Jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga oid ishlar bo‘yicha sud amaliyotida masalalar kelib chiqqanligi munosabati bilan hamda mazkur toifadagi ishlarni ko‘rib chiqishda yo‘l qo‘yilayotgan kamchiliklarni bartaraf etish maqsadida, “Sudlar to‘g‘risida”gi Qonunning 17-moddasiga muvofiq O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumi qaror qiladi:
1. Sudlarning e’tibori shunga qaratilsinki, jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirish (bundan buyon matnda — daromadlarni legallashtirish) jamiyat hayotining turli sohalarida uyushgan jinoyatchilik tug‘ilishi va faoliyat ko‘rsatishi uchun zarur shart-sharoit yaratishi tufayli milliy xavfsizlikka jiddiy tahdid soladi.
2. Sudlarga tushuntirilsinki, daromadlarni legallashtirish tariqasidagi jinoyati tarkibi zarur elementi bu jinoiy faoliyat natijasida orttirilgan mulk mavjud bo‘lishidir. Bunday mulk alohida olingan bir shaxs tomonidan ham jinoiy uyushma yoki uyushgan guruh tomonidan ham, (JK 29-moddasi to‘rtinchi va beshinchi qismlari) qasddan sodir etilgan bir yoki bir necha jinoyat natijasida qo‘lga kiritilgan bo‘lishi mumkin.
Shuni nazarda tutish lozimki, daromadlarni legallashtirishning barcha hollarida jinoiy faoliyat natijasida topilgan mablag‘lar fuqarolik muomalasiga kiritiladi.
Keyingi tahrirga qarang.
Keyingi tahrirga qarang.
Keyingi tahrirga qarang.
3. Jinoyat kodeksi 243-moddasi mazmuniga ko‘ra, daromadlarni legallashtirish deganda aybdor tomonidan jinoiy faoliyat natijasida orttirilgan mulk (pul mablag‘lari yoki boshqa mol-mulk)ning kelib chiqishiga qonuniy tus berilishi tushunilishi lozim. Mulk obyekti sifatida bunday hollarda Fuqarolik kodeksi 169-moddasida nazarda tutilgan har qanday mulk bo‘lishi mumkin.
Keyingi tahrirga qarang.
Bunday mulkka qonuniy tus berish pul mablag‘lari yoki boshqa bitimlar amalga oshirishda ifodalanadi.
Moliyaviy operatsiyalarga kapital mablag‘larni harakatlantirish yuzasidan amalga oshiriladigan operatsiyalar, jumladan, pul mablag‘larini hisobga kiritish, ularni turli banklardagi jamg‘arma hisobvarag‘lariga bo‘lib joylashtirish, boshqa valyutaga o‘tkazish, qonunsiz topilgan pullarga qimmatli qog‘ozlar sotib olish, pul mablag‘larini bankdagi jamg‘arma hisobvarag‘iga qaytarish maqsadida chegaradan tashqariga chiqarish va h.k.
Bitimlar orqali sodir etiladigan legalizatsiya deganda, fuqarolik huquqidagi singari tuziladigan oldi-sotdi, qarz, hadya, garov, ijara, ayirboshlash va h.k. shartnomalar tuzilishi tushuniladi.
JK 243-moddasida nazarda tutilgan jinoyat ko‘rsatilgan moliyaviy operatsiya yoki bitim amalga oshirilgan paytdan boshlab tamomlangan hisoblanadi.
Qonun mazmuniga ko‘ra, daromadlarni legallashtirish uchun javobgarlik jinoiy yo‘l bilan orttirilgan pul mablag‘lari yoki boshqa mulk bilan hatto bitta operatsiya yoki bitim amalga oshirilgan holda ham kelib chiqadi.
Keyingi tahrirga qarang.
Keyingi tahrirga qarang.
Keyingi tahrirga qarang.
4. Tushuntirilsinki, shaxsning qilmishida JK 243-moddasida nazarda tutilgan jinoyat tarkibi bor-yo‘qligi to‘g‘risidagi masalani hal etish uchun har bir holda legallashtirilgan mulk jinoyat natijasida kelib chiqqanligi fakti aniqlanishi shart.
Keyingi tahrirga qarang.
5. Sudlar daromadlarni legallashtirishni jinoiy yo‘l bilan topilgan mulkni olish yoki o‘tkazish jinoyatidan farqlashlari lozim. Jumladan, jinoyat (masalan, o‘zganing mulkini talon-toroj qilish) natijasida topilgan mulkni olish yoki o‘tkazish, agar bundan mulkka qonuniy egalik ko‘rinishi berilmayotgan bo‘lsa (masalan, texnik pasport yoki o‘g‘irlangan avtomobilni sotish uchun beriladigan ishonchnoma qalbakilashtirilgan), daromadlarni legallashtirish (JK 243-moddasi) tarkibini tashkil etmaydi.
Ishning muayyan holatlaridan (jumladan, talon-toroj qilingan mulk bilan amalga oshirilgan bitim oldiga qo‘yilgan maqsaddan) kelib chiqqan xolda bunday harakatlar o‘zganing mulkini talon-toroj qilishda ishtirokchilik (yordamchi shaklida) yoki jinoiy yo‘l bilan topilgan mulkni olish yoki o‘tkazish (JK 171-moddasi) sifatida, bunga asoslar mavjud bo‘lganda esa, hujjatlarni qalbakilashtirish sifatida ham kvalifikatsiya qilinishi mumkin.
6. Sudlarning e’tibori shunga qaratilsinki, jinoiy faoliyat natijasida orttirilgan pul mablag‘lari yoki boshqa mol-mulkka nisbatan mulkiy huquq va majburiyatlarni vujudga keltirish, o‘zgartirish yoki tugatishga qaratilgan harakatlarni sodir etishda ishtirok etgan shaxsning harakatlarini kvalifikatsiya qilish masalasini hal etishda, har bir holatda bu shaxs mazkur mol-mulk jinoiy faoliyat natijasida orttirilganligini aniq bilgan-bilmaganligi aniqlanishi shart. Masalan, agar shaxs jinoiy faoliyat natijasida topilgan mulkni legallashtirishni xohlab oldi-sotdi shartnomasi tuzgan bo‘lsa va oluvchi sotuvchida mazkur mulkka qonuniy tus berish maqsadi borligini anglagan holda bu mulkni sotib olsa, oluvchining harakatlari daromadlarni legallashtirishga ko‘maklashish sifatida JK 28, 243-moddalari bilan kvalifikatsiya qilinishi lozim. Bunday hukm keyinchalik mulkni oldi-sotdi shartnomasi fuqarolik sud ishlarini yuritish tartibida haqiqiy emas deb topilishi uchun asos bo‘lib xizmat qilishi mumkin.
Notarius tomonidan mansab vakolatlaridan pul mablag‘lari yoki boshqa mulkni legallashtirishga qaratilgan bitimni o‘zi bila turib tasdiqlash uchun foydalanilishi daromadlarni legallashtirishga ko‘maklashish sifatida (JK 28, 243-moddalari) bilan, bunga asoslar bo‘lganda esa, Jinoyat kodeksining boshqaruv tartibiga qarshi jinoyatlar uchun javobgarlikni nazarda tutuvchi boshqa moddalari bilan ham bilan kvalifikatsiya qilinadi,
7. Sudlar shuni inobatga olishlari lozimki, daromadlarni legallashtirishdan olingan mulk JPK 211-moddasi 5-bandiga ko‘ra, JK 243-moddasida nazarda tutilgan jinoyat predmeti hisoblanadi va Fuqarolik kodeksi 204-moddasiga asosan jismoniy yoki yuridik shaxsga jinoyat natijasida yetkazilgan moddiy zarar qoplangandan so‘ng konfiskatsiya qilinishi kerak.
Keyingi tahrirga qarang.
Agar shaxsni JK 243-moddasida nazarda tutilgan jinoyatni sodir etishda ayblashga doir ishni ko‘rish chog‘ida pul mablag‘lari yoki mulkning muayyan qismi jinoiy yo‘l bilan orttirilmaganligi aniqlansa, ular JPK 211-moddasi 4-bandiga asosan qonuniy egasiga qaytarilishi lozim,
8. Daromadlarni legallashtirish jinoyatini sodir etishda aybdor deb topilgan shaxslarga nisbatan jazo belgilashda, sudlar O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2006-yil 3-fevraldagi 1-sonli “Sudlar tomonidan jinoyat uchun jazo tayinlash amaliyoti to‘g‘risida”gi qarorida bayon etilgan tushuntirishlarga qat’iy rioya etishlari lozim.
Shu bilan birga, JK 243-moddasi dispozitsiyasida daromadlarni legallashtirish uchun jinoiy javobgarlik kelib chiqadigan miqdor belgilanmaganligini, mazkur moddaning sanksiyasi esa, faqat ozodlikdan mahrum qilish tariqasidagi jazoni nazarda tutishini inobatga olib, sudlar, insonparvarlik va odillik prinsiplariga amal qilib jazo mutanosibligini JK sakkizinchi bo‘limida berilgan miqdorlar (ancha, ko‘p, juda ko‘p miqdor)ga doir tushunchalarga tayangan holda belgilashlari lozim.
9. Daromadlarda legallashtirishga ko‘maklashuvchi omillardan biri jinoyatlarning o‘z vaqtida ochilmasligi ekanligini inobatga olgan holda, aybdor jinoyat natijasida qonunga xilof tarzda mulkni qo‘lga kiritgan har bir ishni ko‘rishda sudlar bunday faktlarga nisbatan xususiy ajrim chiqarish yo‘li bilan munosabat bildirishlari kerak.
10. Qoraqalpog‘iston Respublikasi jinoyat ishlari bo‘yicha Oliy sudi, jinoyat ishlari bo‘yicha viloyat va unga tenglashtirilgan sudlar daromadlarni legallashtirishga oid ishlarni ko‘rish bo‘yicha sud amaliyotini vaqti-vaqti bilan umumlashtirishlari, bu toifadagi ishlar bo‘yicha sud qarorlari qonuniyligi va asosliligini chuqur tekshirishlari, yo‘l qo‘yilgan qonun buzilishlarini o‘z vaqtida bartaraf etishlari lozim.
Keyingi tahrirga qarang.