati sohasiga kiradigan boshqa davlat va xo‘jalik boshqaruvi organining vakili vakillarning rahbari etib tayinlanishi mumkin.
qonun loyihasi ko‘rib chiqiladigan barcha bosqichlarda qonunchilik tashabbusi huquqi subyektining manfaatlarini ifodalaydi;
qonun loyihalari Qonunchilik palatasida ko‘rib chiqilayotganda qonunchilik tashabbusi huquqi subyektining nuqtai nazarini asoslaydi, kiritilgan qonun loyihalarining qoidalarini tushuntiradi;
qo‘mitalar, komissiyalar, deputatlar birlashmalarining taklifiga binoan ularning majlislarida, shuningdek Qonunchilik palatasi va uning Kengashi majlislarida ishtirok etadi;
Qonunchilik palatasi qo‘mitalari huzurida tashkil etilgan va tarkibiga o‘zlari ham kiritilgan ishchi guruhlarning yig‘ilishlarida ishtirok etadi;
Qonunchilik palatasi qo‘mitalari huzurida tashkil etilgan ishchi guruhlarda qonun loyihalarini maromiga yetkazish jarayonida taklif va mulohazalar bildiradi;
Qonunchilik palatasi mas’ul qo‘mitasining yoki deputatlarning so‘rovlariga ko‘ra zarur xulosalarni, statistika ma’lumotlarini va boshqa ma’lumotlarni tayyorlaydi hamda taqdim etadi;
qonun loyihasiga kiritilayotgan o‘zgartish va qo‘shimchalardan qonunchilik tashabbusi huquqi subyektini xabardor qiladi;
ikkinchi va uchinchi o‘qishga tayyorlash chog‘ida maromiga yetkazilgan qonun loyihalarining qonunchilik tashabbusi huquqi subyekti bilan kelishib olinishini ta’minlaydi.
Qonunchilik palatasida qonun loyihalari ko‘rib chiqilayotganda vakillar qonunchilik tashabbusi huquqi subyektining rasmiy nuqtai nazaridan farqli fikrlarni bildirishga va g‘oyalarni ilgari surishga haqli emas.
6. Vakillardan birining Qonunchilik palatasi, uning Kengashi, qo‘mitasi, komissiyasi, deputatlar birlashmasi majlisida ishtirok etish imkoni bo‘lmagan taqdirda vakillar rahbari (u yo‘qligida — vakillardan biri) bu haqda qo‘mita, komissiya raisini yoki deputatlar birlashmasi rahbarini, shuningdek qonunchilik tashabbusi huquqi subyektining rahbarini hozir bo‘lmaganlik sababini ko‘rsatgan holda oldindan xabardor qiladi.
7. Qonun loyihasiga doir xulosalar, tuzatishlar va rasmiy fikr-mulohazalar bo‘yicha qonunchilik tashabbusi huquqi subyektining nuqtai nazarini himoya qilish uchun qonunchilik tashabbusi huquqi subyektining tegishli qarori bilan alohida vakil yuborilishi mumkin.
8. Qonun loyihasiga kiritilgan barcha konseptual o‘zgartish va qo‘shimchalar vakillar rahbari tomonidan qisqacha asoslangan qiyosiy jadval tarzida qonunchilik tashabbusi huquqi subyektiga ko‘pi bilan besh kun muddatda yuboriladi.
Qonunchilik tashabbusi huquqi subyektining tegishli qaroriga ko‘ra konseptual o‘zgartish va qo‘shimchalar bo‘yicha qiyosiy jadval qonun loyihasini ishlab chiquvchiga, shuningdek qonun loyihasini ishlab chiqish bo‘yicha hamkor ijro etuvchilarga ushbu o‘zgartish va qo‘shimchalar yuzasidan qonunchilik tashabbusi huquqi subyektining yagona nuqtai nazarini belgilab olish uchun yuboriladi.
Maromiga yetkazilgan qonun loyihasiga doir xulosalar, tuzatishlar va rasmiy fikr-mulohazalar loyihalarini tayyorlash qonun loyihasini ishlab chiquvchi va boshqa manfaatdor tashkilotlar tomonidan, qoida tariqasida, topshiriq kelib tushgan sanadan e’tiboran o‘n kunlik muddatda amalga oshiriladi. Bunda yanada tig‘iz muddatlar belgilangan taqdirda qonunchilik tashabbusi huquqi subyektining tegishli tarkibiy bo‘linmasi maromiga yetkazilgan qonun loyihasi yuzasidan xulosalar, tuzatishlar va rasmiy fikr-mulohazalar loyihalari ko‘rsatilgan muddatlarda tezkorlik bilan tayyorlanishni tashkil etadi.
Qonun loyihasiga doir xulosalar, tuzatishlar va rasmiy fikr-mulohazalar loyihalari qonunchilik tashabbusi huquqi subyektiga faqat qonun loyihasini ishlab chiquvchi tomonidan kiritiladi.
Qonun loyihasiga doir xulosalar, tuzatishlar va rasmiy fikr-mulohazalar loyihalari bo‘yicha kelib chiqqan kelishmovchiliklar qarama-qarshi fikrlarga ega bo‘lgan organlar va tashkilotlarning rahbarlari ishtirokida qonunchilik tashabbusi huquqi subyekti tomonidan ko‘rib chiqiladi.
9. Qonunchilik tashabbusi huquqi subyektining qonun loyihasiga doir xulosalari, tuzatishlari va rasmiy fikr-mulohazalari qonun loyihasini kiritgan organning rahbari yoki uning o‘rinbosari tomonidan imzolanadi hamda Qonunchilik palatasiga yuboriladi.
10. Tegishli vakilni almashtirish zarur bo‘lganda Qonunchilik palatasiga qonunchilik tashabbusi huquqi subyektining tegishli qarori yuboriladi.
11. Qonunchilik palatasida qonun loyihalarining o‘tishi yuzasidan monitoring, shuningdek taqdim etilgan axborotlarning hisobini yuritish qonunchilik tashabbusi huquqi subyektining tegishli bo‘linmasi va yuridik xizmati tomonidan amalga oshiriladi.
12. Vakillarning rahbari qonunchilik tashabbusi huquqi subyekti tomonidan kiritilgan qonun loyihasining o‘tishi haqida qonunchilik tashabbusi huquqi subyektining rahbarini yoki uning o‘rinbosarlarini muntazam ravishda xabardor qilib boradi.
13. Vakillarning rahbari Qonunchilik palatasi tomonidan qabul qilingan yoki rad etilgan barcha qonun loyihalari yuzasidan ushbu hujjatlar qabul qilingan yoki rad etilgan kundan e’tiboran uch kunlik muddatda qonunchilik tashabbusi huquqi subyektiga:
qonun loyihasi qaytarilgan sana va o‘qish bosqichi, shuningdek qonun loyihasini qaytarish (u qaytarilgan taqdirda) uchun asos bo‘lgan sabablar to‘g‘risidagi;
qonun loyihasiga kiritilgan o‘zgartish va qo‘shimchalar, shu jumladan ular bilan bog‘liq qo‘shimcha moliyaviy xarajatlar, ijtimoiy-iqtisodiy, huquqiy va boshqa oqibatlar to‘g‘risidagi;
qaytarilgan qonunda O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga va boshqa qonunlariga ziddiyatlar mavjudligi to‘g‘risidagi ma’lumotlarni o‘z ichiga olgan axborotni yuboradi.
14. Vakillar qonun Qonunchilik palatasi tomonidan qabul qilinganidan keyin qonunchilik tashabbusi huquqi subyektining O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senati bilan zarur o‘zaro hamkorligini ta’minlaydi.
15. Vakillar qonunchilik tashabbusi huquqi subyekti tomonidan qonunchilik tashabbusi tartibida kiritilgan qonun loyihalarini ko‘rib chiqish masalalari yuzasidan qonunchilik tashabbusi huquqi subyektining Qonunchilik palatasi bilan samarali o‘zaro hamkorligini ta’minlash uchun ushbu Nizomga muvofiq mas’ul bo‘ladi.
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi Kengashining va Senati Kengashining 2015-yil 15-sentabrdagi № 220-III/KQ-41-III-sonli Qo‘shma qaroriga
2-ILOVA
2-ILOVA
1. Ushbu Uslubiyot “Normativ-huquqiy hujjatlar to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonunining 23-moddasiga muvofiq qonunchilik tashabbusi huquqi subyektining (bundan buyon matnda ishlab chiquvchi deb yuritiladi) topshirig‘iga binoan yoki o‘zlarining tashabbuslari bilan davlat organlari, ilmiy muassasalar va boshqa tashkilotlar, ekspertlar va mutaxassislar, shuningdek qonunchilik tashabbusi huquqi subyektining tashabbusi bo‘yicha tashkil etilgan ishchi guruhlar (komissiyalar) tomonidan qonun loyihasi ishlab chiqilayotganda xalqaro hujjatlar va xorijiy mamlakatlar qonun hujjatlari qoidalarining qiyosiy tahlilini (bundan buyon matnda qiyosiy tahlil deb yuritiladi) o‘tkazish tartibini belgilaydi.
2. Xalqaro huquqning umume’tirof etilgan prinsiplari va normalari, shuningdek tayyorlanayotgan qonun loyihasida aks etgan munosabatlarni tartibga soluvchi xorijiy mamlakatlarning qonun hujjatlari qiyosiy tahlilning predmetidir.
3. Qiyosiy tahlilni amalga oshirish chog‘ida, ko‘proq, tayyorlanayotgan qonun loyihasi tartibga soladigan sohaga oid quyidagi hujjatlar o‘rganib chiqiladi:
xalqaro huquqning umume’tirof etilgan prinsiplari va normalari (BMT va uning ixtisoslashtirilgan muassasalari, Yevropa Ittifoqi, ShHT, EXHT va boshqa xalqaro tashkilotlarning hujjatlari);
AQSh, Kanada, Yaponiya, Koreya Respublikasi, XXR, Singapur, Yevropa Ittifoqi mamlakatlarining, shu jumladan Buyuk Britaniya, GFR, Fransiya, shuningdek MDH ayrim mamlakatlarining qonun hujjatlari.
4. Shuningdek xalqaro hujjatlarni va xorijiy mamlakatlarning qonun hujjatlarini amalga oshirish tajribasi, qabul qilish holatlari va sabablari, olimlar, mutaxassislar, ekspertlar va jamoatchilikning mazkur qonun hujjatlari to‘g‘risidagi fikri o‘rganilishi lozim.
5. Qiyosiy tahlil ishlab chiqilayotgan qonun loyihasining har bir asosiy qoidasi bo‘yicha o‘tkaziladi.
6. Qiyosiy tahlil o‘tkazilayotganda o‘rganilayotgan mamlakatlardagi tegishli ijtimoiy munosabatlarni huquqiy jihatdan tartibga solishning usullari o‘rganilib, bunda ijobiy tajriba ham, salbiy tajriba ham hisobga olinadi.
a) qo‘yilgan vazifani aniq-tiniq anglab olish hamda o‘rganilayotgan masalaga oid hujjatlarni to‘plash;
b) milliy tajribani o‘rganish va umumlashtirish, milliy huquqiy tartibga solishdagi bo‘shliqlar va muammolarni aniqlash;
v) xalqaro hujjat va xorijiy mamlakatlar qonun hujjatlari matnining aniqligini tekshirish, shu jumladan kiritilgan o‘zgartish va qo‘shimchalarni hisobga olgan holda tekshirish;
g) ishlab chiqilgan qonun loyihasi qoidalarini xalqaro hujjatlarning va xorijiy mamlakatlar qonun hujjatlarining normalari bilan qiyoslash;
d) xalqaro hujjatlar va xorijiy mamlakatlar qonun hujjatlarining prinsiplari, qoidalari va mazmunining batafsil tahlili bayon etilgan tahliliy qiyosiy jadvalini tayyorlash;
e) tayyorlangan hujjatlarni zarur bo‘lgan hollarda manfaatdor tashkilotlar bilan, shuningdek olimlar, mutaxassislar va ekspertlarning keng doirasini jalb etgan holda muhokama qilish.
8. Qonun loyihasi qoidalarining xalqaro hujjatlar va xorijiy mamlakatlar qonun hujjatlari normalari bilan qiyosiy tahlil qilinayotganda ishlab chiquvchi o‘tkazilayotgan o‘rganishning maqsadlariga mos keladigan eng dolzarb normalarni aniqlaydi va tizimlashtiradi.
9. Xorijiy mamlakatlar qonun hujjatlarining qiyosiy tahlili o‘rganilayotgan mamlakatlarning iqtisodiy, siyosiy, huquqiy, milliy va boshqa xususiyatlari hisobga olingan holda, qonun loyihasining predmetidan kelib chiqib o‘tkaziladi.
10. Ishlab chiquvchi qiyosiy tahlil o‘tkazayotganida solishtirilayotgan normalarning o‘xshashligiga va farqlariga, shu jumladan:
taqqoslanayotgan huquqiy tizimlar, hujjatlar va boshqalarda foydalanilayotgan yuridik tushunchalar va atamalarga e’tibor qaratishi lozim. Bunda xorijiy mamlakatlar qonun hujjatlarida ifodalangan bir xil yuridik atamalar har doim ham bir xil ma’noga ega bo‘lmasligini hamda o‘xshash normalar turli vazifalarni bajarishi mumkinligini qayd etish lozim.
11. Qiyosiy tahlilni o‘tkazish jarayonida ishlab chiquvchi muayyan muammoning bir nechta mamlakat qonun hujjatlaridagi yechimi masalalarini tadqiq etishi, mamlakatlarning qonun hujjatlariga xos bo‘lgan, tartibga solishning o‘zaro farqli usullarini aniqlashi mumkin.
12. Ishlab chiqilayotgan qonun loyihasida xalqaro hujjatlar va xorijiy mamlakatlar qonun hujjatlari normalarining aynan takrorlanishidan qochish lozim.
13. Jamiyat va davlat hayotining o‘ta muhim va turg‘un masalalarini tartibga soluvchi qonun loyihasi bo‘yicha qiyosiy tahlil o‘tkazilayotganda ushbu tahlilda ishtirok etishga xorijiy olimlar va amaliyotchilarni jalb qilish, shuningdek ular bilan boshqacha (axborot almashinuvi, o‘zaro xizmat safarlari yoki malaka oshirish, maslahatlashuvlar, konferensiyalar, seminarlar va davra suhbatlari) shakllarda hamkorlik qilishni ta’minlash tavsiya etiladi.
14. Qiyosiy tahlil natijalari xalqaro hujjatlar va xorijiy mamlakatlar qonun hujjatlarini o‘rganish bo‘yicha tahliliy qiyosiy jadvalda (bundan buyon matnda qiyosiy jadval deb yuritiladi) aks ettiriladi.
15. Qiyosiy jadval tayyorlanayotganda xalqaro hujjatlar va xorijiy mamlakatlar qonun hujjatlarining, O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlarining tegishli qoidalari, tegishli xalqaro tajribaning O‘zbekiston Respublikasi sharoitlarida qo‘llash maqbulligi to‘g‘risidagi asosli takliflar tadrijiy tartibda ko‘rsatib o‘tiladi.
16. Qiyosiy tahlil vaqtida o‘rganilgan materiallarning hajmi va mazmunini hisobga olgan holda, xalqaro hujjatlar va xorijiy mamlakatlar qonun hujjatlarini o‘rganish yakunlari bo‘yicha tahliliy ma’lumotnoma ham tayyorlanishi mumkin.
17. Xalqaro shartnoma matnini va xorijiy mamlakatlar qonun hujjatlarini milliy qonun hujjatlari yoki qonun loyihasi matni bilan yagona jadvalda qiyoslash imkoniyati mavjud bo‘lmagan taqdirda, qiyosiy jadvalda o‘rganilgan normalarning asosiy mohiyati ko‘rsatib o‘tiladi.