LexUZ sharhi
Mazkur Farmon O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil 27-sentabrdagi PF-6075-sonli “O‘z ahamiyatini yo‘qotgan qonunchilik hujjatlarini qayta ko‘rib chiqish tizimini joriy etish orqali mamlakatda ishbilarmonlik muhitini yaxshilash chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmoniga asosan o‘z kuchini yo‘qotgan.
Respublikada olib borilayotgan iqtisodiy islohotlarning borishi shuni ko‘rsatmoqdaki, qator xo‘jalik yurituvchi subyektlar rahbarlarining boqimandalik kayfiyati, mas’uliyatsizligi va tashabbussizligi, shartnoma majburiyatlarining buzilishi korxonalarni iqtisodiy nochorlik va bankrotlikka olib kelmoqda.
Huquqni muhofaza qiluvchi organlar va xo‘jalik sudlari iqtisodiy beqaror xo‘jaliklarga nisbatan murosasozlikka yo‘l qo‘ymoqdalar, mazkur korxonalarning mansabdor shaxslarini qonunda belgilangan javobgarlikka tortmayaptilar. Xo‘jasizlik va pul mablag‘larini behuda sarflash, ulardan maqsadsiz foydalanish holatlariga xo‘jalik nizolarini ko‘rib chiqishda yetarli baho berilmayotir. Sudlar korxonalarni bankrotlikka olib keluvchi debitor-kreditor qarzlarining yuqoriligi hamda zarar ko‘rib ishlashning sabablarini yetarli darajada o‘rganmayaptilar va aniqlamayaptilar. Etkazilgan mulkiy zararni aybdor mansabdor shaxslar hisobidan undirish yuzasidan aniq choralar ko‘rilmayapti.
Natijada, xo‘jalik yurituvchi subyektlar rahbarlari tomonidan javobgarlikni his etmagan holda o‘zibo‘larchilik, sovuqqonlik va xizmat mansabini suiiste’mol qilish holatlariga yo‘l qo‘yilishi davom etmoqda. Bunday holatga ortiq toqat qilib bo‘lmaydi va keskin choralar ko‘rilishi talab qilinadi.
Korxona va tashkilotlarning iqtisodiy nochorligi uchun xo‘jalik yurituvchi subyektlar mansabdor shaxslarining mas’uliyatini kuchaytirish, shartnomalarning o‘z vaqtida tuzilishi va ularga belgilangan majburiyatlarning lozim darajada bajarilishini ta’minlash maqsadida:
1. Xo‘jalik sudlari faoliyati respublikada olib borilayotgan iqtisodiy islohotlar talablariga yetarli darajada javob bermayotir deb topilsin.
Qonun buzuvchilarga nisbatan murosasozlik qilishdek nomaqbul amaliyot, ayrim sudlar tomonidan iqtisodiy nizolarni ko‘rishga yuzaki yondoshish, aksariyat hollarda ularning faoliyatida yo‘l qo‘yilayotgan sansalorlik va rasmiyatchilik holatlari qoralansin.
(1-bandning ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 11-sentabrdagi PF-5187-sonli Farmoni tahririda — O‘R QHT, 2017-y., 37-son, 980-modda)
2. O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi, Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar iqtisodiy sudlariga, tumanlararo, tuman (shahar) iqtisodiy sudlariga:
(2-bandning birinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 11-sentabrdagi PF-5187-sonli Farmoni tahririda — O‘R QHT, 2017-y., 37-son, 980-modda)
iqtisodiy nizolarni ko‘rish jarayonida jinoyat alomatlari aniqlangan holatlarda xo‘jalik yurituvchi subyektlarning mansabdor shaxslariga nisbatan jinoyat ishi qo‘zg‘atish to‘g‘risidagi masalani hal etish uchun prokurorga xabar berish.
(2-bandning ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 11-sentabrdagi PF-5187-sonli Farmoni tahririda — O‘R QHT, 2017-y., 37-son, 980-modda)
iqtisodiy huquqbuzarliklarni sodir qilgan shaxslarga nisbatan ma’muriy javobgarlik choralarini qo‘llash;
pul mablag‘lari va boshqa mulkdan oqilona foydalanmaslik, to‘lov intizomini buzganlik, shartnoma majburiyatlarini bajarmaslik va korxonalarni bankrotlik darajasigacha olib kelganlik uchun xo‘jalik yurituvchi subyektlarning rahbarlarini va boshqa xodimlarini egallab turgan lavozimidan ozod etishga qadar bo‘lgan intizomiy javobgarlikka tortish haqida tegishli organlarga taqdimnomalar kiritish huquqi berilsin.
3. Ta’kidlab o‘tilsinki, O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi o‘z faoliyatida xo‘jalik yurituvchi subyektlarga shartnomalar tuzish va shartnoma majburiyatlarini bajarishda huquqiy yordam ko‘rsatish hamda uni tashkil qilish masalalarida pala-partishlikka va noizchillikka yo‘l qo‘yib sustkashlik qilmoqda.
xo‘jalik yurituvchi subyektlar, eng avvalo, ularning mansabdor shaxslari shartnoma intizomini buzganligi uchun javobgarlikka tortish haqidagi qonunchilikda belgilangan choralarni qo‘llanishi ustidan nazoratni kuchaytirish hamda bu ishda rasmiyatchilik va huquqiy savodsizlikka barham berish;
O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi bilan o‘n kunlik muddat ichida shartnomalar, shu jumladan qishloq xo‘jaligida kontraktatsiya shartnomalarini tuzish va ijro qilishning huquqiy asoslarini mustahkamlash, shartnoma majburiyatlarini bajarishning ahvolini muntazam o‘rganish va xo‘jalik subyektlarining javobgarligini oshirish bo‘yicha tadbirlar ishlab chiqish talab qilinsin.
4. Belgilab qo‘yilsinki, xo‘jalik yurituvchi subyektlarning rahbarlari korxonalarning iqtisodiy barqarorligini ta’minlash uchun shaxsan javobgardirlar. Pul mablag‘lari va boshqa mulkdan oqilona foydalanilmaganligi, to‘lov intizomining buzilishi, shartnoma majburiyatlarining bajarilmasligi va korxonalarni bankrot bo‘lish darajasigacha yetkazish ko‘rsatib o‘tilgan shaxslarni qattiq javobgarlikka, hatto jinoiy javobgarlikkacha tortishga olib keladi.
5. O‘zbekiston Respublikasi Prokuraturasi xo‘jalik subyektlari tomonidan qonunlarning bajarilishi ustidan nazoratni kuchaytirsin, korxonalarni iqtisodiy nochorlikka, bankrotlikka olib kelganligi va shartnoma majburiyatlarining lozim darajada bajarilmaganligi uchun mansabdor shaxslarni qattiq javobgarlikka tortish to‘g‘risidagi masalani hal qilib, sudlarga da’vo arizalari taqdim etishni jadallashtirsin.
6. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi bir oylik muddat ichida qonun hujjatlariga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish yuzasidan takliflar tayyorlasin va mazkur Farmonning bajarilishi bo‘yicha qaror qabul qilsin.
LexUZ sharhi
Qarang: O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1998-yil 24-martdagi 177-sonli “O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Xo‘jalik yurituvchi subyektlarning iqtisodiy nochorligi va shartnoma majburiyatlarining bajarilishi uchun mansabdor shaxslarning javobgarligini kuchaytirish to‘g‘risida”gi 1998-yil 4-martdagi PF-1938-son Farmonining bajarilishini ta’minlash chora-tadbirlari haqida”gi qarori.