Tijorat banklari tomonidan bank kafolatlarini berish tartibi to‘g‘risidagi nizomni tasdiqlash haqida
LexUZ sharhi
Mazkur qaror O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki boshqaruvining 2022-yil 23-avgustdagi 19/13-sonli ““Tijorat banklari tomonidan bank kafolatlarini berish tartibi to‘g‘risidagi nizomni tasdiqlash haqida”gi qaror, shuningdek unga o‘zgartirish va qo‘shimchalarni o‘z kuchini yo‘qotgan deb topish haqida”gi qaroriga (ro‘yxat raqami 2364-6, 14.09.2022-y.) asosan o‘z kuchini yo‘qotgan.
O‘zbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksiga (O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Axborotnomasi, 1996-yil, 2-songa ilova), O‘zbekiston Respublikasining “O‘zbekiston Respublikasining Markaziy banki to‘g‘risida” (O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Axborotnomasi, 1995-y., 12-son, 247-modda), “Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida”gi (O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Axborotnomasi, 1996-y., 5-6-son, 54-modda) qonunlari hamda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2010-yil 26-noyabrdagi PQ-1438-son “2011 — 2015-yillarda respublika moliya-bank tizimini yanada isloh qilish va barqarorligini oshirish hamda yuqori xalqaro reyting ko‘rsatkichlariga erishishning ustuvor yo‘nalishlari to‘g‘risida”gi qaroriga (O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2010-y., 48-son, 442-modda) muvofiq Markaziy bank Boshqaruvi qaror qiladi:
1. Tijorat banklari tomonidan bank kafolatlarini berish tartibi to‘g‘risidagi nizom ilovaga muvofiq tasdiqlansin.
2. Mazkur qaror O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida davlat ro‘yxatidan o‘tkazilgan kundan boshlab o‘n kun o‘tgandan keyin kuchga kiradi.
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvining 2012-yil 24-martdagi 10/1-sonli qaroriga
ILOVA
ILOVA
Oldingi tahrirga qarang.
Mazkur Nizom O‘zbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksiga, O‘zbekiston Respublikasining “O‘zbekiston Respublikasining Markaziy banki to‘g‘risida”gi va “Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida”gi qonunlariga muvofiq tijorat banklari tomonidan bank kafolatlarini berish tartibini belgilaydi.
(muqaddima O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvining 2018-yil 17-martdagi 9/3-sonli qarori (ro‘yxat raqami 2364-3, 03.04.2018-y.) tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 03.04.2018-y., 10/18/2364-3/0987-son)
bank kafolati — bank (kafil) boshqa shaxs (prinsipal)ning buyurtmasiga ko‘ra kafil o‘z zimmasiga olayotgan majburiyat shartlariga muvofiq prinsipalning kreditori (benefitsiar) pul summasini to‘lash haqida yozma talabnoma taqdim etsa, pulni unga to‘lash haqida prinsipalga beradigan yozma majburiyat (keyingi o‘rinlarda kafolat deb yuritiladi);
kafil — o‘z mijozi (prinsipal)ning yozma arizasiga ko‘ra, prinsipal benefitsiar oldidagi majburiyatlarini bajarmagan yoki lozim darajada bajarmagan taqdirda kafolatga muvofiq ushbu majburiyatlarning bajarilishini o‘z zimmasiga oluvchi bank;
prinsipal — bankka o‘zining uchinchi shaxs (benefitsiar) oldidagi majburiyatlari bajarilishining ta’minoti sifatida kafolat berish to‘g‘risida ariza bilan murojaat qilgan shaxs;
2. Kafolat prinsipalning benefitsiar oldidagi o‘z majburiyatini (asosiy majburiyatini) lozim darajada bajarilishini ta’minlaydi.
3. O‘zbekiston Respublikasining banklarga oid qonun hujjatlariga, shu jumladan, Markaziy bank tomonidan o‘rnatilgan iqtisodiy me’yorlarga rioya etmayotgan hamda kredit portfelida 6 foiz va undan yuqori miqdordagi to‘lov muddati o‘tgan yoki muammoli aktivlari mavjud bo‘lgan tijorat banklari tomonidan kafolat berish taqiqlanadi.
Keyingi tahrirga qarang.
Oldingi tahrirga qarang.
(4-band O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvining 2018-yil 17-martdagi 9/3-sonli qaroriga (ro‘yxat raqami 2364-3, 03.04.2018-y.) asosan o‘z kuchini yo‘qotgan — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 03.04.2018-y., 10/18/2364-3/0987-son)
Oldingi tahrirga qarang.
(41-band O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvining 2018-yil 17-martdagi 9/3-sonli qaroriga (ro‘yxat raqami 2364-3, 03.04.2018-y.) asosan o‘z kuchini yo‘qotgan — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 03.04.2018-y., 10/18/2364-3/0987-son)
Oldingi tahrirga qarang.
(5-bandning to‘rtinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvining 2018-yil 30-iyundagi 22/6-sonli qarori (ro‘yxat raqami 2364-4, 16.07.2018-y.) tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 17.07.2018-y., 10/18/2364-4/1524-son)
6. Kafolat berilgandan keyin prinsipal tomonidan mazkur Nizomning 5-bandi ikkinchi, uchinchi va beshinchi xatboshilarida belgilangan talablar buzilgan taqdirda kafolat chaqirib olinishi mumkin.
7. Kafolat berish masalasi Bosh bankning kredit qo‘mitasi tomonidan ko‘rib chiqiladi hamda mazkur kafolat bank boshqaruvi raisining imzosi bilan rasmiylashtiriladi. Bosh bank tomonidan bank filiallariga kafolat berish huquqining taqdim etilishi taqiqlanadi.
Keyingi tahrirga qarang.
Keyingi tahrirga qarang.
kafolatdan foydalanishning butun davrini o‘z ichiga olgan pul oqimi tahlili ko‘rsatilgan biznes-reja;
Oldingi tahrirga qarang.
tegishli davlat soliq inspeksiyasiga taqdim etilgan so‘nggi hisobot davri uchun buxgalteriya balansi (1-shakl), moliyaviy natijalar to‘g‘risida hisobot (2-shakl), shuningdek 90 kundan ortiq muddatdagi qarzlarga doir solishtirish dalolatnomalari;
(8-bandning to‘rtinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvining 2016-yil 26-martdagi 8/14-sonli qarori (ro‘yxat raqami 2364-2, 13.04.2016-y.) tahririda — O‘R QHT, 2016-y., 15-son, 157-modda)
9. Prinsipal taqdim etilgan kafolat bo‘yicha majburiyatni o‘z vaqtida bajarishning ta’minoti sifatida bankka quyidagi ta’minot turlaridan birini taqdim etishi lozim:
Oldingi tahrirga qarang.
(9-bandning ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvining 2014-yil 19-maydagi 13/1-sonli qarori (ro‘yxat raqami 2364-1, 03.06.2014-y.) tahririda — O‘R QHT, 2014-y., 23-son, 276-modda)
prinsipalning kafolat bo‘yicha majburiyatni bajarmaslik xatarining sug‘urta qilinganligi to‘g‘risidagi sug‘urta polisi.
10. Prinsipalning buyurtmasiga asosan bank tomonidan kafolat berish yoki kafolat berishni rad etish to‘g‘risida qaror qabul qilish muddati buyurtma barcha zarur hujjatlar ilova qilingan holda bankka kelib tushgan kundan boshlab yigirma bank kunidan oshmasligi lozim.
Qabul qilingan qaror natijalari to‘g‘risidagi xabarnoma uch bank kunidan kechiktirmay prinsipalga yuboriladi. Kafolat berishni rad etish to‘g‘risida qaror qabul qilingan taqdirda xabarnomada rad etish sabablari aniq ko‘rsatilishi lozim.
11. Kafolat berish to‘g‘risida qaror qabul qilingach, kafil va prinsipal o‘rtasida qonun hujjatlarida belgilangan tartibda kafillik shartnomasi (keyingi o‘rinlarda shartnoma deb yuritiladi) tuziladi.
Keyingi tahrirga qarang.
13. Kafolat bo‘yicha benefitsiarga tegishli bo‘lgan kafilga talab qo‘yish huquqi, agar kafolatda boshqacha tartib nazarda tutilgan bo‘lmasa, boshqa shaxsga o‘tkazilishi mumkin emas.
14. Shartnoma Bosh bank kredit qo‘mitasining bayonnomasiga asosan rasmiylashtiriladi va u imzolangan kundan boshlab kuchga kiradi.
Keyingi tahrirga qarang.
Oldingi tahrirga qarang.
(III bob O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvining 2018-yil 30-iyundagi 22/6-sonli qaroriga (ro‘yxat raqami 2364-4, 16.07.2018-y.) asosan o‘z kuchini yo‘qotgan — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 17.07.2018-y., 10/18/2364-4/1524-son)
Oldingi tahrirga qarang.
24. Berilgan kafolatlar hisobi O‘zbekiston Respublikasi tijorat banklarida buxgalteriya hisobi hisobvaraqlar rejasiga (ro‘yxat raqami 773-17, 2004-yil 13-avgust) muvofiq, “90993 — Kafolat va kafilliklar” hisobvarag‘ida yuritiladi. Ushbu hisobvaraq har bir mijozning unikal kodi bilan ochiladi.
(24-band O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvining 2018-yil 17-martdagi 9/3-sonli qarori (ro‘yxat raqami 2364-3, 03.04.2018-y.) tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 03.04.2018-y., 10/18/2364-3/0987-son)
25. Kafolat ta’minoti sifatida kafil tomonidan qabul qilingan ta’minot hisobi “94500 — Garov sifatida ta’minlangan qimmatli qog‘ozlar, mulklar va mulkiy huquqlar (talablar)” hisobvarag‘ida yuritiladi.
Oldingi tahrirga qarang.
Kafolat summasi “90993 — Kafolat va kafilliklar” hisobvarag‘iga kirim qilinadi va kafolat summasi ushbu hisobvaraqda to‘liq qoplab berilgunga qadar saqlanadi. Bunda xorijiy va xalqaro tashkilotlarning kredit liniyalari va qarzlarini jalb qilish bilan bog‘liq bank kafolatlari summasi mijozlar tomonidan grafikka asosan yoki muddatidan oldin qaytarilganda “90993 — Kafolat va kafilliklar” hisobvarag‘ining qoldig‘i mos ravishda kamaytirib boriladi.
(25-bandning ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvining 2018-yil 30-iyundagi 22/6-sonli qarori (ro‘yxat raqami 2364-4, 16.07.2018-y.) tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 17.07.2018-y., 10/18/2364-4/1524-son)
26. Mazkur Nizomning 34-bandida nazarda tutilgan holatlardan biri yuz bergan taqdirda, kafolat summasi bank farmoyishiga asosan “90993 – Kafolat va kafilliklar” hisobvarag‘idan chiqariladi.
27. Ehtimoliy yo‘qotishlarga qarshi zaxira shakllantirish quyidagi buxgalteriya o‘tkazmasi orqali amalga oshiriladi:
29. Bank tomonidan shakllantirilgan zaxira hisobidan to‘lab berilgan kafolat summasi “19999 – Boshqa aktivlar – ko‘rilishi mumkin bo‘lgan zararlarni qoplash zaxirasi (kontr-aktiv)” hisobvarag‘iga quyidagi buxgalteriya o‘tkazmasi orqali o‘tkazib beriladi:
30. Bank tomonidan benifitsiarga to‘lab berilgan kafolat summasini prinsipal tomonidan qisman yoki to‘liq qoplab berish quyidagi buxgalteriya o‘tkazmasi orqali amalga oshiriladi:
31. Ayni vaqtda, shakllantirilgan zaxira summasi prinsipal tomonidan to‘lab berilgan kafolat summasi hisobiga quyidagi buxgalteriya o‘tkazmasi orqali kamayib boradi:
32. Agar bank tomonidan benifitsiar foydasiga to‘lab berilgan kafolat summasi prinsipal tomonidan qisman yoki to‘liq qoplab berilmasa “19997 – Boshqa aktivlar” hisobvarag‘ining qoldiq summasi quyidagi buxgalteriya o‘tkazmasi orqali balansdan chiqariladi:
Oldingi tahrirga qarang.
33. Kafillik xizmatlarini ko‘rsatganlik uchun haq to‘lash prinsipal tomonidan oldindan bankning “22896 – Muddati uzaytirilgan boshqa daromadlar” hisobvarag‘iga o‘tkazib berish orqali amalga oshiriladi. Ushbu hisobvaraqdan kafillik xizmatlarini ko‘rsatganlik uchun haq summasini daromadga o‘tkazish Tijorat banklarida kreditlarning buxgalteriya hisobi tartibi to‘g‘risida nizomda (ro‘yxat raqami 1435, 2004-yil 17-dekabr) belgilangan tartibda bank daromadiga o‘tkazib boriladi.
(33-band O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvining 2018-yil 17-martdagi 9/3-sonli qarori (ro‘yxat raqami 2364-3, 03.04.2018-y.) tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 03.04.2018-y., 10/18/2364-3/0987-son)
34. Kafolat bo‘yicha kafilning benefitsiar oldidagi majburiyatlari O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksining 309-moddasida nazarda tutilgan tartibda bekor bo‘ladi.
35. Kafilning prinsipaldan kafolat bo‘yicha benefitsiarga to‘langan summalarni regress tartibida to‘lashni talab qilish huquqi kafil bilan prinsipal o‘rtasida tuzilgan shartnomada belgilab qo‘yiladi.
Agar kafil bilan prinsipal o‘rtasida tuzilgan shartnomada boshqacha tartib nazarda tutilgan bo‘lmasa, kafil benefitsiarga kafolat shartlariga nomuvofiq tarzda yoki kafilning benefitsiar oldidagi majburiyatni buzganligi uchun to‘langan summalarni qoplashni prinsipaldan talab qilishga haqli emas.
36. Mazkur Nizomning buzilishida aybdor bo‘lgan shaxslar qonun hujjatlarida belgilangan tartibda javob beradilar.
Keyingi tahrirga qarang.